Πολιτικός φιλελευθερισμός και υγειονομική υποχρεωτικότητα

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Αν, όπως είπε ο Μπίσμαρκ, "πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού", τότε το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού (των "ηλικιωμένων", καταρχάς, και έπεται συνέχεια) είναι πράγματι μία επιτυχημένη πολιτική απόφαση, αφού παράγει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Από αυτή την άποψη, δεν θα αξιολογήσουμε περαιτέρω αυτό το μέτρο με πολιτικούς όρους.

Βέβαια, στη σκιά της πολιτικής πρακτικής βρίσκεται πάντα η πολιτική φιλοσοφία. Και, αν και τούτες τις εξαιρετικά δύσκολες ώρες για τη Γη οι όποιοι φιλοσοφικοί προβληματισμοί μοιάζουν πολυτέλεια, θα είχε ενδιαφέρον - απλά και μόνο "για την τιμή των όπλων" - να εξετάσουμε το ζήτημα της υποχρεωτικότητας από τη σκοπιά της ιδεολογικής αυτο-συνέπειας.

Μεταφέρω ένα απόσπασμα από την πρόσφατη συνέντευξη του πρωθυπουργού της χώρας στην δημοσιογράφο του CNN, Κριστιάν Αμανπούρ:

Είμαι ένας φιλελεύθερος πολιτικός. Δεν μου αρέσουν τα υποχρεωτικά μέτρα από τη φύση μου, αλλά πιστεύω ότι αυτή είναι η σωστή απόφαση: να προστατεύσω ανθρώπους που ξέρω ότι αν δεν εμβολιαστούν θα αρρωστήσουν, και κάποιοι από αυτούς δυστυχώς θα χάσουν τη ζωή τους. Και αν, απλώς, κοιτάξουμε πόσο γρήγορα αυξήθηκαν τα ποσοστά εμβολιασμού, νομίζω ότι πήραμε τη σωστή απόφαση.

Θα συμφωνήσω (το ανέφερα ήδη) ότι, από άποψη αποτελέσματος, η απόφαση του υποχρεωτικού εμβολιασμού αποδείχθηκε στην πράξη επιτυχής. Θα εστιάσουμε, εν τούτοις, σε ένα ζήτημα καθαρά θεωρητικό, το οποίο αφορά μία δυσδιάκριτη - αλλά πάντως υπαρκτή - ιδεολογική αντίφαση που εμπεριέχει το πιο πάνω παράθεμα από την πρωθυπουργική συνέντευξη.

Την αντίφαση αναδεικνύει η προσπάθεια απάντησης σε ένα ερώτημα, το οποίο, ακόμα και αν δεν θεωρήσουμε ως καταρχήν ρητορικό, αποδεικνύεται a posteriori ως τέτοιο: Είναι φιλελεύθερο μέτρο η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού των "ηλικιωμένων"; Δηλαδή, είναι συμβατή με την ιδεολογία ενός ακραιφνούς "φιλελεύθερου πολιτικού" η λήψη μέτρων περιορισμού της ελεύθερης επιλογής για ένα κοινωνικό σύνολο, με σκοπό "το καλό" του συνόλου αυτού;

(Σημείωση: Το κατ' ουσίαν υπαρκτό ζήτημα της ασφυκτικής πίεσης στο σύστημα υγείας, εξαιτίας του οποίου ελήφθη το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού, δεν αναφέρεται ως μέρος των πρωθυπουργικών επιχειρημάτων στο πιο πάνω απόσπασμα συνέντευξης, το οποίο εδώ εξετάζεται αυτόνομα.)

Το ερώτημα αυτό είχαμε θέσει και παλιότερα - πριν την έλευση του εμβολίου - με αφορμή τις εισηγήσεις που λάμβανε τότε (και ευτυχώς αγνόησε τελικά) η κυβέρνηση για επιλεκτικό περιορισμό της κινητικότητας των ηλικιωμένων. Αν και τα μέτρα (κινητικότητα και εμβολιασμός) διαφέρουν, το ιδεολογικό πλαίσιο εξέτασής τους, καθώς και το τελικό συμπέρασμα, είναι κοινά. Παραθέτω το σχετικό κείμενο από το "Βήμα":

Θα ήταν φιλελεύθερο μέτρο ο περιορισμός των ηλικιωμένων;

* Και ένα απαραίτητο υστερόγραφο, που το κουβαλώ μέρες στη συνείδησή μου: Θεωρώ ως επιεικώς απαράδεκτο το ύφος αυστηρού λυκειάρχη με το οποίο απευθύνθηκε ο πρωθυπουργός στους πολίτες άνω των 60, κατά την ανακοίνωση των μέτρων για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό τους. Κατανοώ, ασφαλώς, την ανάγκη του να εμφανιστεί δυναμικός και αποφασιστικός στο ακροατήριό του. Εν τούτοις, πολλοί από εκείνους που εισέπραξαν τον αυταρχικό τόνο του έχουν ηλικία αρκετή ώστε "να είναι γονείς του". Να υποθέσουμε ότι, στην πράξη, ο πολιτικός πραγματισμός υπερτερεί της πολιτικής ηθικής; (Ρητορικόν...)