Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου
Δεν ξέρω πόσο αντικειμενικός θα ήταν ο ισχυρισμός ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, ο «καθρέφτης» της κοινωνίας. Αν μη τι άλλο, πάντως, δίνουν τη δυνατότητα σε κάποιον να καταγράψει τις τάσεις και τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς ενός αρκετά μεγάλου κοινωνικού υποσυνόλου πάνω στα θέματα της επικαιρότητας. Συχνά, αναδεικνύουν τον βαθύ διχασμό της κοινωνίας απέναντι σε μείζονα εθνικά ζητήματα.
Αλλά, ακόμα και στην περίπτωση ενός διχασμού, θα μπορούσε κάποιος να ενταχθεί σε ένα ιδεολογικό «στρατόπεδο» χωρίς να κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι μεροληπτεί. Αρκεί και μόνο οι απόψεις της άλλης πλευράς εμφανώς να στερούνται επαφής με την πραγματικότητα. Ακόμα περισσότερο, να έχουν πάρει διαζύγιο από την κοινή λογική...
Μία περιδιάβαση στα social media τα τελευταία 12 χρόνια αποκαλύπτει την εκτός πραγματικότητας και λογικής στάση ενός όχι ευκαταφρόνητου ποσοστού νεοελλήνων σε τρεις πρόσφατες εθνικές κρίσεις που οδήγησαν, θα λέγαμε, σε ισάριθμους εθνικούς διχασμούς. Τα μέλη της σημαντικής αυτής κοινωνικής ομάδας δείχνει να συνδέει και να ενοποιεί η αντιπάθεια, ή μάλλον το μίσος, για έναν κοινό εχθρό. Ένα μίσος τόσο μεγάλο που καταργεί ακόμα και τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε εμφατικά αντίθετες πολιτικές ιδεολογίες. Αποδέκτης του μίσους είναι μία ιδέα που, μετά από δύο αιματηρούς παγκόσμιους πολέμους, κατόρθωσε να μετουσιωθεί σε πολιτική πραγματικότητα: η φιλελεύθερη, δημοκρατική Δύση.
Αν επιχειρούσαμε να καταγράψουμε τα κοινά χαρακτηριστικά των μελών της παραπάνω ομάδας νεοελλήνων, θα ξεχωρίζαμε ιδιαίτερα τα ακόλουθα:
1. Όπως ήδη αναφέραμε, απεχθάνονται την φιλελεύθερη Δυτική δημοκρατία (την οποία συχνά περιγράφουν ως «παρηκμασμένη» και «διεφθαρμένη»), ακόμα και αν αυτή είναι το σύστημα που αναγνωρίζει και προστατεύει στον μέγιστο βαθμό τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ως αιτιολογία επικαλούνται τον «μπαμπούλα» της παγκοσμιοποίησης και των αγορών, που καθιστούν την ελευθερία αποκλειστικό – υποτίθεται – όπλο στα χέρια των ισχυρών. Ειδικότερα, εμφανίζουν «αλλεργική» αντίδραση στην ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης και υποστηρίζουν θερμά κάθε προσπάθεια υπονόμευσής της (οι ιαχές θριάμβου για το “Brexit” αντηχούν ακόμα...).
2. Θαυμάζουν αυταρχικές (και κατά βάση αντιδημοκρατικές) ηγετικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Το ότι οι τελευταίοι δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για μία σειρά από θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στις χώρες τους, δεν φαίνεται να μειώνει τις συμπάθειες που απολαμβάνουν. Θα μπορούσα να πω, μάλιστα, ότι τις ενισχύει!
3. Οραματίζονται μία Ελλάδα περίκλειστη, εσωστρεφή και απομονωμένη (από τη Δύση, φυσικά) ως το μόνο μοντέλο που οδηγεί σε εθνική ανεξαρτησία.
Στις τρεις μεγάλες εθνικές κρίσεις των τελευταίων χρόνων, οι πολίτες αυτοί εναντιώθηκαν με κάθε θεμιτό και αθέμιτο τρόπο στις επιλογές της εκάστοτε εξουσίας, στον βαθμό που αυτές ήταν σύμφωνες με τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμών. Ας δούμε κάθε περίπτωση ξεχωριστά:
Την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης (εθνικής χρεοκοπίας, για να μην κρυβόμαστε!) συγκρότησαν συμπαγές «αντιμνημονιακό» μέτωπο, αξιώνοντας από την «κακή» Ευρώπη, που έσπευσε να μας γλιτώσει από την καταστροφή με λεφτά των φορολογουμένων της, να παραιτηθεί από το δικαίωμα άσκησης εποπτείας στον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιούσαμε τη βοήθειά της. Επιστέγασμα της μαζικής παράνοιάς μας ήταν το «επικό» 62% στο δημοψήφισμα του 2015, το οποίο απεικόνισε την αφελή πίστη μας στην τότε διακινούμενη ιδέα ότι η βούληση του ελληνικού λαού ήταν αρκετή για να αλλάξει τους θεσμικούς κανόνες στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Κάποια στιγμιότυπα της εθνικής μας αφέλειας περιέγραψα χρόνια αργότερα σε ένα κείμενο στο «Βήμα»:
Η επόμενη εθνική κρίση ήταν μέρος μίας παγκόσμιας: η πανδημία Covid-19. Σύμφωνα με το νέο αντι-δυτικό αφήγημα, επρόκειτο για ένα «αθώο είδος γρίπης» που το παγκοσμιοποιημένο κερδοσκοπικό σύστημα παρουσίαζε ως (δήθεν) σοβαρή απειλή, με σκοπό τον περαιτέρω πλουτισμό των φαρμακοβιομηχάνων και των μεγαλο-γιατρών. Κάθε επιστημονικά συνιστώμενο και θεσμικά επιβαλλόμενο μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας συνάντησε λυσσώδεις αντιδράσεις. Αρχικά, οι μάσκες ποδοπατήθηκαν επιδεικτικά ή πυρπολήθηκαν σε δημόσιες τελετές άρνησης, ενώ γονείς βιαιοπράγησαν ενάντια σε δασκάλους και διευθυντές σχολείων που, τηρώντας τον νόμο, ζήτησαν από τους μαθητές να τις φορούν πριν μπουν στην τάξη. Στα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, πολλοί (κυρίως από τον χώρο της Αριστεράς) απάντησαν με μαζικές συγκεντρώσεις «διαμαρτυρίας». Όμως, κορύφωση της ομαδικής παράνοιας αποτέλεσε το αντι-εμβολιαστικό «κίνημα», τούτη τη φορά με συγκριτικά μεγαλύτερη εκπροσώπηση από κύκλους της «αντισυστημικής» άκρας Δεξιάς (ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ήδη ανοίξει τον δρόμο). Και τι δεν ακούστηκε στα social media στο πλαίσιο μίας εμμονικής προσπάθειας κατασυκοφάντησης του εμβολίου! Θα έλεγε κάποιος ότι η άρνηση στο εμβόλιο έγινε σύμβολο αντίστασης ενάντια στην ίδια την επιστήμη.
Κι ερχόμαστε στην πιο πρόσφατη διεθνή κρίση με σημαντικές ελληνικές προεκτάσεις: την ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Ένας κατ’ ουσίαν δικτάτορας, ηγέτης μίας κατ’ επίφασιν «δημοκρατίας», εισβάλλει σε γειτονική χώρα επικαλούμενος ζητήματα «ασφάλειας» της χώρας του. Η μέθοδός του (που, μεταξύ άλλων, περιέχει και το στοιχείο της παραπλάνησης) θυμίζει έντονα την εισβολή του Χίτλερ στην Τσεχοσλοβακία το 1938-39. Αυτό, όμως, που γεννά εφιαλτικά σενάρια για την Ελλάδα είναι οι εμφανείς αναλογίες του ουκρανικού ζητήματος με το καθεστώς των απειλών που δέχεται η χώρα μας στα ανατολικά της. Οι αναλογίες αυτές δεν αφορούν μόνο το προφίλ προσωπικότητας δύο δικτατόρων, αλλά και τα παρεμφερή επιχειρήματα που αυτοί χρησιμοποιούν για να αιτιολογήσουν την επιθετικότητά τους. Έτσι, αν κάποιος θεωρούσε ως «δικαιολογημένη» την εισβολή του «τσάρου» στην Ουκρανία, εξ ίσου «δικαιολογημένη» θα έπρεπε να θεωρεί και μία ενδεχόμενη επίθεση του «σουλτάνου» στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου!
Εν τούτοις, ο «τσάρος» έχει έναν συμπαγή πυρήνα φανατικών υποστηρικτών στην Ελλάδα, πολλοί εκ των οποίων (αν όχι όλοι) βρήκαν την ευκαιρία να κάνουν ένα διάλειμμα από τον αντι-εμβολιαστικό αγώνα. Αν και γνωρίζουν καλά ότι, στην παρούσα συγκυρία, κάθε υποστήριξη στην φιλοπόλεμη πολιτική της Ρωσίας κλείνει ευνοϊκά το μάτι στα σχέδια της Τουρκίας ενάντια στη χώρα μας, υπάρχει κάτι που υπερβαίνει κατά πολύ το αίσθημα της φιλοπατρίας (αν υποτεθεί ότι υφίσταται) αυτών των ανθρώπων: το μίσος τους για τη Δύση. Και, η Ρωσία του προέδρου Πούτιν είναι η μόνη ελπίδα που τους απομένει ώστε να δουν την μισητή Δύση να ηττάται, να καταστρέφεται και να ταπεινώνεται. Έστω και αν η ίδια η Ελλάδα – μέρος, εξ ορισμού, της Δύσης – αφανιστεί μαζί της!
Παρακολουθώντας τους στα social media, μπορεί κάποιος να τους δει να αναπαράγουν καθημερινά (μερικοί, ενδεχομένως με το αζημίωτο...) κάθε λέξη από την επίσημη ρωσική προπαγάνδα. Και να υπερθεματίζουν ακόμα και στις ανακοινώσεις της ρωσικής πρεσβείας που, σε άπταιστη διάλεκτο καφενείου, καταφέρονται κατά της χώρας μας και της πολιτικής της ηγεσίας (της όποιας ηγεσίας: εδώ οι κομματικές διαχωριστικές γραμμές δεν έχουν την παραμικρή σημασία!).
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ επαναστατούν για την απαγόρευση πρόσβασης των ανεμβολίαστων στα δημόσια θεάματα και τις καφετέριες, δεν εκφράζουν ίχνος συμπάθειας για τους άμαχους – και μάλιστα, τα παιδιά – που σκοτώνονται στους βομβαρδισμούς των ουκρανικών πόλεων, για τους έγκλειστους στα καταφύγια εν μέσω ερειπίων, που ζουν μέρες μες στο κρύο χωρίς τροφή και νερό, ή για τα κύματα των ξεσπιτωμένων (αφού σπίτι δεν υπάρχει πια) που αναζητούν υποψία ζωής κάπου στο άγνωστο. Στην ανθρώπινη τραγωδία απαντούν με σπουδαιοφανείς γεωπολιτικές αναλύσεις, με πομπώδεις ρητορείες για τα «ιστορικά δίκαια» της Ρωσίας, και με γελοίους συμψηφισμούς του τύπου «ναι, αλλά και το NATO τα ίδια δεν έκανε στη Σερβία;».
Το ερώτημα, τώρα, είναι: αξίζει τον κόπο να προβληματιζόμαστε γι’ αυτή την αντι-δυτική υστερία; Μήπως πρόκειται απλά για μερικούς (αν και όχι λίγους) άκακους γραφικούς που λένε τον πόνο τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανταλλάσσοντας σκέψεις που δεν αντέχουν καν σε λογική ανάλυση; Ας το εξετάσουμε:
Το καλοκαίρι του 2015, το αντι-δυτικό μένος της εποχής παρέσυρε την κοινωνία στο αυτοκτονικό «ΟΧΙ» σε ένα παράλογο δημοψήφισμα που λίγο έλειψε να οδηγήσει τη χώρα στην άτακτη χρεοκοπία και τον λαό στην απόλυτη φτωχοποίηση (θυμάται κανείς τις συζητήσεις της εποχής για κατοχικού τύπου συσσίτια, εν μέσω τραγικών capital controls;).
Η αντι-εμβολιαστική υστερία οδήγησε στις εντατικές και, δυστυχώς, ακόμα και στον θάνατο αμέτρητους ανθρώπους που θα είχαν σωθεί αν απλά είχαν ακούσει την επιστήμη και είχαν κάνει το αυτονόητο.
Και, τέλος, η αλόγιστη και εθνικά επιζήμια υποστήριξη στον πόλεμο που αποφάσισε ο Ρώσος δικτάτορας – αν ληφθούν, μάλιστα, υπόψη οι λόγοι «ασφάλειας» που επικαλέστηκε – προσφέρει δωρεάν επιχειρήματα σε έναν άλλο δικτάτορα που καλοβλέπει μερικά νησιά μας.
Όχι, δεν πρόκειται για μία παρέα γραφικών αντι-δυτικιστών αλλά για κάτι πολύ πιο σοβαρό και επικίνδυνο. Έχουμε να κάνουμε με έναν νεοελληνικό ομαδικό παραλογισμό. Και, λυπάμαι που θα το διατυπώσω τόσο κυνικά και πεσιμιστικά: Στον πόλεμο κατά του παραλογισμού, η φυγομαχία είναι η μόνη λογική επιλογή. Ο αντίπαλος είναι ανίκητος...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου