Βερολίνο - Σύνταγμα | Οι Άριοι και οι καταραμένοι

Μια ιστορία από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Τότε που ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε οραματιζόταν μία Ελλάδα που θα καταντούσε χώρα - παρίας της Ευρώπης...

Κάποιοι στη χώρα μας ισχυρίζονται ως σήμερα πως, και αν ακόμα δεν είχε υπάρξει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, οι Έλληνες θα έπρεπε να τον είχαν εφεύρει! Η εξήγηση που δίνουν είναι ότι ο πρόσφατα εκλιπών, πρώην πανίσχυρος Γερμανός υπουργός της εποχής της μεγάλης οικονομικής κρίσης, έδωσε μαθήματα δημοσιονομικής πειθαρχίας στον αλόγιστα σπάταλο και οικονομικά απειθάρχητο Έλληνα, που είχε μάθει να «καλοπερνά με δανεικά» και, γενικά, να ζει πάνω από τα όρια των δυνατοτήτων της εθνικής οικονομίας.

Βέβαια, υπάρχουν πολλοί τρόποι να διδάξεις πειθαρχία σε έναν άναρχο χαρακτήρα. Για παράδειγμα, μπορείς σε ένα «άτακτο» παιδί να περιορίσεις για ένα διάστημα το χαρτζιλίκι ή τις εξόδους που του επιτρέπεις για διασκέδαση με τους φίλους του. Μια πιο διαστροφική μέθοδος, εν τούτοις, είναι να κλείσεις το «κακό» παιδί για αρκετές μέρες σε ένα σκοτεινό υπόγειο, χωρίς φαγητό και νερό. Τηρουμένων των αναλογιών, αυτή τη μορφή τιμωρίας πίστευε ο Σόιμπλε ότι άξιζε να υποστεί ο «κακομαθημένος» ελληνικός λαός, που νόμισε ότι είχε δικαίωμα σε ένα επίπεδο ζωής που μόνο σε πλούσιους λαούς αναλογούσε!

Βέβαια, αν ο αλαζονικός Γερμανός πολιτικός είχε κάνει τον κόπο να φρεσκάρει τις γνώσεις του στην Ιστορία της Ευρώπης του περασμένου αιώνα, θα θυμόταν κάποια χώρα που, ενώ είχε εγκληματήσει κατά της ανθρωπότητας, μερικά κυνικά υπερατλαντικά συμφέροντα της επέτρεψαν όχι μόνο να ορθοποδήσει οικονομικά αλλά και να ξαναγίνει κυρίαρχη δύναμη στην ήπειρο.

Αυτές οι σκέψεις έδωσαν το έναυσμα για το γράψιμο ενός χρονογραφήματος τον Ιανουάριο του 2012 στο ΒΗΜΑ. Το μεταφέρω εδώ σαν ενθύμιο μιας εποχής που δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Γιατί, ό,τι και αν δίκαια του προσάπτουμε, ο (μάλλον ανθέλληνας) Σόιμπλε δεν «είδε φως και μπήκε» στις ζωές μας. Τον προσκάλεσαν τα ίδια μας τα λάθη. Που δεν πρέπει ποτέ να κάνουμε ξανά...

--------------------------------

Κάνω πάντα μια στάση το πρωί στο φούρνο της γειτονιάς μου για το καθημερινό κουλούρι. Παλιά περίμενα στην ουρά. Τώρα η εξυπηρέτηση είναι άμεση, αφού βρίσκω το μαγαζί άδειο από πελάτες. Ο κόσμος φοβάται πια να καταναλώσει, όπως βεβαιώνουν οι ιδιοκτήτες. Κι όσο για τις ουρές, αυτές έκαναν αλλού την εμφάνισή τους...

Στο Σύνταγμα παίχτηκε πρόσφατα το μεγαλόπρεπα θλιβερό σκηνικό της νέας Ελλάδας: Άνεργοι, συνταξιούχοι, και κάθε λογής θύματα της σύγχρονης ανέχειας έκαναν ουρές για λίγα δωρεάν λαχανικά [1]. Αν προβαλλόταν η σκηνή σαν φολκλόρ αξιοθέατο σε κάποιο Γερμανικό σκουπιδοκάναλο, μπορώ εύκολα να μαντέψω το σαρκαστικό χαμόγελο στο πλαστικοποιημένο πρόσωπο της παρουσιάστριας, και τα χλευαστικά της σχόλια: «Οι Έλληνες δίκαια πληρώνουν τώρα τις αμαρτίες του παρελθόντος τους, αφού έμαθαν να εργάζονται λίγο και να καλοπερνούν πάνω από τις δυνατότητές τους!»

Γυρνάμε 67 χρόνια πίσω... Βερολίνο, 1945. Οι εξαθλιωμένοι κάτοικοι κάνουν ουρές για λίγο ψωμί, λίγο γάλα, ένα σαπούνι... Η μαύρη αγορά ακμάζει! Οι Αμερικανοί θριαμβευτές εισέρχονται στην αρχή σαν δίκαιοι τιμωροί ενός λαού που ανέδειξε στην εξουσία έναν σφαγέα εκατομμυρίων ανθρώπων. Αφήνουν τους Γερμανούς να λιμοκτονούν (όπως κι εκείνοι είχαν κάνει στις χώρες που κατέκτησαν) και ξεκινούν την υλοποίηση του σχεδίου Morgenthau [2] για εξάλειψη της Γερμανικής βιομηχανίας και μετατροπή της Γερμανίας σε γεωργική χώρα. Ο Αμερικανικός πολιτικός ρεαλισμός, όμως, σύντομα θα αντιληφθεί πως μια κατεστραμμένη και πεινασμένη Γερμανία θα ήταν εύκολη λεία στις εξ ανατολών κομμουνιστικές επιρροές. Από την άλλη, μια ισχυρή, ευημερούσα Γερμανία θα μπορούσε να γίνει ιδανικό παρατηρητήριο των Αμερικανών στην Ευρώπη, στα πλαίσια της «προστασίας» που της προσέφεραν έναντι της Σοβιετικής απειλής. (Το κατά πόσον η απειλή αυτή λειτούργησε ως πρόσχημα υπερατλαντικής παρουσίας - και, εν τέλει, επικυριαρχίας - στην Ευρώπη, με τη Δυτική Γερμανία στο ρόλο πειθήνιου φερέφωνου, είναι πάντα θέμα προς συζήτηση...)

Κι έτσι συντελέστηκε το μεταπολεμικό «Γερμανικό θαύμα», με σημαντική Αμερικανική οικονομική βοήθεια αλλά και πολιτική υποστήριξη. Όσο για τα εγκλήματα ενός λαού εναντίον πολλών άλλων, τα συμψήφισαν και τα απόσβεσαν οι δίκες λίγων επιφανών Ναζί στη Νυρεμβέργη. Σήμερα, το Τέταρτο Ράιχ απλώνει και πάλι τις ατσάλινες φτερούγες του πάνω απ’ την Ευρώπη, τη φορά αυτή χωρίς καν να χρειαστεί τη συνδρομή των όπλων για να επικυριαρχήσει. Κι έρχεται ως αμείλικτος τιμωρός να καταδικάσει σε πείνα και εξαθλίωση έναν λαό που έκανε το «ασυγχώρητο» λάθος - ίσως εν μέρει και υπό την επήρεια μετακατοχικών ψυχολογικών συνδρόμων - να διεκδικήσει ένα κάπως μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της ευμάρειας, απ’ ό,τι του αναλογούσε...

Καθώς πληρώνω για το κουλούρι και βγαίνω από τον άδειο φούρνο της γειτονιάς μου, σκέφτομαι μελαγχολικά πόσο λίγο κόστισαν, τελικά, σε κάποιους άλλους «αρτοποιούς» οι φούρνοι που έψηναν μαζικά ανθρώπινες σάρκες και κόκαλα... Όμως, όπως έλεγε κι ο ρεαλιστής Βενιζέλος (ο εκ Κρήτης), στη διεθνή πολιτική δεν υπάρχει δίκιο κι άδικο: υπάρχουν μόνο γεωπολιτικά συμφέροντα!

[1] https://www.tovima.gr/2012/01/25/society/sok-sto-syntagma-stin-oyra-gia-patates-kai-kremmydia/

[2] Henry Morgenthau (1891-1967): Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας F.D.Roosevelt. Εισηγήθηκε σκληρά οικονομικά μέτρα για τη μεταπολεμική Γερμανία, έτσι ώστε αυτή να μην απειλήσει ξανά την παγκόσμια ειρήνη.

(ΤΟ ΒΗΜΑ, Ιανουάριος 2012)

KLIK

Παραποίηση συμβόλου...

Η ροζ ελληνική σημαία που εκτέθηκε στο Ελληνικό Προξενείο στη Νέα Υόρκη προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στην Ελλάδα. Ακραιφνής πατριδολατρία ή αίσθημα ενοχής μιας πατριαρχικής κουλτούρας μπροστά στον καθρέφτη;

Η παραποίηση ενός συμβόλου, οσοδήποτε ιερού, δεν είναι a priori ανόσια πράξη. Εξαρτάται από το κίνητρο και τις προθέσεις.

Αν σκοπός της πράξης είναι ο ευτελισμός του συμβόλου και η προσβολή της ιδέας που εκπροσωπεί, πρόκειται για απαράδεκτη ενέργεια που οφείλει να τύχει καθολικής αποδοκιμασίας.

Αν, αντίθετα, η πράξη της παραποίησης έχει σαν στόχο να θέσει το σύμβολο στην υπηρεσία μίας ευγενούς ιδέας που δεν αντίκειται σε εκείνη που το σύμβολο πρωταρχικά εκφράζει, η πράξη αυτή όχι μόνο δεν είναι αξιοκατάκριτη αλλά και οφείλει να επαινείται!

Μεταξύ των δύο ακραίων εκδοχών υπάρχει, φυσικά, και η πιο ουδέτερη: Χωρίς να έχει κάποιος την παραμικρή πρόθεση να προσβάλει το σύμβολο, του προσθέτει στοιχεία που του δίνουν μια πιο προσωπική χροιά. Για παράδειγμα, στο γήπεδο της ΑΕΚ έχουμε δει πάμπολλες φορές την ελληνική σημαία σε... κιτρινόμαυρο χρώμα και με ευδιάκριτο τον θυρεό της ΑΕΚ. Δεν θυμάμαι κανέναν υπερπατριώτη να ενοχλήθηκε ποτέ γι' αυτό, και καλώς, αφού ο κάτοχος της σημαίας θέλει απλά να δηλώσει υπερήφανος ως Έλληνας και ως οπαδός της ΑΕΚ!

Μου είναι λοιπόν δύσκολο να κατανοήσω τον θόρυβο που ξεσήκωσε η "ροζ ελληνική σημαία" που εκτέθηκε ως καλλιτεχνικό έργο (και αποσύρθηκε κακήν - κακώς) στο Ελληνικό Γενικό Προξενείο της Νέας Υόρκης. Το ροζ χρώμα κουβαλά έναν θλιβερό συμβολισμό: το αίμα που, με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα σήμερα, χύνεται μέσα σε ελληνικά σπίτια σαν συνέπεια της ενδοοικογενειακής βίας. Μάλιστα, η σημαία φτιάχτηκε από κομμάτια σεντονιών σε σπίτια που γνώρισαν την εμπειρία αυτής της μορφής βίας.

Ας με συγχωρήσει ο φίλος αναγνώστης, αλλά το επιχείρημα ότι "τη σημαία τη βάφει κόκκινη μόνο το αίμα των ηρώων" το θεωρώ προσχηματικό, αν όχι υποκριτικό! Για ποιο σκοπό έχυσαν το αίμα τους οι ήρωες, αν το όραμά τους δεν ήταν να αφήσουν πίσω τους μία καλύτερη Ελλάδα, μια Ελλάδα στην οποία νιώθει κάποιος περήφανος να λέει πως ανήκει; Όμως, πόσο περήφανοι μπορούμε να αισθανόμαστε όταν τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί εκθετικά (κυριολεκτώ!) τα εγκλήματα που συμβαίνουν μέσα σε ελληνικά σπίτια, με δράστες κάποιους ψευτο-νταήδες που ουδεμία σχέση έχουν με τους ήρωες που πολέμησαν για την ελευθερία όλων μας; Κάθε μορφή ελευθερίας!

Και υπάρχει στ' αλήθεια κάποιος που πιστεύει πως, αν - μεταφυσικά - ζητούσαμε από έναν ευγενή ήρωα να μας επιτρέψει την "ιεροσυλία" της παραποίησης του εθνικού συμβόλου, με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας πάνω σε ένα κοινωνικό πρόβλημα που κατωτεροποιεί τη χώρα μας, θα υπήρχε περίπτωση ο ήρωας αυτός να μας το αρνηθεί;

Ας μη μιλούμε, λοιπόν, για λογαριασμό ηρώων. Στην καλύτερη περίπτωση, είναι μια ανεπίτρεπτη πράξη αυθαιρεσίας!

Μένω, όμως, να αναρωτιέμαι για τις πραγματικές ρίζες του ιερού θυμού που ρέει άφθονος τις μέρες αυτές στα social media, με αφορμή τη ροζ σημαία: Είναι έκφραση ακραιφνούς πατριδολατρίας, ή μήπως ενοχική αντίδραση μιας πατριαρχικής κουλτούρας που βλέπει ξαφνικά τη μορφή της μέσα στον καθρέφτη;

Έχω απάντηση, αλλά θα την κρατήσω για τον εαυτό μου...

Υ.Γ: Όταν ένας υπουργός Εξωτερικών εμφανίζεται φοβικός και ευπειθής απέναντι στον αρχηγό ενός κόμματος που συντίθεται κατά κύριο λόγο από γραφικούς, αναρωτιέμαι πώς θα σταθεί απέναντι σε διπλωματικά θηρία άλλων χωρών, όχι κατ' ανάγκη φιλικών...

KLIK

Γιατί αγαπούν τόσοι πολλοί τον Ντόναλντ Τραμπ στην Ελλάδα;

 Ο Ντόναλντ Τραμπ απολαμβάνει υψηλό βαθμό δημοφιλίας στην Ελλάδα. Τον αγαπούν ιδιαίτερα όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως "εθνικόφρονες", παραβλέποντας τις συνέπειες που θα είχε μία τυχόν επανεκλογή του για τη χώρα μας...

Το έχω παρατηρήσει: Σχεδόν κάθε φορά που τολμώ να εκφράσω δημόσια μία όχι κολακευτική άποψη για τον τέως πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εισπράττω ενστάσεις σε αυστηρό ύφος από πρώην φοιτητές μου. Σαν οι απόψεις μου να ισοδυναμούν για εκείνους με προσωπική προσβολή!

Βέβαια, οι εν λόγω μαθητές μου δεν αποτελούν ειδική κατηγορία. Είναι γεγονός ότι ο Τραμπ έχει αρκετούς φανατικούς θαυμαστές στη χώρα μας. Το ενδιαφέρον είναι ότι όσοι τον υποστηρίζουν εντάσσουν τους εαυτούς τους στους εθνικόφρονες. Χωρίς να αντιλαμβάνονται, ίσως, ότι τυχόν επανεκλογή του στην προεδρία των ΗΠΑ όχι μόνο δεν συμφέρει την Ελλάδα αλλά είναι δυνατόν να αποδειχθεί επικίνδυνη για τη χώρα.

Όμως, πού οφείλεται αυτή η δημοφιλία του Ντόναλντ Τραμπ; Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τέσσερις, βασικά, λόγους:

1. Η κόπωση από την λεγόμενη "πολιτική ορθότητα", στην οποία ο Τραμπ έχει κηρύξει αληθινό πόλεμο [1]. Η εναντίωσή του, μάλιστα, στην πολιτική ορθότητα συνέβαλε στην επικράτηση του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ το 2016. Στη χώρα μας η πολιτική ορθότητα έχει καταντήσει αληθινή πληγή σε ό,τι αφορά την ελευθερία της έκφρασης. Δεν θα πρέπει να αναφερόμαστε σε λαθραίους ή ακόμα και σε παράνομους μετανάστες, αλλά μόνο σε "παράτυπους" μετανάστες ("δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι", λένε οι πολιτικά ορθοί, ξεχνώντας βολικά τους λαθροθήρες και τους λαθραναγνώστες). Δεν είναι σωστό να κρίνουμε ανοιχτά τα ήθη των μουσουλμάνων, ακόμα και αν κάποια από αυτά (π.χ., ο ρόλος και η θέση της γυναίκας στην κοινωνία) αντίκεινται σε θεμελιώδεις αξίες του Δυτικού πολιτισμού. Όταν εκπρόσωποι "ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων" (sic) διαπράττουν εγκλήματα, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να αποφεύγουν να προσδιορίσουν την κοινωνική προέλευση των δραστών. Και αυτή είναι μόνο μία μικρή, ενδεικτική λίστα απαγορεύσεων που επιβάλλει το δόγμα της πολιτικής ορθότητας.

2. Η σκληρή στάση του Τραμπ στο μεταναστευτικό ζήτημα στις ΗΠΑ, και η προσπάθεια για θωράκιση της χώρας του έναντι παράνομων μεταναστευτικών ροών (κυρίως από τα νότια σύνορά της). Αυτό εξηγεί γιατί στην Ελλάδα, μία χώρα που υποφέρει από τις συνέπειες της λαθρομετανάστευσης περισσότερο από κάθε άλλη στην Ευρώπη, υπάρχουν πολλοί που λένε "ένας Τραμπ μάς χρειάζεται"!

3. Η κατάργηση από τον Τραμπ ατομικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, τα οποία στη χώρα μας είναι αυτονόητα αλλά όχι καθολικά αποδεκτά. Για παράδειγμα, ο Τραμπ κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια, και τελικά το πέτυχε, να καταργήσει το δικαίωμα μίας γυναίκας να επιλέγει αν θα καταστεί ή όχι μέσον αναπαραγωγής [2]. Ακραία θρησκόληπτοι Έλληνες (αλλά και μερικοί κοινοί φαλλοκράτες) εύχονται να υπάρξει κάποτε "ένας Τραμπ" στην Ελλάδα για να δώσει παρόμοια θεσμική ισχύ στα (κατά την αντίληψή τους) "χρηστά ήθη"...

4. Η εμφανής συμπάθεια του Τραμπ προς τον Ρώσο δικτάτορα Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος έχει φανατικούς ρωσόφιλους θαυμαστές στην Ελλάδα. Οι τελευταίοι αντιπαθούν κατά κύριο λόγο την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης, και στο πρόσωπο του Πούτιν βλέπουν κάποιον που έχει τη δύναμη να αποσυνθέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, "κάθε φίλος του Βλαδίμηρου είναι και δικός μας φίλος"!

Αυτό που δεν αντιλαμβάνονται, όμως, οι Έλληνες θαυμαστές του Ντόναλντ Τραμπ είναι οι συνέπειες για την Ελλάδα μίας τυχόν επανεκλογής του στις προσεχείς αμερικανικές εκλογές. Πάγια επιδίωξη του Τραμπ είναι η απεμπλοκή των ΗΠΑ από όλες τις διεθνείς υποθέσεις που καθιστούν υποχρεωτική την αμερικανική παρέμβαση και ανάληψη ευθύνης. Μια τέτοια εσωστρεφής πολιτική των Αμερικανών θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά το καθεστώς προστασίας που απολαμβάνουν ακόμα και τα ίδια τα μέλη του NATO, ενός οργανισμού από τον οποίο ο Τραμπ επιθυμεί να δει τις ΗΠΑ να αποχωρούν [3].

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να αναλύσω τις συνέπειες που θα είχε ένα τέτοιο κενό εξισορρόπησης ισχύος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. (Οι πρόσφατες "γλύκες" του Σουλτάνου υπαγορεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό από την ανάγκη να μη δυσαρεστηθεί ο αμερικανικός παράγοντας λόγω τυχόν εντάσεων στη νοτιοανατολική πτέρυγα του NATO.) Και είναι αμφίβολο αν το ίδιο το NATO θα συνεχίσει να υπάρχει χωρίς τους Αμερικανούς.

Ξέρω, μία τέτοια προοπτική προκαλεί ονειρωξικά φαινόμενα στους θαυμαστές του Πούτιν. Είναι οι ίδιοι που, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έγραφαν χαιρέκακα στα social media ότι "ο Πούτιν θα κάνει σκόνη την Ευρώπη με τα πυρηνικά του"! Μάλλον δεν θα θυμούνται από το μάθημα της γεωγραφίας ότι και η Ελλάδα κάπου στην Ευρώπη βρίσκεται...

[1] https://www.tovima.gr/2020/06/23/opinions/politiki-orthotita-kai-amerikanikes-ekloges/

[2] https://www.tovima.gr/2023/06/08/opinions/thriskeytikos-fontamentalismos-kai-atomika-dikaiomata/

[3] https://www.kathimerini.gr/world/562688176/o-tramp-exyfainei-ek-neoy-schedia-exodoy-ton-ipa-apo-to-nato/

KLIK

Οι «φίλαθλοι» που σκοτώνουν...

Το κοινωνικό περιθώριο έχει παρεισφρήσει στις τάξεις των οργανωμένων οπαδών των αθλητικών συλλόγων και εκτονώνει τα εγκληματικά του ένστικτα στο όνομα της «αγάπης» για την ομάδα...

Κάποια εποχή πηγαίναμε τακτικά στα Εξάρχεια. Είχαν μερικές από τις καλύτερες ταβέρνες και τα ωραιότερα καφέ της Αθήνας, και οι γειτονιές τους προσφέρονταν για μία χαλαρωτική περιδιάβαση τα σαββατοκύριακα.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που είδα γραμμένο στους τοίχους της γειτονιάς το όνομα της ομάδας μου. Πολύ περισσότερο απ’ ό,τι το βλέπει κανείς ακόμα και στη Φιλαδέλφεια! Με μία ιδιαιτερότητα, όμως: το «άλφα» περιβαλλόταν συχνά (αν όχι πάντα) από έναν κύκλο που το μετέτρεπε σε αντιεξουσιαστικό σύμβολο. Κι αυτός ο κύκλος – κάτι σαν θηλιά ασφυκτική γύρω από την ίδια την ιδέα του αθλητισμού – αντικατόπτριζε μία διαχρονική, αμαρτωλή σχέση του σκληρού οπαδικού πυρήνα της ΑΕΚ με τις πιο ακραίες δυνάμεις του πολιτικού περιθωρίου (αν και η χρήση, εδώ, της λέξης «πολιτικό» μάλλον προσβάλλει την έννοια παρά περιποιεί τιμή σε αυτήν).

Το περιθώριο, όμως, έχει εδώ και πολλά χρόνια παρεισφρήσει στις τάξεις των οργανωμένων οπαδών όλων, σχεδόν, των μεγάλων ομάδων. Το πέτυχε αξιοποιώντας μία νοσηρή ανάγκη κάποιων ακραίων στοιχείων της κοινωνίας να εκφράσουν «αγανάκτηση» μέσω της βίας. Ο πραγματικός αντίπαλος, εν τούτοις, δεν βρίσκεται μέσα στους αγωνιστικούς χώρους αλλά έξω από αυτούς. Είναι οι αστυνομικές δυνάμεις, με τις οποίες – για λόγους που μόνο η ψυχιατρική επιστήμη θα μπορούσε να εξηγήσει – το περιθώριο συντηρεί μία ατέλειωτη βεντέτα υπό την (τουλάχιστον περίεργη) ανοχή της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας.

Η ΑΕΚ έχει πληρώσει πολύ ακριβά τη δράση αυτών των ατόμων: με βαριά πρόστιμα, με τιμωρίες της έδρας της, ακόμα και με αφαίρεση βαθμών στο πρωτάθλημα. Όμως, πάνω που επήλθε μία σχετική ηρεμία στον οπαδικό χώρο της (έπαιξε κατευναστικό ρόλο το χτίσιμο του νέου γηπέδου αλλά και η κατάκτηση του περσινού «νταμπλ»), η σκυτάλη της οπαδικής ανωμαλίας δείχνει να έχει περάσει κατά κύριο λόγο στον χώρο του Ολυμπιακού. Με αποκορύφωμα την πρόσφατη δολοφονική επίθεση «οπαδών» του στις αστυνομικές δυνάμεις σε αγώνα βόλεϊ, που είχε σαν αποτέλεσμα τον σοβαρότατο τραυματισμό ενός αστυνομικού (τις στιγμές που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο άνδρας βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση στο νοσοκομείο).

Ο αθλητισμός – ακόμα και ο λιγότερο «ρομαντικός» επαγγελματικός – δεν συμβιβάζεται με φαινόμενα ακραίας βίας και συμπεριφορές οπαδικής αλητείας. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει τρόπος να απομακρυνθούν τα περιθωριακά στοιχεία από τις τάξεις των οπαδών των ομάδων και, κυρίως, από τα γήπεδα όπου αυτές αγωνίζονται. Θεωρητικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι τρόποι είναι δύο:

1. Μία γενναία απόφαση αυτόβουλης αυτο-κάθαρσης των ίδιων των οργανωμένων οπαδών. Όπως θα έλεγε γραφικός πρώην υπουργός (αν τον παραφράσουμε λιγάκι), επαφίεται στο «ρωμαλέο οπαδικό κίνημα» να απομονώσει και να αποβάλει τα ταραχοποιά και εγκληματικά στοιχεία από τις τάξεις του. Ας μου επιτραπεί να πω, εν τούτοις, ότι αυτό μοιάζει τόσο δύσκολο να επιτευχθεί όσο το να κινήσει κάποιος μία βάρκα χωρίς κουπιά στο νερό, σπρώχνοντάς την από μέσα (ακόμα και οι πρωτοετείς φοιτητές μου στη Φυσική γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο!).

2. Να αναλάβουν τις ευθύνες τους οι ίδιες οι διοικήσεις των ομάδων, αν μη τι άλλο υποβάλλοντας σε αυστηρότερο έλεγχο (βάσει πολύ συγκεκριμένων κριτηρίων) τους οργανωμένους οπαδούς στους οποίους θα επιτρέπεται η είσοδος στο γήπεδο. Ακόμα καλύτερα: «εκβιάζοντας», εν ανάγκη, τους «οργανωμένους» με οριστική στέρηση δικαιώματος εισόδου στο γήπεδο, αν δεν προχωρήσουν σε ριζική και ουσιαστική κάθαρση του χώρου τους από άτομα που βρίσκονται εκεί για λόγους που ελάχιστη σχέση έχουν με την αγάπη για την ομάδα. Πρακτικά μιλώντας, αυτή θα ήταν ίσως και η μόνη ρεαλιστική αντιμετώπιση του φαινομένου της οπαδικής βίας.

Υπάρχουν, βέβαια, και πιο ριζοσπαστικές λύσεις. Όπως, για παράδειγμα, να επιβάλει η πολιτεία την επ' αόριστον διακοπή όλων των αγώνων σε όλα τα ομαδικά αθλήματα, ή τη διεξαγωγή των αγώνων μπροστά σε άδειες εξέδρες. Πρόκειται, φυσικά, για οριζόντια τιμωρητικά μέτρα επί δικαίων και αδίκων, που ισοδυναμούν με ομολογία αποτυχίας ολόκληρου του συστήματος (πολιτείας και διοικήσεων των αθλητικών συλλόγων).

Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι οι διοικούντες τις ομάδες θα αναλάβουν, επιτέλους, τις ευθύνες που τους αναλογούν και θα πράξουν τα δέοντα (εκτός αν, για λόγους που δεν μπορούμε να υποθέσουμε, κάτι τέτοιο δεν συνάδει με τα γενικότερα συμφέροντά τους). Προπάντων, ας αποφεύγουν να εκδίδουν εμπρηστικές ανακοινώσεις που μιλούν για «δίκαιη οργή» του κόσμου της ομάδας τους ενώ, παράλληλα, περιγράφουν την Αστυνομία ως οιονεί εγκληματική οργάνωση που – προφανώς από διαστροφή – πετάει βόμβες κρότου - λάμψης σε «αγνούς» και «αθώους» φιλάθλους (όπως ακούσαμε πρόσφατα σε ανακοίνωση διοίκησης μεγάλης ΠΑΕ). Με τον τρόπο αυτό οι διοικούντες προσφέρουν στη γηπεδική αλητεία ηθικό άλλοθι για επιθέσεις κατά των αστυνομικών δυνάμεων, εντός και εκτός των γηπέδων. Κι αυτό ισοδυναμεί με ηθική αυτουργία σε εγκληματικές ενέργειες που δυσφημούν την ίδια την ιδέα του αθλητισμού!

Επί του πιεστηρίου: Πριν από λίγο ανακοινώθηκαν νέα «σκληρά μέτρα» για την πάταξη της οπαδικής βίας. Μέρος των οποίων μέτρων είναι η... εφαρμογή (λέμε τώρα) των παλιότερων. Ομολογώ πως σκιάχτηκα!

KLIK

Χένρι Κίσινγκερ - Μίλτον Φρίντμαν: Δύο αμφιλεγόμενοι Αμερικανοί νομπελίστες

 Ο Χένρι Κίσινγκερ δοξάστηκε ως «ειρηνοποιός», ο Μίλτον Φρίντμαν ως «γκουρού του φιλελευθερισμού». Όμως, η Ιστορία έχει καταγράψει την υποστήριξή τους στο πιο αιμοσταγές και ανελεύθερο καθεστώς του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα...

Έφυγε πρόσφατα από τη ζωή σε ηλικία 100 ετών ο Γερμανο-Αμερικανός διπλωμάτης και πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ [1,2]. Το 1973 έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τις ενέργειές του που οδήγησαν στην υπογραφή συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στον πόλεμο του Βιετνάμ. Συνέβαλε επίσης στην αποκλιμάκωση των εντάσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, καθώς και στην προσέγγιση των ΗΠΑ με την Κίνα.

Τον Νοέμβριο του 2006 έφυγε - επίσης πληρέστατος ημερών (στα 94) - ένας άλλος Αμερικανοεβραίος νομπελίστας: ο οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν [3]. Υπήρξε επιφανής εκπρόσωπος του φιλελευθερισμού, σε όλες τις δυνατές εκφάνσεις του δόγματος. Ειδικά στην οικονομία, δημιούργησε σχολή στον χώρο του σκληρού «νεοφιλελευθερισμού».

Στην ιστορική συνείδηση, εν τούτοις, οι δύο Αμερικανοί νομπελίστες της «ειρήνης» και της «ελευθερίας» έχουν καταγραφεί ως άνθρωποι που παραβίασαν στην πράξη τις ίδιες τις αρχές που εκπροσωπούσαν. Αρχές που τους χάρισαν διεθνή φήμη και κορυφαίες τιμητικές διακρίσεις. Σημείο τομής των ιδεολογικών τους αποκλίσεων ήταν οι φιλικοί δεσμοί με το αιμοσταγές και ακραία ανελεύθερο καθεστώς τού Αουγκούστο Πινοσέτ [4] στη Χιλή.

Κοινά παραδεκτός, πλέον, είναι ο ρόλος του Κίσινγκερ στην - μέσω μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ - προετοιμασία του δολοφονικού και πολύνεκρου στρατιωτικού πραξικοπήματος της 11ης Σεπτεμβρίου 1973, που είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο του δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Χιλής, Σαλβαδόρ Αλιέντε (όποιες ενστάσεις κι αν έχει κάποιος για την πολιτική του) και την εγκατάσταση μίας πολύ σκληρής στρατιωτικής δικτατορίας στη χώρα εκείνη. Για να μην αναφερθούμε και σε άλλες, παρόμοιες παρεμβάσεις του Αμερικανού ΥΠΕΞ στη Λατινική Αμερική, αλλά και στον σκοτεινό ρόλο του στην Κυπριακή τραγωδία.

Όσο για τον «φιλελεύθερο» Φρίντμαν, δεν έκρυψε την εκτίμησή του για τον δικτάτορα Πινοσέτ όταν ο τελευταίος, ακολουθώντας τις προτροπές του ίδιου του Φρίντμαν, εφάρμοσε σκληρά νεοφιλελεύθερα μέτρα για να «σώσει» τη χιλιανή οικονομία, οξύνοντας δραματικά τις κοινωνικές ανισότητες και προκαλώντας δυστυχία σε μεγάλο μέρος του λαού της Χιλής. Αργότερα, ο «θείος Μίλτον» καλοδέχθηκε ως πρόεδρο των ΗΠΑ τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, η ατζέντα του οποίου, εκτός από νεοφιλελεύθερους οικονομικούς σχεδιασμούς, περιείχε την κατάργηση κοινωνικών ελευθεριών που είχαν κατακτηθεί με μακροχρόνιους αγώνες στην Αμερική.

Και οι δύο Αμερικανοί νομπελίστες έχουν πια περάσει στην Ιστορία. Θα τους ακολουθεί, όμως, πάντα η βαριά σκιά της καταστρατήγησης των ίδιων των αρχών στις οποίες χρωστούν τη φήμη που απέκτησαν στη μακρά ζωή τους. Παρεμπιπτόντως, μακρά υπήρξε και η ζωή του δικτάτορα Πινοσέτ, ο οποίος δεν πλήρωσε ποτέ για τα εγκλήματα που διέπραξε. Αν μη τι άλλο, πάντως, δεν του απονεμήθηκε ποτέ ένα Νόμπελ...

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Kissinger

[2] https://klik.gr/2023/11/30/henry-kissinger-i-exoysia-einai-to-ypertato-afrodisiako-2/

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Milton_Friedman

[4] https://www.sansimera.gr/biographies/2790

KLIK

Ο άγνωστος που έπεσε στις γραμμές του τραίνου...

Κανείς δεν τον γνώρισε. Υπήρξε μόνο σαν προσωρινή παρακώλυση κυκλοφορίας στο Μετρό. Μετά πέθανε, χωρίς ποτέ να μάθουμε το γιατί...

Γράφει ο Κώστας Παπαχρήστου

Το ακούμε τόσο συχνά στις ειδήσεις που έχει πάψει πια να διεγείρει κι αυτό ακόμα το αίσθημα της περιέργειάς μας:

«Η κίνηση στη Γραμμή Χ του Μετρό διεξάγεται προσωρινά μέχρι τον σταθμό Ψ, λόγω πτώσης ατόμου στις γραμμές.»

Η είδηση έχει πρωτίστως χρηστική σημασία. Δεν αφορά τη βουτιά θανάτου καθαυτή, αλλά το πρόβλημα που θα συναντήσουν όσοι προτίθενται να χρησιμοποιήσουν το μετρό ή τον ηλεκτρικό. Το ίδιο όπως, π.χ., αν είχε πέσει ένα δέντρο στις γραμμές του ΗΣΑΠ κάπου ανάμεσα σε Περισσό και Πευκάκια...

Ίσως να αδικώ τους ειδικούς στον χώρο της ψυχικής υγείας, όμως δεν έτυχε να δω κάποια ερευνητική μελέτη που να ρίχνει φως στον μηχανισμό που οδηγεί σε αυτήν ειδικά τη φρικιαστική μορφή αυτοχειρίας. Η οποία, εκτός από την ίδια την αφαίρεση της ζωής, προκαλεί ανεξίτηλα ψυχικά τραύματα στους ακούσιους μάρτυρες του συμβάντος και, ακόμα περισσότερο, στους ανθρώπους που καλούνται να αποκαταστήσουν την κανονικότητα στο μέσο μεταφοράς. Χωρίς να παραβλέψουμε και το αίσθημα ενοχής που είναι πολύ πιθανό να φέρει εκείνος που του ήταν αδύνατο να φρενάρει το τραίνο μέσα σε μόλις ένα κλάσμα του δευτερολέπτου...

Ο άνθρωπος που έπεσε στις γραμμές δεν φορούσε πάνω του κάποιο σηματάκι που να μας προειδοποιεί για τις προθέσεις του, να μας δίνει μια κάποια ευκαιρία να τον σταματήσουμε πριν τη μοιραία τελική πράξη. Δεν θα μάθουμε ποτέ το παραμικρό γι' αυτόν και για τους λόγους που τον έκαναν να αποχαιρετήσει με τέτοιον τρόπο τον κόσμο μας, έναν κόσμο που φαίνεται πως δεν τον χωρούσε πια. Και δεν είμαι βέβαιος αν ο τρόπος αυτός της αποχώρησής του, με το αίσθημα φρίκης που προκάλεσε σε όσους υπήρξαν μάρτυρες, μπορεί να ερμηνευθεί σαν εκκωφαντικό μήνυμα προς όλους εκείνους που δεν τον άκουσαν να φωνάζει πως πονά, ή σαν τιμωρία για μια απονεκρωμένη κοινωνική συνείδηση που - κατά τη γνώμη του - αδιαφόρησε για το μαρτύριο της ζωής του.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν πολύ, πολύ απελπισμένος. Και μας βασανίζει το σχεδόν ενοχικό ερώτημα αν θα μπορούσαμε να είχαμε διαβάσει την απελπισία στο πρόσωπό του ώστε να σπεύσουμε εγκαίρως να τον εμποδίσουμε. Όμως, όταν βρεθείτε ξανά σε κάποια αποβάθρα του μετρό, μετρήστε γύρω σας τα πρόσωπα που φέρουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κατάθλιψης, ακόμα και της απελπισίας. Μου έχει τύχει αρκετές φορές να νιώσω ανακούφιση διαπιστώνοντας ότι κάποιο άγνωστο άτομο με περίεργο παρουσιαστικό περίμενε στην άκρη της αποβάθρας απλά και μόνο για να μπει στο τραίνο!

Όσο ακραίο κι αν ακούγεται, ο άνθρωπος που πέφτει στις γραμμές του τραίνου σε κοινή θέα μοιάζει ως ένα βαθμό με τον τρομοκράτη σε αποστολή αυτοκτονίας. Μόνο που τα θύματα της πράξης του δεν πεθαίνουν βιολογικά αλλά τραυματίζονται ψυχικά και ηθικά, ίσως για το υπόλοιπο της ζωής τους. Η αποτροπή της πράξης, λοιπόν, θα έχει διπλό όφελος, τόσο για τη ζωή του ίδιου του υποψήφιου αυτόχειρα, όσο και για την προάσπιση της ψυχικής υγείας των επιβατών και των εργαζομένων στο μετρό.

Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται υψηλότερο επίπεδο εγρήγορσης και εποπτείας εκ μέρους του συγκοινωνιακού μέσου, με σκοπό την άμεση παρέμβαση σε εκείνες, τουλάχιστον, τις περιπτώσεις όπου κάποιος επιβάτης εμφανίζει «περίεργη» συμπεριφορά αναμένοντας την άφιξη του συρμού. Ξέρω, κάτι τέτοιο συνεπάγεται προσλήψεις πρόσθετου ειδικευμένου προσωπικού και, συνεπώς, περισσότερες δημόσιες δαπάνες. Το ερώτημα είναι: αξίζει τον κόπο μία τέτοια θυσία από ένα κράτος που δεν του περισσεύουν; Θαρρώ πως ναι!

KLIK

Η λέξη που σβήστηκε απ' το τραγούδι... | Πολιτική ορθότητα ή συμβολισμός;

Ρατσισμός της εικόνας: ένα είδος που κανένας αντιρατσιστικός νόμος δεν προβλέπει. Τα θύματα δεν είναι καν απαραίτητο να βρίσκονται εδώ ως μετανάστες...

Γράφει ο Κώστας Παπαχρήστου

Σε πρόσφατη συναυλία της, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη επέλεξε να τραγουδήσει τον θρυλικό «Άδωνι» του Σταμάτη Κραουνάκη χωρίς να περιλάβει την θεωρούμενη, σήμερα, ως «πολιτικά μη-ορθή» λέξη «χοντρή». Η παράλειψη της λέξης, αν και έγινε για συμβολικούς λόγους (ως μήνυμα κατά του λεγόμενου «body shaming», δηλαδή του χλευασμού της εξωτερικής εμφάνισης), ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων με το αιτιολογικό ότι αλλοιώνει ανεπίτρεπτα ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα μιας άλλης εποχής προς χάριν του σύγχρονου δόγματος της πολιτικής ορθότητας.

Είναι φανερό ότι οι κριτές δεν αντιλήφθηκαν το πνεύμα της επιλογής της κ. Πρωτοψάλτη, εκλαμβάνοντας τον συμβολισμό ως ηθικολογικό κομφορμισμό. Και είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η σημασία του συμβολισμού αυτού δεν είναι καθαρά θεωρητική. Μας υπενθυμίζει ότι η πράξη της προσβολής προς τον συνάνθρωπο, εκτός από απλά ενοχλητική, είναι δυνατό σε κάποιες περιπτώσεις να έχει σοβαρές συνέπειες. Ακόμα και τραγικές...

Πριν από δύο χρόνια, ένα ανατριχιαστικό συμβάν είχε απασχολήσει για λίγο την ειδησεογραφία στη χώρα. Μία 14χρονη από τη Θεσσαλονίκη πέθανε από πολυοργανική ανεπάρκεια μετά από εγχείρηση για τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου. Η χειρουργική παρέμβαση στο σώμα της κοπέλας έγινε προκειμένου εκείνη να χάσει τα «περιττά κιλά» που αποτελούσαν λόγο χλευασμού και κοινωνικής απομόνωσής της από τους συνομηλίκους της. Δεν ήταν το πρώτο, ούτε – φοβάμαι – θα είναι το τελευταίο περιστατικό τραγικής κατάληξης ενός σχολικού μπούλινγκ με αφορμή την εξωτερική εικόνα, σε μία χώρα που υπερηφάνως δηλώνει θεσμικά παρούσα στον αγώνα ενάντια στον ρατσισμό...

Αν και κρίνομαι ως σκανδαλωδώς ελαστικός στον ρόλο μου ως εκπαιδευτικού, θα εξισορροπήσω κάπως τα πράγματα λέγοντας ότι έχουμε υπάρξει εξαιρετικά επιεικείς με τη νέα γενιά του καιρού μας. Τρέμοντας μήπως τυχόν δημιουργήσουμε «στα παιδιά» τις ενοχές που εμείς υποστήκαμε, τα αφήσαμε να πιστεύουν ότι δικαιούνται τα πάντα ενώ οφείλουν ελάχιστα. Και, μέσα στα «δικαιώματά τους» είναι η ελευθερία του ισχυρότερου να επιβεβαιώνει με κάθε τρόπο την «υπεροχή» του πάνω στον πιο αδύναμο. Κάποιες φορές η υπεροχή έχει να κάνει με σωματική δύναμη. Άλλες φορές μετριέται με την απουσία ενσυναίσθησης απέναντι στην ψυχική ευαλωτότητα.

Την εποχή της ηλεκτρονικής εικόνας που – συχνά εξωραϊσμένη – κατασκευάζει πρότυπα μορφής και ζωής και ορίζει αξιακά συστήματα στα social media, ο ρατσισμός του «ευειδούς» έχει κυριαρχήσει περισσότερο από ποτέ στην κοινωνική ζωή. Και, τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα ενισχύουν, απ’ τη μεριά τους, το αίσθημα αποθέωσης των «Αρίων» της Φύσης, καλλιεργώντας παράλληλα (ή, τουλάχιστον, επιτρέποντας να συντηρείται) ένα κλίμα απαξίωσης για τους μη-ευνοημένους.

Ο ρατσισμός της εικόνας επηρεάζει ιδιαίτερα έντονα τις εφηβικές και μετεφηβικές ηλικίες, με αποτέλεσμα πολλά νεαρά άτομα να τον ασκούν ως θύτες ή να τον υφίστανται ως θύματα. Το φθινόπωρο του 2012 ήρθε εις γνώση μου ένα δυσάρεστο περιστατικό που είχε λάβει χώρα εκείνες τις μέρες. Το περιστατικό υπήρξε αφορμή για το πιο κάτω κείμενο, δημοσιευμένο στο «Βήμα».

--------------------------------

Υπάρχει μία μορφή ρατσισμού που την βιώνουμε ολόγυρά μας καθημερινά, προσπερνώντας την αδιάφορα όταν δεν μας στοχεύει. Αυτοί που τον υφίστανται δεν είναι καν απαραίτητο να έχουν διαβεί τα σύνορα της χώρας, πράγμα που ίσως εξηγεί γιατί το μαρτύριό τους ελάχιστα συγκινεί και διεγείρει τα ανθρωπιστικά ανακλαστικά της πλειοψηφίας των κατά δήλωση αντιρατσιστών...

Η σκηνή στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης. Μία γυναίκα τρέχει να προλάβει στη στάση το ακριβοθώρητο λεωφορείο της περιοχής. Στο παγκάκι της στάσης κάθεται μια παρέα νεαρών, πάνω-κάτω σε ηλικία τρίτης λυκείου. Ξάφνου, ένα πόδι απλώνεται απ’ το παγκάκι. Η γυναίκα σκοντάφτει πάνω του και πέφτει, ενώ την ίδια στιγμή η παρέα ξεσπά σε γέλια και σε επευφημίες γι’ αυτόν που είχε τη φαεινή ιδέα. Η γυναίκα σηκώνεται, μαζεύει ντροπιασμένη τα κομμάτια της και μπαίνει αμίλητη στο λεωφορείο, δευτερόλεπτα πριν κλείσει η πόρτα. Είναι φανερό ότι έχει προ πολλού συμβιβαστεί με την ιδέα πως ανήκει σε κατώτερη «ράτσα». Και δέχεται τις τρικλοποδιές με την ίδια στωικότητα που οι Εβραίοι δέχθηκαν κάποτε το αστέρι στο πανωφόρι τους.

Λεπτομέρεια: Η γυναίκα δεν ανήκε στους ευνοημένους της Φύσης, αυτούς που θα χαρακτηρίζονταν «ευειδείς». Ήταν αρκετά ευτραφής και τα χαρακτηριστικά της δεν είχαν, γενικά, τίποτα το «ελκυστικό» με βάση τις επιταγές του σύγχρονου σταρ-σύστεμ. Ήταν πλασμένη, θαρρείς, μόνο και μόνο για να πιστοποιεί τον θρίαμβο των εκλεκτών της Φύσης πάνω στους αδικημένους. Θα έλεγα, ήταν το ιδανικό αντι-κάτοπτρο για τον υπερχειλίζοντα ναρκισσισμό της απάνθρωπης εποχής μας.

Το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Ανάλογα συμβαίνουν καθημερινά στην Αθήνα (για να περιοριστώ στην πόλη μου). Και όλα, σχεδόν, έχουν ως αυτουργούς νέα παιδιά. Κάποια από αυτά ίσως και να κατεβαίνουν στους δρόμους συμμετέχοντας σε συλλαλητήρια κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αγνοώντας, προφανώς, ότι «ξένος» είναι καθένας που βιώνει την αρνητική διάκριση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Περάσει ή δεν περάσει τα σύνορα της χρεοκοπημένης χώρας...

Μία νέα γενιά, λοιπόν, αναδύεται φέροντας μέσα της τον σπόρο του ρατσισμού της εικόνας, έτσι όπως η τελευταία επιβάλλεται με βάση τα προστάγματα των κέντρων του διεθνούς image-making. Και, όσοι δεν είναι προικισμένοι με τις ιδιότητες που απαιτούν τα στερεότυπα, οφείλουν να υποβάλλονται σε πόνους και έξοδα ώστε να υπερνικήσουν, κατά το δυνατόν, την ίδια τη βούληση της Φύσης. Ζωή παρά φύσιν, κατά μία έννοια.

Καμία προοδευτική πολιτική δύναμη, καμία ευαίσθητη ανθρωπιστική οργάνωση, κανένα αντιρατσιστικό κίνημα δεν ασχολήθηκε ποτέ με αυτό το είδος κοινωνικού ρατσισμού. Και κανείς δεν ανησύχησε για τις (εν μέρει κληρονομημένες, εν μέρει αναδυόμενες) νοοτροπίες και συμπεριφορές μίας πολύ σκληρής νέας γενιάς, σε ό,τι αφορά την αισθητική διαφορετικότητα – ή, ακόμα χειρότερα, την φυσική αδυναμία. Μιας γενιάς απέναντι στην οποία νιώθουμε ενοχές κάθε φορά που αναλογιζόμαστε τι κόσμο της παραδίδουμε.

Μόνο που συνηθίσαμε να βλέπουμε τον κόσμο αποκλειστικά μέσα από οικονομικά κριτήρια και μεγέθη. Παραβλέποντας, έτσι, τις οφειλόμενες ενοχές μας για αξίες που δεν εμφυσήσαμε και αρχές που δεν διδάξαμε. Ίσως γιατί κι εμείς οι ίδιοι, τελικά, τις έχουμε ξεχάσει...

--------------------------------

Ο ρατσισμός της εικόνας έχει πολλά πρόσωπα. Θεοποίηση «γραμμωτών» και «κοιλιακών»... Χλευασμός για μαλλιά και πόντους που λείπουν, ή κιλά που περισσεύουν... Περιφρόνηση (έως και γελοιοποίηση) για εκείνους που τους πήραν τα χρόνια και δεν διαθέτουν πια το κουράγιο που απαιτεί μία «ολονυχτία» στα κέντρα διασκέδασης. Ο άνθρωπος που «φορά τις πυτζάμες στο σπίτι» (όπως λένε με χλευαστικό ύφος κάποιες ακριβοπληρωμένες τηλε-γλάστρες) στέλνεται στα αζήτητα της ζωής. Τόπο στους «Άριους» εκλεκτούς των media!

Γυρίζοντας στην τραγική περίπτωση της 14χρονης που έφυγε τόσο νωρίς και τόσο άδικα πριν δύο χρόνια, θα πρέπει να επισημάνουμε και την ευθύνη της ίδιας της οικογένειας να θωρακίσει το παιδί με αισθήματα αυτοεκτίμησης και αυτο-αποδοχής, έτσι ώστε η εικόνα που θα σχηματίσει για τον εαυτό του να είναι κατά το δυνατόν αυτοδύναμη και όχι κατοπτρικό είδωλο διαμορφωμένο με βάση τα αισθητικά κριτήρια του κοινωνικού περίγυρου.

Από την άλλη, οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν από νωρίς στο παιδί τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του άλλου, ειδικά όταν αυτή συνίσταται στην απόκλιση από καθιερωμένα πρότυπα που εκλεκτικά προβάλλονται στα κάθε λογής κοινωνικά δίκτυα και τα μέσα ενημέρωσης.

Ο ρατσισμός δεν αντιμετωπίζεται μόνο με περιπτωσιολογικής στόχευσης και αμφίβολης αποτελεσματικότητας αντιρατσιστικούς νόμους. Απαιτεί κυρίως σωστή διαπαιδαγώγηση. Αυτό, πιστεύω, ήθελε να μας θυμίσει η Άλκηστις, παραλείποντας την επίμαχη λέξη από το τραγούδι.

KLIK

ΤΟ ΒΗΜΑ - Είναι ο επαγγελματικός πραγματισμός μοναδικό ζητούμενο σε μία καλή εκπαίδευση;

Το εκπαιδευτικό σύστημα επικρίνεται συχνά για την αδυναμία του να παρακολουθήσει την αγορά και να προσαρμοστεί στις ανάγκες της. Είναι όμως ο επαγγελματικός πραγματισμός το μοναδικό ζητούμενο σε μία εκπαίδευση που υπηρετεί υψηλότερες ανθρώπινες αξίες;

Ο θείος μου ο Νικήτας ήταν Μηχανικός, σπουδαγμένος στο Πολυτεχνείο. Θα πρέπει να υπήρξε, διαχρονικά, ο φανατικότερος αναγνώστης του «Βήματος»! Όσο ζούσε, τον επισκεπτόμουν τακτικά και του διάβαζα τα κείμενά μου στην ηλεκτρονική έκδοση (παλιά «καραβάνα», δεν γνώριζε από υπολογιστές). Τα άκουγε πάντα με προσοχή. Και πάντα, μετά το τέλος της ανάγνωσης, έκανε το (αναμενόμενο) σχόλιο: «Τι τα θέλεις, τώρα, και τα γράφεις αυτά κι εκτίθεσαι;»

Ο θείος μου ανήκε σε εκείνη τη γενιά που μπορούσε άνετα μετά τις σπουδές να βρει μια θέση στο δημόσιο. Διορίστηκε, μα δεν κάθισε για πολύ. Προτίμησε, τελικά, να εργαστεί στη βιομηχανία, που πρόσφερε πολύ περισσότερα χρήματα και καλύτερες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης.

Έχοντας ζήσει τις σκληρές εμπειρίες ενός πολέμου και μιας Κατοχής όπου «ζωή» έφτασε να σημαίνει «επιβίωση», ο θείος είχε υιοθετήσει απόλυτα τον μεταπολεμικό πραγματισμό της εποχής. Έτσι, για παράδειγμα, αν κάποιος νέος τού έλεγε ότι σκόπευε, π.χ., να σπουδάσει Φιλοσοφία, είναι βέβαιο ότι θα του έθετε το ρητορικό ερώτημα: «Και τι δουλειά θα βρεις να κάνεις όταν τελειώσεις τις σπουδές σου;» Με άλλα λόγια, πόση φιλοσοφία μπορεί να «καταναλώσει» η αγορά εργασίας; Τη ρητορική φύση του ερωτήματος αναδεικνύει ακόμα περισσότερο στις μέρες μας το γεγονός ότι, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, όλο και λιγότεροι φοιτητές, διεθνώς, στρέφονται προς τις ανθρωπιστικές σπουδές. Ο λόγος είναι, φυσικά, ότι οι σχετιζόμενες επιστήμες «δεν πληρώνουν».

Γενικά μιλώντας, η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας είναι σήμερα προϋπόθεση επιβίωσης. Και, με το ξέσπασμα της πρόσφατης οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, κλιμακώθηκε μία αντίληψη σύμφωνα με την οποία πρωταρχικός – αν όχι μοναδικός – σκοπός της εκπαίδευσης είναι η προετοιμασία ενός νέου ανθρώπου για την ένταξή του στην αγορά.

Αναντίρρητα, η αγορά είναι ο στίβος όπου ο νέος θα αναζητήσει την ευκαιρία για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς ζωής και κοινωνικής καταξίωσης. Το ζήτημα είναι κατά πόσον η εκπαίδευση θα πρέπει να περιορίσει τον ρόλο της στην υπηρέτηση αυτών και μόνο των στόχων, με δεδομένο ότι η επιβίωση είναι αναγκαία προϋπόθεση αλλά όχι επαρκής συνθήκη για μία ολοκληρωμένη ζωή. Η επίτευξη αυτής της ολοκλήρωσης υπήρξε πάντα η βασική αποστολή της παιδείας, ενός θεσμού που υπερβαίνει εκείνον της εκπαίδευσης. Γιατί, εκτός από την παροχή αναγκαίων γνώσεων, η παιδεία στοχεύει σε κάτι ανώτερο από την επιβίωση: τη διάπλαση χαρακτήρων, την ανάπτυξη αυτοσυνειδησίας και τη διαμόρφωση αξιών ζωής!

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να παραθέσω ένα απόσπασμα από ένα παλιότερο κείμενό μου στο «Βήμα» (Δεκέμβριος 2015):

Ας φανταστούμε ένα ακραίο σενάριο: μία κοινωνία όπου το εκπαιδευτικό σύστημα είναι προσανατολισμένο αποκλειστικά στις ανάγκες της αγοράς. Ο άνθρωπος – μονάδα αντικαθίσταται βαθμιαία από τον άνθρωπο – εξάρτημα. Η ανθρώπινη μοναδικότητα, δηλαδή, υποκαθίσταται από την ανθρώπινη λειτουργικότητα, στο πλαίσιο ενός προκαθορισμένου συστήματος αξιών με το οποίο ο άνθρωπος καλείται να είναι (ή να γίνει) συμβατός προκειμένου να επιβιώσει.

Η μοναδικότητα τείνει έτσι να γίνει αναλώσιμο είδος. Για παράδειγμα, μία ηλεκτρική συσκευή μπορεί να είναι μοναδική στο είδος της σε ένα σπίτι, αν όμως πάψει να λειτουργεί σωστά αντικαθίσταται από άλλη παρόμοια. Το ίδιο, κατ’ αναλογία, κι ένας οποιοσδήποτε επαγγελματίας μέσα στο απρόσωπο, ισοπεδωτικό χωνευτήρι της αγοράς σε αυτή την υποθετική κοινωνία.

Επιστρέφοντας στον κόσμο του πραγματικού, θεωρώ αναγκαίο να θέσω μερικά ερωτήματα στα οποία οφείλουμε οι εκπαιδευτικοί να δώσουμε πειστικές απαντήσεις:

– Στο πλαίσιο του λειτουργήματός μας, διδάσκουμε στον μαθητή το «γιατί», ή μήπως περιοριζόμαστε όλο και περισσότερο στο «πώς»; Αναδεικνύουμε την αξία της γνώσης για τη γνώση με πρωταρχικό στόχο τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων και την εσωτερική καλλιέργεια; Ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη κριτικής σκέψης σε βάρος της απομνημόνευσης;

– Αφήνουμε περιθώρια στον μαθητή να αναδείξει και να αναπτύξει ιδιαίτερα προσωπικά χαρίσματα τα οποία δεν προορίζονται να εξυπηρετήσουν τη μελλοντική σχέση του με την αγορά, άρα σχετίζονται γενικότερα με τη ζωή και όχι στενά με την επιβίωση; Τον ενθαρρύνουμε να ανακαλύψει μέσα του αρετές που δεν κοστολογούνται, άρα δεν αγοράζονται ή πουλιούνται;

– Στην αποτίμηση του ρόλου μας ως δασκάλων, υφίσταται ακόμα η ανάπτυξη αυτογνωσίας ως κορυφαία αποστολή της εκπαίδευσης (κατά Σωκράτη), ή ο όρος κατάντησε να σημαίνει την ανακάλυψη δεξιοτήτων που θα καταστήσουν τον αυριανό πολίτη χρήσιμο (αν και ενδεχομένως αναλώσιμο) εξάρτημα του συστήματος της αγοράς;

– Εξηγούμε στον μαθητή ότι υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στο επάγγελμα και το λειτούργημα (με τη σημασία της υψηλής κοινωνικής προσφοράς), έτσι ώστε όταν τα δύο συνυπάρχουν, το πρώτο να μην επισκιάζει και εν τέλει καταργεί το δεύτερο;

– Και, τέλος, διδάσκουμε την αλληλεγγύη σαν αντίρροπη δύναμη στον ανταγωνισμό και σαν απαραίτητο συνεκτικό στοιχείο κάθε ανθρώπινης κοινωνίας;

Με βάση τις απαντήσεις μας σε ερωτήματα όπως τα παραπάνω, θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε το επίπεδο της προσφοράς μας στο λειτούργημα της εκπαίδευσης. Θα μπορέσουμε να διαγνώσουμε αν επάξια φέρουμε τον τίτλο του δασκάλου, ή αν θα πρέπει ενδεχομένως να περιοριστούμε, π.χ., σε αυτόν του καθηγητή. Αν είμαστε ταγμένοι στην αποστολή της διαμόρφωσης ανθρώπινης συνειδητότητας, ή αν απλά λειτουργούμε ως χορηγοί πληροφορίας σε ανθρώπινους αποθηκευτικούς χώρους με στόχο την παραγωγή χρήσιμων μελλοντικών εργαλείων σε ένα σύστημα που καταπίνει την ατομικότητα...

Αυτά γράφαμε το 2015. Σήμερα το θέμα φαίνεται ακόμα περισσότερο επίκαιρο, καθώς, με βάση διεθνείς μελέτες, οι ανθρωπιστικές σπουδές διέρχονται κρίση. Όπως αναφέρει ένα άρθρο πανεπιστημιακής εφημερίδας στις ΗΠΑ, το οποίο έτυχε να διαβάσω πρόσφατα, πρόκειται για αληθινή «τραγωδία στην εκπαίδευση»! Ο θείος Νικήτας, βέβαια, ίσως θα το ‘βλεπε αλλιώς...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η «πολιτική ορθότητα» δεν είναι δόγμα που επιβάλλεται αλλά αρχή που καλλιεργείται!

Η πολιτική ορθότητα δεν συνιστά επιβαλλόμενη συμπεριφορική συμμόρφωση. Θα πρέπει να είναι φυσικό αποτέλεσμα καλλιέργειας ατομικής συνείδησης «εξ απαλών ονύχων»!

Στην ορθολογική της εκδοχή, η πολιτική ορθότητα είναι μία ιδέα τόσο συμβατή με τις ανθρώπινες αξίες ώστε στην πράξη να καθίσταται αυτονόητη. Συνιστά έναν βαθμό αυτοπεριορισμού στον δημόσιο λόγο με σκοπό την αποφυγή εκφράσεων ή πρακτικών που θα μπορούσαν να προσβάλουν «ευπαθείς» ομάδες μίας κοινωνίας, συντελώντας άμεσα ή έμμεσα στην περιθωριοποίησή τους.

Αν και οι προθέσεις της έδειχναν αρχικά αγαθές, η πολιτική ορθότητα μετεξελίχθηκε με τον καιρό σε τυραννία που απειλεί την ελευθερία της έκφρασης, καθώς αξιώνει – και, όπου είναι δυνατό, επιβάλλει – συμμόρφωση με τις αυθαίρετες και ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις ισχυρών πολιτικών ή ακαδημαϊκών ομάδων που εντάσσονται, κατά κύριο λόγο, στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική ορθότητα έχασε τελικά κάθε επαφή με τον ορθολογισμό.

Ως άγραφος νόμος με καθαρά ηθική υπόσταση, η πολιτική ορθότητα μπορεί να οδηγήσει σε δυσφήμιση και κοινωνική περιθωριοποίηση εκείνων που την παραβιάζουν. Το ζήτημα λαμβάνει σοβαρότερες και πιο επικίνδυνες διαστάσεις όταν το δόγμα αποκτά θεσμική ισχύ, παρεισφρέοντας σε αντιρατσιστικούς νόμους ή σε άτεγκτους ακαδημαϊκούς κανονισμούς. Αυτό δίνει την δυνατότητα να σύρονται απλοί πολίτες στα δικαστήρια, ή – όπως, κυρίως, στις ΗΠΑ – πανεπιστημιακοί δάσκαλοι σε (ιερο-)εξεταστικές επιτροπές, επειδή χρησιμοποίησαν σε δημόσιο λόγο μία λέξη ή μια φράση που «δεν έπρεπε». Πρόκειται κατ’ ουσίαν για μία δια νόμου κατάργηση της ελευθερίας του λόγου.

Επί πλέον, ο ίδιος ο νόμος είναι συχνά μονόπλευρος και μεροληπτικός. Για παράδειγμα, αν κάποιος εκφράσει μία άποψη που δυνητικά προσβάλλει μια μειονοτική ή μία «ευπαθή» ομάδα, είναι δυνατό να βρεθεί κατηγορούμενος σε κάποιο δικαστήριο. Την ίδια στιγμή, χιλιάδες χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, επώνυμοι κι ανώνυμοι, μπορούν ελεύθερα να τον καθυβρίζουν, χωρίς την παραμικρή νομική συνέπεια για εκείνους.

Αλλά, ακόμα και όταν ο νόμος δεν καταργεί de jure την ελευθερία της έκφρασης, τούτο μπορεί να επιτύχει de facto το κοινωνικό μπούλινγκ που υφίστανται οι μη-αρεστοί. Και, επειδή ο συσχετισμός δυνάμεων είναι, συνήθως, συντριπτικά εναντίον τους, οι τελευταίοι καταλήγουν να στερηθούν την ελευθερία του λόγου, είτε από φόβο, είτε λόγω των αποκλεισμών που τους επιβάλλουν τα διαδικτυακά μέσα μετά από σχετικές «καταγγελίες».

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι είναι αναγκαίο να επιβάλλονται εκ του νόμου κάποια όρια στην ελευθερία του λόγου. Παράδειγμα: Αν πω ότι «ορθώς διέπραξε ο Χίτλερ το Ολοκαύτωμα», παραβιάζω τους νόμους κάθε δημοκρατικής πολιτείας αφού εγκωμιάζω ένα μαζικό έγκλημα και, έμμεσα, προτρέπω στην τέλεση παρόμοιων εγκλημάτων.

Από την άλλη, δεν βλέπω γιατί θα πρέπει να τεθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης κάποιος που αρνείται ότι υπήρξε το Ολοκαύτωμα, έστω και αν πρόκειται για ένα αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός. Μπορούμε να τον μηδενίσουμε στο μάθημα της Ιστορίας, ή ακόμα και να του συστήσουμε να επισκεφθεί τον ψυχίατρό του, είναι όμως παράλογο (και, εν τέλει, αντιδημοκρατικό) να τον σύρουμε στα δικαστήρια για παραβίαση των υπερβολών κάποιου αντιρατσιστικού νόμου.

Όπως σημειώσαμε σε προηγούμενο άρθρο (*), η πολιτική ορθότητα καταλήγει συχνά να βλάπτει τις ίδιες τις προθέσεις της. Με βάση τον πανταχού παρόντα νόμο δράσης – αντίδρασης, η βίαιη στέρηση της ελευθερίας της έκφρασης προς χάριν μίας ανώτερης ιδέας, είναι δυνατό να προκαλέσει αισθήματα δυσφορίας απέναντι στην ίδια την ιδέα και, τελικά, να γεννήσει περισσότερους εχθρούς απ’ ό,τι υποστηρικτές της. Η εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ το 2016 είναι μία επιβεβαίωση αυτού του κανόνα.

Υπάρχει εναλλακτική της πολιτικής ορθότητας; Ναι, η εξ απαλών ονύχων διαπαιδαγώγηση της κοινωνίας στην αποδοχή και τον σεβασμό του «διαφορετικού». Σήμερα, όμως, ενώ τα παιδιά εκτίθενται σε βομβαρδισμό πληροφορίας για το δράμα των «κατατρεγμένων του κόσμου», την ίδια στιγμή αφήνονται να θεωρούν ως «αποδεκτή» συμπεριφορά τον χλευασμό και την κοινωνική απομόνωση ανθρώπων λόγω του (ελλειμματικού ή πλεονασματικού) σωματότυπου, των μη-ελκυστικών φυσικών χαρακτηριστικών, ή του εύθραυστου ψυχισμού τους. Αντιρατσισμός και πολιτική ορθότητα αλά καρτ, δηλαδή!

Η πολιτική ορθότητα, λοιπόν, θα αποκτήσει ουσιαστικό νόημα αν, αντί έξωθεν επιβαλλόμενης συμπεριφορικής συμμόρφωσης, ιδωθεί ως φυσικό αποτέλεσμα καλλιέργειας ατομικής συνείδησης. Τον πρώτο λόγο γι' αυτή την καλλιέργεια έχει, φυσικά, η εκπαίδευση. Για όσον χρόνο, τουλάχιστον, έχει στη διάθεσή της, πριν αναλάβει το έργο της αποδόμησης των συνειδήσεων η πολιτική...

(*)  https://www.tovima.gr/2020/06/23/opinions/politiki-orthotita-kai-amerikanikes-ekloges/

ΤΟ ΒΗΜΑ

Η διαλεκτική σκέψη, από τη Φιλοσοφία ως τις Φυσικές Επιστήμες

Γράφει ο Κώστας Παπαχρήστου

Η Διαλεκτική αναζητά την ενότητα των πραγμάτων μέσα από τη σύνθεση καταρχήν αντίθετων εννοιών. Αυτό ισχύει από τη Φιλοσοφία και την Τέχνη ως τη Φυσική και τα Μαθηματικά. Δυστυχώς, δεν βρίσκει πεδίο εφαρμογής στην πολιτική...

    Διαλεκτική: Από τον Ηράκλειτο στον Hegel

Σύμφωνα με τον Ίωνα φιλόσοφο Ηράκλειτο (544 - 484 π.Χ.), πίσω από κάθε έκφανση του γίγνεσθαι στο Σύμπαν υπάρχει η εξ αντιθέτων σύσταση και εκ του πολέμου μεταξύ των αντιθέτων διάλυση των πάντων. Αυτό αποτελεί τη βάση της διαλεκτικής αρχής, η οποία διέπει την εξέλιξη κάθε πράγματος στον κόσμο.

Στον Πλάτωνα – φύσει πιο φωτεινό πνεύμα από τον «σκοτεινό» Ηράκλειτο – η (κατά βάση σωκρατική) Διαλεκτική αποκτά διαφορετικό νόημα: είναι η τέχνη τού διαλέγεσθαι, δηλαδή, ο τρόπος να φτάνουμε στην αλήθεια μέσω της σύγκρουσης αντίθετων απόψεων.

Ο Hegel (1770 - 1831) εξελίσσει τις ιδέες του Ηράκλειτου κατά δύο τρόπους: (α) τον απασχολούν οι ιδέες εξίσου με τα φαινόμενα, και (β) σπάζει το απόλυτο δίπολο θέσης – αντίθεσης προσθέτοντας ένα νέο στοιχείο, αυτό της σύνθεσης. Σύμφωνα με την διαλεκτική αρχή τού Hegel, η εξελικτική πορεία όλων των πραγμάτων και όλων των ιδεών βασίζεται στο τρίπτυχο «θέση – αντίθεση – σύνθεση» ή «κατάφαση – αντίφαση – συμφωνία». Με γενικότερους όρους, «Είναι – Μη είναι – Γίγνεσθαι». Η ουσία της πραγματικότητας συνίσταται μεν στην αντίθεση αλλά εμπεριέχει τη συμφωνία, τη συνδιαλλαγή. Έτσι, μέσα από τη σύνθεση των αντιθέσεων αναζητείται ένα ανώτερο επίπεδο αλήθειας.

Ας δούμε τις ιδέες του Hegel λίγο αναλυτικότερα:

Μία ιδέα δεν είναι ένα πράγμα απόλυτο και στατικό, αλλά αντιπροσωπεύει μια ομάδα σχέσεων. Μπορούμε να σκεφτούμε για κάτι μόνο σε συσχετισμό με κάτι άλλο, αντιλαμβανόμενοι τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Μία ιδέα χωρίς κάποιου είδους σχέσεις είναι κενή περιεχομένου.

Από όλες τις σχέσεις, η πλέον οικουμενική είναι εκείνη της αντίθεσης. Κάθε ιδέα, όπως και κάθε πραγματική κατάσταση, κατευθύνει αυτόματα προς το αντίθετό της και, στη συνέχεια, ενώνεται με αυτό για να σχηματίσουν μία ανώτερη και πιο σύνθετη δομή. Αυτή είναι η διαλεκτική αρχή στην οποία βασίζεται κάθε μορφή εξέλιξης ιδεών και πραγμάτων.

Έτσι, για παράδειγμα, ύλη και πνεύμα, καλό και κακό, κλπ., «διαλέγονται» μεταξύ τους και τελικά συντίθενται σε μία ανώτερη ύπαρξη: τον Άνθρωπο. Με όμοιο τρόπο, Λογική και Μεταφυσική, που εκπροσωπούν δύο καταρχήν αντίθετες φιλοσοφικές σχολές, οριοθετούνται και «συμφιλιώνονται» στην κριτική φιλοσοφία του Καντ.

Σύμφωνα με την παραπάνω θεώρηση, κύρια αποστολή της Φιλοσοφίας είναι η αναζήτηση της ενότητας που εν δυνάμει υπάρχει στη διαφορετικότητα. Αλλά κι η Επιστήμη έχει έναν σημαντικό ρόλο να παίξει...

    Η Διαλεκτική στα Μαθηματικά

Με βάση τη συζήτηση που προηγήθηκε, στο ανώτερο επίπεδο μίας διαλεκτικής σύνθεσης τα καταρχήν ασύμβατα μεταξύ τους καθίστανται συμπληρωματικά. Στα μαθηματικά, η σύνθεση αυτή εκφράζεται συμβολικά με τη γενική σχέση:

    Α * Β = Γ     (1)

όπου τα Α, Β, Γ είναι μαθηματικές έννοιες ή μαθηματικά αντικείμενα, και όπου η σύνθεση (*) των Α και Β μπορεί να είναι μία τυπική πράξη (π.χ., πρόσθεση) ή ένας λογικός σύνδεσμος (π.χ., διάζευξη). Το σύμβολο (=) μπορεί, αντίστοιχα, να δηλώνει μία τυπική ισότητα ή μια λογική ισοδυναμία. Εξ ορισμού, η σχέση Α=Β (ως ισότητα ή ως ισοδυναμία) είναι αδύνατη. Τα Α και Β ανήκουν σε «κόσμους» ασύμβατους μεταξύ τους, οι οποίοι μέσω της σύνθεσης (*) καθίστανται συμπληρωματικοί.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Αν τα Α και Β στη σχέση (1) συμβολίζουν τις έννοιες «άρτιος αριθμός» και «περιττός αριθμός», αντίστοιχα, και αν το (*) συμβολίζει διάζευξη, τότε το Γ σημαίνει «ακέραιος αριθμός» (πράγματι, ένας ακέραιος είναι είτε άρτιος είτε περιττός). Δηλαδή, η έννοια «ακέραιος» αποτελεί σύνθεση των αντίθετων, μεταξύ τους, εννοιών «άρτιος» και «περιττός». Με όμοιο τρόπο, αν τα Α και Β συμβολίζουν τις έννοιες «ρητός αριθμός» και «άρρητος αριθμός», αντίστοιχα, και αν το (*) συμβολίζει και πάλι διάζευξη, τότε το Γ σημαίνει «πραγματικός αριθμός».

2. Αν τα Α και Β συμβολίζουν τις έννοιες «πραγματικός αριθμός» και «φανταστικός αριθμός», αντίστοιχα, και αν το (*) είναι τυπική πρόσθεση, τότε το Γ σημαίνει «μιγαδικός αριθμός». Αυτό εκφράζεται μαθηματικά με τη γνωστή σχέση x+iy=z, όπου τα x και y είναι πραγματικοί αριθμοί ενώ το z είναι μιγαδικός.

3. Μία αυθαίρετη συνάρτηση F(x), που δεν είναι είτε άρτια είτε περιττή, φέρει μέσα της και τις δύο αυτές αντίθετες ιδιότητες [οι οποίες αντιστοιχούν στις έννοιες Α και Β της σχέσης (1)], αφού μπορεί πάντα να γραφεί ως άθροισμα μιας άρτιας και μιας περιττής συνάρτησης. Όμοια, κάθε τετραγωνικός πίνακας μπορεί να εκφραστεί ως άθροισμα ενός συμμετρικού και ενός αντισυμμετρικού πίνακα.

4. Πάνω σε ένα επίπεδο, κάθε διάνυσμα V μπορεί να εκφραστεί σαν άθροισμα δύο διανυσμάτων κάθετων μεταξύ τους (συνιστώσες τού V). Η καθετότητα μεταξύ των δύο συνιστωσών είναι μία μορφή ασυμβατότητας, με την έννοια ότι δεν υφίσταται μη-μηδενική προβολή της μίας συνιστώσας πάνω στην άλλη.

5. Κάθε διανυσματικό πεδίο V(x,y,z) στον χώρο μπορεί να γραφεί ως άθροισμα ενός αστρόβιλου και ενός σωληνωτού πεδίου. Τόσο από φυσική, όσο και από γεωμετρική άποψη, οι δύο αυτοί τύποι πεδίου έχουν αντίθετες ιδιότητες. Για παράδειγμα, οι δυναμικές γραμμές ενός αστρόβιλου πεδίου είναι ανοιχτές (έχουν αρχή και τέλος), ενώ εκείνες ενός σωληνωτού είναι κλειστές. Από φυσική άποψη, ένα σωληνωτό πεδίο (όπως, π.χ., το μαγνητικό πεδίο) δεν μπορεί να έχει μεμονωμένες σημειακές πηγές, ενώ ένα αστρόβιλο πεδίο (π.χ., το ηλεκτροστατικό) μπορεί να έχει.

    Διαλεκτική και Φυσικές επιστήμες

Η μέσω της σύνθεσης ενοποίηση των αντιθέτων βρίσκει σημαντικές εφαρμογές στις φυσικές επιστήμες. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Όπως πρώτος παρατήρησε ο Αϊνστάιν, το φως συμπεριφέρεται άλλοτε ως σωματίδιο (φωτόνιο) και άλλοτε ως ηλεκτρομαγνητικό κύμα. Έτσι, η έννοια «φως» συντίθεται από δύο ασύμβατες μεταξύ τους φυσικές έννοιες: «σωματίδιο» και «κύμα», όπου η πρώτη περιγράφει διακριτή ποσότητα ενέργειας εντοπισμένης στον χώρο, ενώ η δεύτερη αναφέρεται σε ενέργεια που κατανέμεται στον χώρο με τρόπο συνεχή. Επί πλέον, σύμφωνα με την κβαντομηχανική, και τα ίδια τα σωματίδια της ύλης (όπως, π.χ., το ηλεκτρόνιο) υπό κατάλληλες συνθήκες εμφανίζουν κυματικές ιδιότητες!

2. Η «θεωρία ενοποιημένου πεδίου» επιχειρεί να συνενώσει φαινομενικά διαφορετικά μεταξύ τους πεδία δυνάμεων ώστε να οριστούν γενικότερα και πιο σύνθετα πεδία. Ήδη τον 19ο αιώνα ο James Clerk Maxwell ανακάλυψε ότι το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο αποτελούν απλά δύο όψεις ενός πιο σύνθετου πεδίου, του ηλεκτρομαγνητικού. Τον 20ό αιώνα δύο ακόμα πεδία, αυτά της ασθενούς και της ισχυρής δύναμης, εντάχθηκαν στο σχέδιο της ενοποίησης, ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες για να μπει στην «παρέα» και η δύστροπη βαρύτητα.

3. Στον κόσμο των στοιχειωδών σωματιδίων και υψηλών ενεργειών, θεωρίες όπως η υπερσυμμετρία επιχειρούν να αναδείξουν την κρυμμένη ενότητα ανάμεσα στα μποζόνια και τα φερμιόνια, τα οποία αποτελούν δύο κατηγορίες σωματίων που οι συλλογικές συμπεριφορές τους δείχνουν εκ διαμέτρου αντίθετες στον κόσμο των χαμηλών ενεργειών όπου ζούμε. Τα μποζόνια – όπως, π.χ., το φωτόνιο – είναι πολύ «κοινωνικά», ενώ τα φερμιόνια – όπως το ηλεκτρόνιο – έχουν την τάση να είναι «μονήρη».

4. Η περίφημη «γάτα του Schrödinger», ένα νοητικό πείραμα για την κβαντική υπέρθεση, φτάνει στο σημείο να συνθέσει διαλεκτικά τη ζωή με τον θάνατο. Με τεχνικούς όρους, η κβαντική κατάσταση της γάτας είναι γραμμικός συνδυασμός δύο επιμέρους καταστάσεων που αντιστοιχούν στις πιθανότητες η γάτα να είναι ζωντανή ή νεκρή. Η σύνθεσή τους, λοιπόν, επιτρέπει στη γάτα να είναι ταυτόχρονα ζωντανή και νεκρή! Βέβαια, αυτό ισχύει όσο δεν παρατηρούμε τη γάτα. Με το που θα κοιτάξουμε, η αλλόκοτη αυτή μαθηματική σύνθεση θα καταρρεύσει στη μία ή την άλλη συνιστώσα της, και η μοίρα της γάτας θα είναι πλέον απόλυτα προσδιορισμένη...

    Επιστήμη, Φιλοσοφία και Τέχνη

Σε πρόσφατη συζήτηση με τον καλό φίλο καθηγητή Φιλοσοφίας, Ηλία Τεμπέλη, με αντικείμενο μία φημισμένη διάλεξη του Δημήτρη Λιαντίνη, είχα επιχειρήσει να χαράξω σαφή όρια ανάμεσα στην επιστήμη και τη φιλοσοφία:

«Σκοπός της επιστήμης είναι η διερεύνηση των ορίων του αποδείξιμου. Αντίθετα, σκοπός της φιλοσοφίας είναι ο στοχασμός πέραν των ορίων του αποδείξιμου. Ως γνώστης του στοχασμού των φιλοσόφων, ο Λιαντίνης ήταν επιστήμων. Ως στοχαστής ο ίδιος πάνω σε ζητήματα μεταφυσικής, ήταν φιλόσοφος.»

Ο φίλος έκανε, τότε, μία ενδιαφέρουσα προσθήκη στο σκέλος που αφορά τη φιλοσοφία:

«...ο στοχασμός και πέραν των ορίων του αποδείξιμου!»

Η (φαινομενικά) μικρή λέξη «και» στον ορισμό καθιστά πιο δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στην επιστήμη και τη φιλοσοφία, έτσι που κάποιες γνωστικές περιοχές να διεκδικούνται ισότιμα και από τις δύο (ας θυμηθούμε, π.χ., το σχεδόν φιλοσοφικό ζήτημα της ερμηνείας της κβαντομηχανικής, που έφερε σε σύγκρουση τον Μπορ με τον Αϊνστάιν). Στο τέλος οφείλει να επέλθει συμβιβασμός προς όφελος του ανθρώπινου πνεύματος. Κι αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει τη θεμελιώδη ιδέα της Διαλεκτικής!

Βάζοντας, τώρα, στο κάδρο της συζήτησης και τη Μουσική, αυτό το «και» που συνδέει πράγματα καταρχήν αντίθετα με παραπέμπει, συνειρμικά, στο μαγικό “und” στη δεύτερη πράξη του «Τριστάνου» του Βάγκνερ (“Tristan und Isolde”). Πρόκειται εδώ για έναν σύνδεσμο που η χρήση του, πέραν της αυτονόητης αναφοράς στην ερωτική σχέση των δύο ηρώων, υπονοεί ταυτόχρονα και την διαλεκτική συνύπαρξη φανερά αντίθετων ιδεών στο μουσικό δράμα: του φωτός με το σκότος, της λογικής με το συναίσθημα, του «πρέπει» με το «θέλω», της κοινωνικής υπόληψης με την προσωπική ευτυχία, του έρωτα με τον θάνατο (ένα αχώριστο δίπολο κατά τον Δ. Λιαντίνη).

Και, μια και αναφερθήκαμε στη μουσική, να σημειώσω κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: Η κορυφαία μουσική φόρμα, η «φόρμα σονάτας», με βάση την οποία δομούνται έργα όπως η σονάτα, το κουαρτέτο εγχόρδων και η συμφωνία, έχει στον πυρήνα της τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα σε δύο αντίθετα, ως προς τον χαρακτήρα τους, μουσικά θέματα. Τα οποία, μέσω της ανάπτυξης, συντίθενται έτσι ώστε να παραχθεί ένα απόλυτα λογικό και ισορροπημένο μουσικό αποτέλεσμα.

    Αν υπήρχε η Διαλεκτική στην πολιτική...

Ένα πεδίο στο οποίο η Διαλεκτική δύσκολα βρίσκει εφαρμογή, είναι η πολιτική (σε αυτήν περιλαμβάνουμε και τις διεθνείς σχέσεις). Οι κομματικές παρατάξεις μίας χώρας (ονόματα δεν λέμε) συχνά διαγκωνίζονται για την εξουσία σπέρνοντας μίσος για τον αντίπαλο και καλλιεργώντας τον διχασμό στον λαό. Τους είναι αδύνατο να υπερβούν τις διαφορές τους και να ενώσουν δημιουργικά τις δυνάμεις τους για το καλό μίας πατρίδας την οποία το πολιτικό σύστημα είναι – υποτίθεται – ταγμένο να υπηρετεί.

Η μεγάλη εικόνα είναι ακόμα τραγικότερη. Τούτες τις μέρες παρακολουθούμε με οδύνη δύο λαούς που μοιράζονται μία μικρή γωνιά της Γης, να αλληλοεξοντώνονται με πράξεις ανείπωτης αγριότητας αντί να αναζητούν τρόπους ειρηνικής συνύπαρξης προς όφελος ολόκληρης της περιοχής. Ανάμεσα στις διαφορές τους, προεξάρχουσα θέση καταλαμβάνει ο θρησκευτικός δογματισμός. Το πώς αντιλαμβάνεται, δηλαδή, η κάθε πλευρά μεταφυσικά ζητήματα για τα οποία ο Άνθρωπος, λόγω της κοσμικής φύσης του, είναι αδύνατο να έχει την παραμικρή γνώση.

Φτάνουμε, έτσι, σε αυτό που θα ονομάζαμε «διαλεκτική ειρωνεία»: Ο Άνθρωπος, που αναζητά την ενότητα στη φιλοσοφία, την τέχνη και την επιστήμη, δεν μπορεί να τη βρει στη σχέση του με τον Άνθρωπο! Ο Ηράκλειτος χαμογελά σαρκαστικά από τα βάθη της Ιστορίας...

KLIK

Αντισημιτισμός | Είμαστε ρατσιστές, αλλά όχι για τον λόγο που νομίζουμε...

Γράφει ο Κώστας Παπαχρήστου

Ένας χαρακτηρισμός που εύκολα αποδίδεται από ορισμένους κύκλους στον σύγχρονο Έλληνα είναι αυτός του «ρατσιστή». Όμως, για τους λάθος λόγους...

    «Κατανοώντας» τους «μαχητές»...

Το πρόσφατο, αποτρόπαιο τρομοκρατικό χτύπημα στο Ισραήλ από «μαχητές» (sic) της Χαμάς, έφερε για μία ακόμα φορά στην επιφάνεια τα βαθιά αντισημιτικά αισθήματα μιας όχι ευκαταφρόνητης μειοψηφίας (με ένα ερωτηματικό εδώ) Ελλήνων. Σχεδόν κάθε έκφραση αποτροπιασμού στα social media για τα κτηνώδη εγκλήματα των τρομοκρατών σε βάρος ανυπεράσπιστων ανθρώπων, συνάντησε τον τυποποιημένο, ασύμμετρα συμψηφιστικό αντίλογο «ναι, αλλά και οι Ισραηλινοί...», που κατά βάθος διαβάζεται «...και οι Εβραίοι». Στην Αθήνα, οι επίσημες εκδηλώσεις συμπαράστασης στον λαό του Ισραήλ ήταν το πολύ υποτονικές (ίσα να τηρούνται τα προσχήματα για μία χώρα της Ευρώπης), ενώ για την Θεσσαλονίκη – μια πόλη που δεν ζήτησε ποτέ συγνώμη για τον, εκόντα ή άκοντα, ρόλο της στο Ολοκαύτωμα – ήταν απλά μήνας Οκτώβριος...

Όμως, ο αντισημιτισμός σε αυτή τη χώρα αφήνει ισχυρό αποτύπωμα ακόμα και μέσα στο ίδιο το Κοινοβούλιο. Με βάση τα αποτελέσματα των πρόσφατων εθνικών εκλογών, ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό του εκλογικού σώματος αντιπροσωπεύεται στη Βουλή από πολιτικά κόμματα που, εκτός των άλλων κοινών ή μη-κοινών τους χαρακτηριστικών, τα διακρίνει ένας βαθμός «εβραιοφοβίας» (ας μου συγχωρηθεί ο νεολογισμός). Έχουν κατά καιρούς εκφράσει, δηλαδή, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, μία σχετική απέχθεια για το εβραϊκό στοιχείο, όχι απαραίτητα με αφορμή και μόνο τις πολιτικές του κράτους του Ισραήλ.

Φυσικά, δεν ήταν οι όποιες αντισημιτικές τους θέσεις ο λόγος της παρουσίας των κομμάτων αυτών στη Βουλή. Εν τούτοις, αν και έχουν αποδοθεί στα εν λόγω κόμματα κατηγορίες περί ρατσιστικού λόγου, αυτές περιορίζονται κυρίως σε ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση. Ίσως επειδή, κατά βάθος, οι περισσότεροι σ’ αυτό τον τόπο κουβαλούμε εξ απαλών ονύχων μία μορφή ρατσισμού που έχει φωλιάσει για τα καλά στο εθνικό μας ασυνείδητο...

    Ο ρατσισμός δεν βρισκόταν στο Σύνταγμα...

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς τού 2022, μερικές εκατοντάδες μεταναστών «κατέλαβαν» την Πλατεία Συντάγματος με σκοπό να γιορτάσουν το νέο έτος. Οι συγκεντρωθέντες αγνόησαν επιδεικτικά τα περιοριστικά μέτρα της πολιτείας εν μέσω σφοδρού, τις μέρες εκείνες, κύματος πανδημίας, ενώ πολλοί επιδόθηκαν σε ύβρεις εναντίον της πολιτικής ηγεσίας της χώρας.

Πριν καλά - καλά προλάβουν να ακουστούν διαμαρτυρίες γι' αυτή την, κατ' ουσίαν, μαζική επίδειξη υγειονομικής απείθειας (οι ίδιες διαμαρτυρίες που θα ακούγονταν αν επρόκειτο για συνάθροιση Ελλήνων αρνητών τού Covid), «ευαίσθητα» πληκτρολόγια έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την συγκέντρωση ως «αυθόρμητη» και, σε κάθε περίπτωση, εντελώς καλοπροαίρετη. Αλλά δεν σταμάτησαν εκεί: Με αφορμή κάποιες αντιδράσεις στα social media, φιλοτέχνησαν για μία ακόμα φορά το προφίλ του Έλληνα ως ατόμου που διακατέχεται από ρατσιστικά αισθήματα απέναντι στους μετανάστες!

Η καραμέλα του «ρατσισμού» που βιώνουν οι μετανάστες στην Ελλάδα έχει αρχίσει πια να λιώνει, χάνοντας κι αυτήν ακόμα την άνοστη γεύση της. Στην πραγματικότητα, οι Έλληνες δυσφορούν εξαιτίας των προβλημάτων που έχει προκαλέσει η ανεξέλεγκτη – και, σε μεγάλο βαθμό, «παράτυπη» – μετανάστευση, με τις όποιες δυσάρεστες αλλαγές έχει επιφέρει στην ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Ειδικά στις γειτονιές του κέντρου της πρωτεύουσας, αλλά και σε μερικά νησιά που έχουν υποστεί δυσβάσταχτες μεταναστευτικές πιέσεις.

Όμως, ο αληθινός ρατσισμός που ενδημεί στην Ελλάδα δεν αφορά τους ξένους μετανάστες, αλλά κάποιους ανθρώπους – ακόμα και Έλληνες πολίτες – που, απλά, ανήκουν σε διαφορετικό θρήσκευμα...

    Το «λάθος του Χίτλερ»...

Όταν βρίσκω ελεύθερο χρόνο, συζητώ με τους φοιτητές μου θέματα Ιστορίας. Πριν από καιρό άνοιξα μία συζήτηση για τα εγκλήματα του Ναζισμού, και ειδικά το Ολοκαύτωμα. Κάποια στιγμή, ένας εκ των αρίστων της τάξης ζήτησε τον λόγο:

– Όμως, και οι Εβραίοι είχαν δώσει δικαιώματα με τη συμπεριφορά τους, κάνοντας τους Γερμανούς να αγανακτούν μαζί τους!

Ρωτώντας για ποιες συμπεριφορές επρόκειτο, πήρα μία απάντηση περί «στυγνών τραπεζιτών» και «διεθνών συνωμοσιών». Ήταν προφανές ότι ο νέος αυτός είχε μεγαλώσει ακούγοντας και, τελικά, αφομοιώνοντας όλα τα δαιμονικά στερεότυπα του αντισημιτισμού. Όταν ρώτησα ποιο ήταν το κρίμα ενός φτωχού Εβραίου χωρικού και της οικογένειάς του στα βάθη της Πολωνίας ή της Τσεχοσλοβακίας, που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί στο Άουσβιτς ή σε κάποια τοπική τάφρο, ο καλός μου μαθητής έδειξε να προβληματίζεται. Ίσως για πρώτη φορά...

Ας πούμε την αλήθεια: Δύσκολα θα βρεθεί ένας από εμάς που να μην έχει ακούσει έστω μία φορά στη ζωή του τη θλιβερή φράση: «Το μόνο λάθος του Χίτλερ είναι πως δεν τους ξέκανε όλους!» Όχι αρθρωμένη από ανθρωπόμορφα τέρατα αλλά από συνηθισμένους ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Αυτούς που θα ονόμαζε κάποιος «καλούς ανθρώπους». Γιατί, ακόμα και καλοί άνθρωποι έχουν πέσει θύματα μίας ρατσιστικής μυθολογίας που δαιμονοποιεί συλλήβδην τα μέλη ενός μικρού υποσυνόλου της ανθρωπότητας, «δικαιολογώντας» ακόμα και την επιχείρηση μαζικής εξόντωσής τους από τον Χίτλερ και την παρέα του.

    Μία επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει...

Έπεσε πρόσφατα στα χέρια μου μία ενδιαφέρουσα κοινωνιολογική μελέτη, προϊόν επιστημονικής δημοσκοπικής έρευνας που διεξήχθη πριν λίγα χρόνια από την Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Είχε ως θέμα το φαινόμενο του αντισημιτισμού στη σύγχρονη Ελλάδα. (Η μελέτη αποφεύγει να ξύσει πληγές επεκτείνοντας τον χρονικό της ορίζοντα προς το παρελθόν, και ιδιαίτερα στην περίοδο της Κατοχής.) Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω κατά πόσον τα ευρήματα της έρευνας είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικά της ελληνικής πραγματικότητας σε ό,τι αφορά τον αντισημιτισμό. Θεωρώ όμως ότι, ως αποτέλεσμα σοβαρής επιστημονικής προσπάθειας, τα συμπεράσματα της έρευνας αν μη τι άλλο καταγράφουν τάσεις στην ελληνική κοινή γνώμη που δεν θα πρέπει να αμφισβητηθούν.

Παραθέτω επιγραμματικά ένα μικρό μόνο μέρος από τα στοιχεία που αναφέρονται στο κείμενο της μελέτης [1]:

1. Πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο εβραϊκός πληθυσμός στη χώρα μας αριθμούσε 73,000 άτομα, εκ των οποίων 65,000 Έλληνες Εβραίοι αφανίστηκαν στο Ολοκαύτωμα (σ.σ.: το τι συνέβη με τις περιουσίες τους είναι μια άλλη, θλιβερή ιστορία...). Σήμερα ζουν στην Ελλάδα περί τους 5,000 Έλληνες εβραϊκού θρησκεύματος.

2. Από σχετικά πρόσφατη διεθνή έρευνα μεταξύ 100 χωρών, προέκυψε ότι το 69% των Ελλήνων πολιτών διακατέχεται από κάποιου βαθμού αντισημιτικά αισθήματα, όταν ο μέσος όρος στη Δυτική Ευρώπη βρίσκεται στο 24% και στην Ανατολική στο 34%.

3. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη χώρα μας η «εβραιοφοβία» εκδηλώνεται επίσημα χωρίς να αποτελεί ταμπού, ως ιδεολογική πεποίθηση ενός τμήματος της ελληνικής Ορθοδοξίας, του πολιτικού κόσμου, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών (περιλαμβανομένης μίας ελίτ διανοουμένων).

4. Συχνά είναι τα φαινόμενα βεβήλωσης εβραϊκών μνημείων, συναγωγών και νεκροταφείων, τόσο από μέλη νεοναζιστικών οργανώσεων, όσο και από μέλη οργανώσεων της άκρας αριστεράς (κυρίως ως αντίποινα για πολιτικές του κράτους του Ισραήλ).

5. Την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης του πρόσφατου παρελθόντος, η συχνή παρομοίωση των συνεπειών της κρίσης με το Ολοκαύτωμα αποτέλεσε κοινό μοτίβο μεταξύ αριστερών και δεξιών πολιτικών δυνάμεων. Μία τέτοια ασύμμετρη σχετικοποίηση οδηγεί στην υποτίμηση της εμπειρίας του Ολοκαυτώματος και, τελικά, στην υποβάθμιση της σημασίας ενός εγκλήματος γενοκτονίας.

6. Διαδεδομένη είναι στην Ελλάδα η αντίληψη ότι το «λεγόμενο Ολοκαύτωμα» δεν είναι παρά σιωνιστικός μύθος, τον οποίο οι σιωνιστές προπαγανδίζουν παγκοσμίως σε αγαστή συνεργασία με ακαδημαϊκούς κύκλους.

7. Περίπου το 65% των ερωτηθέντων στην έρευνα θεωρεί ότι οι Εβραίοι εκμεταλλεύονται το Ολοκαύτωμα για να έχουν καλύτερη αντιμετώπιση από διεθνή κέντρα αποφάσεων. Το ίδιο ποσοστό ερωτηθέντων ταυτίζει απόλυτα την αμυντική πολιτική του Ισραήλ με την γενοκτονική πολιτική των Ναζί.

8. Το 55% με 58% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει ελάχιστη έως καθόλου εμπιστοσύνη προς τους Εβραίους.

9. Περίπου το 21% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι θα έπρεπε να απαγορεύεται στους Εβραίους να αγοράζουν γη.

10. Το 34% των ερωτηθέντων διαφωνεί με τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην ελληνική εκπαίδευση, ενώ το 17% θεωρεί «δικαιολογημένη» την βεβήλωση μνημείων του Ολοκαυτώματος.

Για περισσότερες λεπτομέρειες σε ό,τι αφορά τη μελέτη, δείτε το πλήρες κείμενο [1].

    Ρατσισμός χωρίς εισαγωγικά...

Είναι αλήθεια ότι, από εννοιολογική άποψη, ο ρατσισμός είναι δύσκολο να οριστεί με τρόπο απόλυτο και οικουμενικά αποδεκτό. Μία απόπειρα εννοιολογικής προσέγγισης στον ρατσισμό είχαμε κάνει παλιότερα σε μία σειρά κειμένων (βλ., π.χ., [2,3]). Αυτό που δεν αμφισβητείται είναι ότι η αρνητική προδιάθεση απέναντι σε έναν άνθρωπο για τον λόγο και μόνο ότι είναι «διαφορετικός» (π.χ., έρχεται από άλλα μέρη, έχει διαφορετικό θρήσκευμα, έχει διαφορετικό χρώμα, κλπ.) είναι δείγμα ρατσιστικής νοοτροπίας, στον βαθμό που ο άνθρωπος αυτός σέβεται απόλυτα τους νόμους και, γενικότερα, συμβάλλει θετικά στο επίπεδο ζωής στη χώρα. Προϋπόθεση που, δυστυχώς, δεν ισχύει πάντοτε σε ό,τι αφορά τους μετανάστες...

Η στάση μας απέναντι στα άτομα εβραϊκού θρησκεύματος αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση με ηθικά και ψυχικά φορτισμένους ιστορικούς συνειρμούς. Όπως πιστοποιεί η έρευνα που παραθέσαμε, οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζονται συχνά με προκατάληψη, όχι εξαιτίας κάποιας αποκλίνουσας κοινωνικής συμπεριφοράς τους αλλά λόγω της θρησκευτικής τους πίστης, ή ακόμα και της φυλετικής τους ταυτότητας. Κατά συνέπεια, κάθε αρνητική διάκριση απέναντί τους συνιστά, θα λέγαμε, τον ορισμό του ρατσισμού. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτή η διάκριση οδηγεί στην κατ' ουσίαν «δικαιολόγηση» του πιο φριχτού μαζικού εγκλήματος της Ιστορίας, μερικές φορές συνοδευόμενη από εγκωμιαστικά σχόλια για τον διαστροφικό νου που το εμπνεύστηκε και το οργάνωσε!

Στη χώρα που γνώρισε τη φρίκη των ναζιστικών ολοκαυτωμάτων στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Κομμένο, στην Κάνδανο (κι αυτή είναι μόνο μία μερική λίστα) είναι ανεπίτρεπτο να υποβαθμίζουμε – πόσο μάλλον να χειροκροτούμε – τις ναζιστικές θηριωδίες που υπέστησαν μαζικά έξι εκατομμύρια συνάνθρωποί μας. Ακόμα και αν, κατά την δογματική ορθοδοξοκεντρική πεποίθησή μας, οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν σε έναν λαό που αντιλαμβάνεται με «λάθος» τρόπο τα μεταφυσικά ζητήματα...

Ως επίλογο θα προσθέσω τούτο: Θλιβερή κηλίδα για τη Δημοκρατία μας αποτελεί η παρουσία εκπροσώπων του νεοναζιστικού χώρου στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Το χειρότερο, όμως, είναι πως κάποιες από τις νοσηρές ιδέες τους βρίσκονται βαθιά ριζωμένες στο συλλογικό μας ασυνείδητο, ανεξάρτητα από τον βαθμό προσήλωσης του καθενός στις δημοκρατικές αρχές. Αν θέλουμε να λεγόμαστε σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία – χωρίς εκπτώσεις στη σημασία των λέξεων – θα πρέπει κάποτε να κοιταχτούμε με θάρρος στον καθρέφτη της εθνικής αυτογνωσίας και να δούμε όλα εκείνα που πρέπει να αλλάξουμε. Μέσα μας, κυρίως.

[1] https://gr.boell.org/sites/default/files/2020-01/Antisimitismos_2019-LR.pdf

[2] https://www.tovima.gr/2014/03/07/international/a-conceptual-approach-to-racism/

[3] https://www.tovima.gr/2013/02/25/opinions/ratsismos-ennoiologiki-proseggisi-mias-etiketas/

KLIK

ΤΟ ΒΗΜΑ - Όταν η Πολιτεία κλείνει τα μάτια στην ανομία

Στον κβαντικό μικρόκοσμο, η ίδια η Φύση είναι δυνατό να επιτρέπει την παραβίαση των φυσικών νόμων. Μία δημοκρατική Πολιτεία, όμως, οφείλει να κάνει το ακριβώς αντίθετο: να ελέγχει και να επιβάλλει την εφαρμογή των νόμων της. Για να μην γίνει ο ελεύθερος πολίτης, ασύδοτος πολίτης...

Ο μικρόκοσμος των κβαντικών φαινομένων είναι εκ πρώτης όψεως ασύμβατος με την καθημερινή μας εμπειρία. Για παράδειγμα, για ένα απειροελάχιστο χρονικό διάστημα, ένα μικροσκοπικό σωμάτιο είναι δυνατό να έχει φανταστική ταχύτητα (η τιμή της, δηλαδή, να μην ανήκει στους πραγματικούς αριθμούς), όπως και ένα φαινόμενο μπορεί να παραβιάζει την αρχή διατήρησης της ενέργειας. Η θεμελιώδης κβαντική αρχή που «καθαγιάζει» τέτοιους παραλογισμούς και τους καθιστά μέρος της φυσικής πραγματικότητας, ονομάζεται «αρχή της αβεβαιότητας». Σύμφωνα με αυτήν, κάποια μεγέθη στον μικρόκοσμο δεν είναι ποτέ δυνατό να προσδιοριστούν με απόλυτη ακρίβεια, όσο τέλειες πειραματικές διατάξεις και αν διαθέτουμε.

Κρυμμένη πίσω από το άλλοθι της αβεβαιότητας, η Φύση μπορεί έτσι να παραβιάζει τις ίδιες τις αρχές της, με μία βασική, όμως, προϋπόθεση: να μην υπάρχουν μάρτυρες αυτής της «παρανομίας»! Με άλλα λόγια, έστω και αν γνωρίζουμε ότι παραβιάζεται η αρχή διατήρησης της ενέργειας σε μία κβαντική διαδικασία, είναι αδύνατο να το αποδείξουμε στην πράξη, αφού κάθε απόπειρα προς τούτο απαιτεί μία ελάχιστη αλληλεπίδραση με το κβαντικό σύστημα, μέσω της οποίας το σύστημα θα αποκτήσει, τελικά, την ενέργεια που του χρειάζεται ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή αυτή τη στιγμή της παρατήρησης. Είναι κάτι σαν τον αστυφύλακα που κάνει τόσο θόρυβο ώστε να τον πάρει είδηση ο κακοποιός και να προλάβει να πηδήσει απ’ το παράθυρο!

Το πιο πάνω ανθρωπομορφικό ανάλογο της κβαντικής αρχής της αβεβαιότητας, εν τούτοις, φαίνεται πως διέπει στ' αλήθεια και κάποιες πτυχές της κοινωνικής μας ζωής. Μια χιλιοακουσμένη έκφραση, λέει: «Μπορείς να παρανομήσεις, αρκεί να μη σε πιάσουν!» Μία προτροπή που πέρασε για τα καλά, δυστυχώς, στο ελληνικό συνειδησιακό DNA της μεταπολιτευτικής περιόδου. Όμως, υπάρχει ένα κρίσιμο – και, φοβάμαι, ρητορικό – ερώτημα: έχει αυτή η Πολιτεία τη διάθεση να ελέγξει ουσιαστικά την τήρηση των νόμων της; (Θα αποφύγω να διευρύνω το ερώτημα στο κατά πόσον η ίδια η Πολιτεία τούς τηρεί απαρέγκλιτα...)

Όποιος κυκλοφορεί καθημερινά στους δρόμους, βλέπει την παρανομία ολοζώντανη και τρισδιάστατη. Η στάση ενός αυτοκινήτου μπροστά στο κόκκινο φως ενός σηματοδότη επαφίεται στον... πατριωτισμό του οδηγού, ακόμα και αν κάποιοι αφελείς πεζοί έχουν ήδη ξεκινήσει να περνούν τη διάβαση εμπιστευόμενοι το πράσινο ανθρωπάκι στο φανάρι... Ο νεαρός με το μηχανάκι, που εκτελεί το ιερό λειτούργημα του delivery πίτσας, σουβλακίων και άλλων γευστικών απολαύσεων, δεν έχει το παραμικρό πρόβλημα να κινείται αντίθετα σε μονόδρομους, ή να ανεβαίνει «με χίλια» στο πεζοδρόμιο για να κόψει δρόμο, απειλώντας την σωματική ακεραιότητα ανθρώπων που περπατούν αμέριμνα... Και, αρκεί ένας μερακλής να παρκάρει «για λίγο» πάνω στη στροφή του λεωφορείου προκειμένου να πιει τον καφέ του δύο στενά πιο κάτω, για να προκληθεί κυκλοφοριακό χάος σε μία ολόκληρη περιοχή. Όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις, το «άγρυπνο μάτι» των αρμόδιων αρχών μάλλον ξαγρυπνά κάπου αλλού, με αποτέλεσμα την de facto νομιμοποίηση των οδικών παρεκκλίσεων.

Το πιο κωμικό ηχογραφημένο μήνυμα που ακουγόταν (σε τέσσερις γλώσσες, μάλιστα!) στα μαζικά μέσα μεταφοράς τις μέρες των «σκληρών» μέτρων κατά της πανδημίας, ήταν εκείνο που ενημέρωνε τους επιβάτες ότι η χρήση μάσκας ήταν υποχρεωτική. Και το αποκαλώ «κωμικό» επειδή καμία αρχή δεν έμπαινε ποτέ στον κόπο να ελέγξει την εφαρμογή του στην πράξη. Έτσι, οι επιβάτες που ανήκαν σε ευπαθείς ομάδες αναγκάζονταν να φορούν διπλές μάσκες για να προστατευτούν. Ή, ακολουθώντας τις ειρωνικές προτροπές κάποιων «νταήδων» συνεπιβατών τους, κατέληγαν να αποφεύγουν τις μετακινήσεις με τα δημόσια μέσα μεταφοράς.

Παρεμπιπτόντως, η διαδρομή με το μετρό της Αθήνας εξακολουθεί να είναι δωρεάν για τους μισούς επιβάτες, περίπου. Αρκεί κάποιος να είναι αρκετά σβέλτος ώστε να περάσει την πύλη τη στιγμή που ανοίγει, δαπάναις του προπορευόμενου «κορόιδου» που επιμένει να πληρώνει για τις μετακινήσεις του με τα ΜΜΜ, αλλά και του γενναιόδωρου κράτους που αποφεύγει να κακοκαρδίσει τον πολίτη ασκώντας στοιχειώδη έλεγχο...

Η κατάσταση διαρκούς ανομίας στα πανεπιστήμια είναι μία άλλη πονεμένη ιστορία. Η κυβέρνηση, βέβαια, τύποις εισήγαγε θεσμικά μέτρα για την περιφρούρηση της τάξης (λυπάμαι αν η τελευταία λέξη ενοχλεί) και την προστασία διδασκόντων και διδασκομένων. Όμως, οι στόχοι αυτοί δείχνουν να βρίσκονται ακόμα στη σφαίρα του υποθετικού και, τελικά, του πρακτικά ανέφικτου. Ίσως το πολιτικό κόστος από μια ενδεχόμενη δυσαρέσκεια μίας δυναμικής μειοψηφίας της νέας γενιάς βαραίνει περισσότερο από την ποιότητα της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα...

Και, μια και πιάσαμε την εκπαίδευση, ας θυμηθούμε ότι το κυρίαρχο σύνθημα της ιστορικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου ήταν το τρίπτυχο «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Φοβάμαι ότι, για κάποιους από εκείνους που σήμερα το αναπολούν με επετειακή συγκίνηση, η λέξη «ελευθερία» έχει καταντήσει να σημαίνει «ασυδοσία». Γιατί, η ελευθερία είναι πλέον τόσο αυτονόητο συστατικό της δημοκρατίας μας που, η όποια διεκδίκησή της μοιάζει με παραβίαση ανοιχτής θύρας. Η σκέψη που τρομάζει είναι ότι το διεκδικούμενο δεν είναι πλέον η άσκηση δικαιωμάτων στο πλαίσιο του νόμου, αλλά το «δικαίωμα» στην παραβίαση του νόμου όταν αυτός δεν υπηρετεί τις ανάγκες μας. Εξαντλώντας τα όρια του σουρεαλιστικού χιούμορ, θα λέγαμε ότι, ίσως κάποια μέρα, ο μόνος νόμος που θα εφαρμόζεται χωρίς εξαίρεση σε αυτή τη χώρα θα είναι εκείνος που ορίζει ότι όλοι οι άλλοι νόμοι εφαρμόζονται κατ' εξαίρεση!

Ζώντας σε μία κοινωνία όπου η έκφραση «νόμος και τάξη» λογίζεται ως περίπου φασιστικό σύνθημα, θυμάμαι μια εμπειρία μου σε κάποια άλλη κοινωνία, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1980...

Ο ταχυδρόμος στην κωμόπολη της Γιούτα ήταν πάντα φιλικός και ευπροσήγορος, παρά την φιλοπαίγμονα διάθεση του σκύλου μου απέναντί του (την οποία δεν έδειχνε να συμμερίζεται). Όταν ερχόταν αλληλογραφία από Ελλάδα, άκουγα από μακριά τη φωνή του καλόκαρδου Αμερικανού να αναγγέλλει χαρούμενα: “Hey, Papachristou, letter from Greece!” Στα πακέτα που μου έστελναν οι δικοί μου, συχνά τρύπωναν και λίγους ξηρούς καρπούς, αγαπημένο σνακ ανθρώπων και σκύλου σε εκείνο το σπίτι. Κάποια φορά έκανα το αυτονόητο: από ευγένεια, ετοίμασα ένα μικρό σακουλάκι φουντούκια και πήγα να το προσφέρω στον φιλότιμο ταχυδρόμο.

Ξάφνου, η γνώριμη φιλική του έκφραση εξαφανίστηκε, και το ύφος του πήρε μια απρόσμενη τροπή προς το αυστηρό: «Αν δεν σε εκτιμούσα τόσο, Papachristou, θα μπορούσα να σε αναφέρω στις αρχές!» Καθώς έμεινα εμβρόντητος, μου εξήγησε: «Η χειρονομία σου θα μπορούσε να εκληφθεί ως απόπειρα δωροδοκίας κρατικού λειτουργού!»

Φαντάζομαι πως, ίσως ακόμα και αρκετοί Αμερικανοί θα εύρισκαν μία τέτοια στάση ιδιαίτερα τυπολατρική. Το περιστατικό, όμως, είναι ενδεικτικό της προσήλωσης μιας κοινωνίας στους νόμους που οι ίδιοι οι εκπρόσωποί της ψηφίζουν. Μίας κοινωνίας στην οποία η φοροδιαφυγή αποτελεί μέγιστο αδίκημα και επισύρει βαρύτατες ποινές, όπως και η οδήγηση μετά από κατανάλωση αλκοόλ (στη χώρα μας, μόνο οι «ξενέρωτοι» αρνούνται να οδηγήσουν αν έχουν πιει έστω και ένα ποτήρι).

Σε αυτή τη χώρα έχουμε εθιστεί επικίνδυνα στην ιδέα ότι η παραβίαση των νόμων δεν είναι σπουδαία υπόθεση, «αρκεί να μη μας πιάσουν». Γιατί, λίγο – πολύ, όλοι κάποτε χρειάστηκε να δώσουμε «φουντούκια» για να κάνουμε πιο εύκολα τη δουλειά μας, συναλλασσόμενοι με ένα σύστημα όπου οι συνειδήσεις είναι διάτρητες και οι νόμοι αφορούν κατά κύριο λόγο την συμπαθή αλλά απαξιωμένη τάξη των «κορόιδων»...

Στον κβαντικό μικρόκοσμο, με τον οποίο ξεκίνησε τούτη η συζήτηση, η φαινομενική παραβίαση των μακροσκοπικών φυσικών νόμων είναι μία εγγενής ιδιότητα που σχετίζεται με την κβαντική αβεβαιότητα. Έτσι, σύμφωνα με την σχετική θεωρία, η «παρανομία» αποτελεί μέρος των ίδιων των νόμων της Φύσης (μία υπόθεση που μπορούσε να κάνει έξαλλο τον Αϊνστάιν!).

Αυτός ο κβαντικός παραλογισμός παύει να υφίσταται καθώς μεταβαίνουμε από την κλίμακα του μικροσκοπικού σε εκείνη του μακρόκοσμου στον οποίο ζούμε. Εκεί, οι δημοκρατικές ανθρώπινες κοινωνίες (εξαιρώ τα αυταρχικά συστήματα) διέπονται από θεσμικούς κανόνες που καθορίζουν τα σύνορα ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο. Και, τα σύνορα αυτά, με τη σειρά τους, ορίζουν ως πού μπορεί να εκτείνεται η ανθρώπινη ελευθερία ώστε να μην διολισθαίνει στην ασυδοσία.

Όλα αυτά προϋποθέτουν, εν τούτοις, ότι η Πολιτεία είναι διατεθειμένη να ασκήσει την αναγκαία εποπτεία για την τήρηση των νόμων της από τους πολίτες (και από το ίδιο το σύστημα εξουσίας, συμπληρώνω). Γιατί, τα «στραβά μάτια» εκ μέρους της Πολιτείας είναι κάτι αντίστοιχο με την κβαντική αβεβαιότητα στον μικρόκοσμο, αφού δίνει το δικαίωμα στην παρανομία να αναβαθμιστεί σε de facto «νομιμότητα». Στην κβαντομηχανική αυτό είναι καλοδεχούμενο (κι ας λέει ο Αϊνστάιν!). Στις ανθρώπινες κοινωνίες, όμως, οδηγεί στο χάος...

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ο εχθρός εντός των τειχών...

Υπάρχει μία βασική διαφορά ανάμεσα σε έναν αμυντικό και έναν ρατσιστικό πόλεμο: Το να σκοτώνεις τον "Χ" που σε απειλεί είναι άλλο από το να τον δολοφονείς επειδή και μόνο είναι ο "Χ"...

Το κείμενο που παρατίθεται πιο κάτω γράφηκε τον Δεκέμβριο του 2015, ένα μήνα μετά την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι. Το μήνυμα ήταν απλό: η Ευρώπη εκκολάπτει στο εσωτερικό της τους ίδιους τους εχθρούς της. Κι ο νέος αυτός "ναζισμός" δεν επιβάλλεται έξωθεν με "αστραπιαίο πόλεμο", αλλά καλλιεργεί μεθοδικά και ύπουλα τις συνθήκες για βίαιη κατάλυση του δυτικού πολιτισμού εκ των έσω. Και, στόχος του ρατσιστικού μαζικού εγκλήματος δεν είναι πλέον η φυλή αλλά η διαφορετικότητα στη θρησκευτική πίστη.

Ό,τι μισεί τον δυτικό τρόπο ζωής και τις δυτικές αξίες, και αδυνατεί να αφομοιωθεί και να συνυπάρξει μαζί τους, αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ας το έχουν αυτό υπόψη οι "ευαίσθητοι" συμπολίτες που ζητούν ελεύθερες διελεύσεις και ανεξέλεγκτες "μεταναστεύσεις". Γιατί, αν ο πόλεμος ενάντια στο Ισραήλ γενικευτεί σε ιερό πόλεμο κατά της Δύσης, οι εχθροί θα βρίσκονται ήδη εντός των τειχών. Και δεν θα λυπηθούν ούτε εκείνους που τους καλοδέχτηκαν...

Το «Τέταρτο Ράιχ» δεν μιλά γερμανικά…

ΚΠ