Μία έμμεση απάντηση από έναν νομικό...

Διαβάζω στο Facebook, στη σελίδα γνωστού νομικού:

Δεν είμαι πολιτικός, ούτε νομοθέτης, ούτε δικαστής. Είμαι δικηγόρος Τη μία φορά υποστηρίζω τα συμφέροντα των αγίων, την άλλη των διαβόλων. Αν ήθελα να ασχολούμαι μόνο με αγίους, θα γινόμουν είτε ιερέας, είτε αγιογράφος. Δεν ενεργώ στο όνομα του Ελληνικού λαού αλλά στο όνομα μόνο των εκάστοτε εντολέων μου, και αυτών μόνο υποστηρίζω τα συμφέροντα με ό,τι  όπλα μου δίνει ο νόμος. (...) Θα βάλω απέναντι κάθε υπεύθυνο που δεν τήρησε όπως όφειλε και πρέπει τον νόμο, εκτός αν ο υπεύθυνος είναι ο εντολέας μου, τον οποίο θα υποστηρίξω όπως καλύτερα  μπορώ, άσχετα αν δεν τον πιστέψω (όπως και πολλούς άλλους μέχρι σήμερα).

Η ανάρτηση του έγκριτου νομικού στο F/B θα μπορούσε να είναι μία έμμεση απάντηση στο άρθρο μου: "Πανδημία: Όταν ο δικηγόρος έδιωξε τον γιατρό...". Όμως, η σημασία της ανάρτησης είναι πολύ γενικότερη...

Δίδαγμα:

Στην νομική επιστήμη το δίκαιο δεν ταυτίζεται απαραίτητα με το ηθικό!

It's a fact of life...

ΚΠ

Πανδημία: Όταν ο δικηγόρος έδιωξε τον γιατρό...

Την ώρα που η ιατρική επιστήμη μάχεται για τη σωτηρία του ανθρώπου, εκπρόσωποι της νομικής επιστήμης υπερασπίζονται το δικαίωμά του να μη σωθεί...

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Το ζήτημα της πανδημίας έφερε αντιμέτωπες δύο επιστήμες που είναι καταρχήν ταγμένες να υπηρετούν τον Άνθρωπο: την Ιατρική και τη Νομική. Η δεύτερη φροντίζει ώστε ο κάθε άνθρωπος να απολαμβάνει τα δικαιώματα που του αναλογούν στο πλαίσιο μίας ευνομούμενης πολιτείας. Τι γίνεται, όμως, όταν ο πολίτης αντιλαμβάνεται ως "δικαίωμα" την μη συμμόρφωση με τα μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία καθ' υπόδειξη των ιατρών, για την αντιμετώπιση μίας έκτακτης κατάστασης απειλής της δημόσιας υγείας; Ο πειρασμός για τον επαγγελματία νομικό είναι προφανής: Αν ο πελάτης θεωρεί ότι το "δίκιο" του υπερτερεί του δικαιώματος αυτοσυντήρησης της υπόλοιπης κοινωνίας, γιατί να του χαλάσει κάποιος το αφήγημα;

Από την αρχή ακόμα της πανδημίας, και με αφορμή τα μέτρα που λήφθηκαν για την ανάσχεσή της, έκανε την εμφάνισή του ένα κύμα αντίδρασης (συχνά με πολιτική υποδαύλιση) ενάντια σε κάθε περιορισμό των συνήθων - και αυτονόητων προ πανδημίας - ελευθεριών. Ανταποκρινόμενοι στο φαινόμενο, πολλοί επαγγελματίες νομικοί συντάχθηκαν με τους αντιδρώντες, είτε μέσω των social media (όπου αναπτύχθηκε μία συστηματική φιλολογία περί "δικαιωμάτων"), είτε με έμπρακτη νομική υποστήριξη αντιδρώντων πολιτών σε μηνύσεις τους κατά δημόσιων λειτουργών (κυρίως εκπαιδευτικών) που απλά προσπαθούσαν να εφαρμόσουν τον νόμο.

Σταχυολογώ "παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων", σύμφωνα με το αφήγημα των αρνητών της πανδημίας (μεταξύ των οποίων de facto συγκαταλέγω και τους παρέχοντες νομική υποστήριξη):

* Η υποχρεωτική χρήση μάσκας, ιδιαίτερα σε χώρους όπου παρατηρείται συνωστισμός (π.χ., στα μέσα μεταφοράς). Η μάσκα "στερεί το δικαίωμα στην ελεύθερη αναπνοή", είναι "αυταρχικό σύμβολο φίμωσης της ελεύθερης έκφρασης", ενώ, όταν εφαρμόζεται σε παιδιά, "προκαλεί μόνιμες βλάβες στους παιδικούς ψυχισμούς"! (Σημ.: Το πρωί που φεύγω για τη σχολή, βλέπω συχνά στο δρόμο παρέες παιδιών που, με τη συνοδεία των γονιών τους, πηγαίνουν στο σχολείο της περιοχής. Χαρούμενα και χαμογελαστά, δείχνουν να καμαρώνουν για την καινούργια μασκούλα που φορούν, που "σίγουρα θα είναι η ωραιότερη στο σχολείο"! Τα "παιδικά τραύματα" βρίσκονται μόνο στους εγκεφάλους κάποιων που ίσως δεν έχουν ξεπεράσει τα δικά τους...)

* Το lockdown (το οποίο - λυπάμαι που θα δυσαρεστήσω μερικούς - αποδείχθηκε σωστικό μέτρο τότε που εφαρμόστηκε). Ο περιορισμός στην κινητικότητα "με πρόσχημα την πανδημία" δεν είναι παρά η απόλυτη πραγμάτωση του ονείρου της "αυταρχικής εξουσίας" για το "καθολικό μάντρωμα των πολιτών" και την οιονεί "φυλάκισή τους"!

* Η απαγόρευση των συναθροίσεων σε περιόδους πανδημικής έξαρσης. Το μέτρο ήταν "προσχηματικά υγειονομικό", αφού στόχευε κατά βάθος στην "φίμωση του λαού" που επιθυμούσε να διαμαρτυρηθεί για τις "αυταρχικές πολιτικές" που εφαρμόζονταν "με αφορμή" την πανδημία (αλλά - υποτίθεται - όχι εξαιτίας της)!

* Τα προνόμια πρόσβασης σε κλειστούς χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας, τα οποία εκχωρήθηκαν στους εμβολιασμένους πολίτες, ήταν μέτρο "ρατσιστικό" και "αντισυνταγματικό"! (Δεν θα πάρω θέση στο ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχω προσωπική άποψη... Αντιτίθεμαι, όμως, στην επιβολή προστίμων με ηλικιακά κριτήρια.)

Σε ό,τι αφορά το εμβόλιο, οι τοποθετήσεις κάποιων νομικών στα social media κινούν υποψίες. Δεν περιορίζονται στην συστηματική και αδιάκοπη εκφορά ενός "δικαιωματικού" λόγου αλλά, παράλληλα, αποδύονται σε ένα είδος σταυροφορίας δυσφήμισης του εμβολιασμού, με προφανή στόχο τον κλονισμό της εμπιστοσύνης του κοινού. Δεν χάνουν, λ.χ., ευκαιρία να προβάλουν με έμφαση τα αποτελέσματα κάθε (συχνά αμφιλεγόμενης) ιατρικής μελέτης που αναδεικνύει ζητήματα που χρήζουν περαιτέρω εξέτασης σχετικά με τα εμβόλια, ενώ συχνά αναφέρονται με ειρωνικό τρόπο σε εκείνους που επιλέγουν να εμβολιαστούν, αλλά και στους ίδιους τους γιατρούς που συνιστούν τον εμβολιασμό ως μοναδική άμυνα κατά της πανδημίας. Ρίχνουν, έτσι, νερό στον μύλο του αντιεμβολιαστικού κινήματος, αφήνοντας ερωτηματικά για τις βαθύτερες προθέσεις τους...

Η στάση μερικών νομικών, όμως, χαρακτηρίζεται και από ιδεολογική ασυνέπεια, λόγω μίας α-λα καρτ αντίληψης περί κοινωνικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τη στιγμή που υπερασπίζονται το "δικαίωμα" των πολιτών στην άρνηση κάθε μέτρου προστασίας της δημόσιας υγείας, εκφράζονται εκθειαστικά για τις πολιτικές του διαβόητου τέως προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ (θεωρώ τον νεολογισμό "Τραμπικοί" ως εύστοχο, εν προκειμένω). Πολιτικές που επιχείρησαν - και εν μέρει πέτυχαν - να καταργήσουν κοινωνικές ελευθερίες που κατακτήθηκαν μετά από πολύχρονους αγώνες στην Αμερική. Το να μιλάς για κοινωνικά δικαιώματα ενώ ταυτόχρονα υπερασπίζεσαι ένα αυταρχικό σύστημα εξουσίας που επιχειρεί θεσμική οπισθοδρόμηση, μοιάζει παράλογο, αν όχι και υποκριτικό!

Εν κατακλείδι, εκτιμώ βαθύτατα την Νομική επιστήμη, που, μαζί με την Ιατρική, είναι οι σημαντικότερες επιστήμες στην υπηρεσία του Ανθρώπου. Με προβληματίζει, εν τούτοις, η στάση μερικών εκπροσώπων της πρώτης (αλλά, δυστυχώς, και κάποιων της δεύτερης) απέναντι στο ζήτημα της πανδημίας. Στην καλύτερη περίπτωση, θα μπορούσα να την αξιολογήσω ως ιδεολογική ιδιαιτερότητα. Στη χειρότερη, ως φαινόμενο επαγγελματικού καιροσκοπισμού στα θολά νερά της άρνησης της πανδημίας.

Θέλω να πιστεύω ότι οι νομικοί που εκπροσωπούν την δεύτερη κατηγορία είναι οι (σημαντικά) λιγότεροι...

Ο διαφορικός χαρακτήρας του φυσικού νόμου

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Γιατί οι πλέον θεμελιώδεις νόμοι στην κλασική αλλά και τη σύγχρονη Φυσική εκφράζονται μαθηματικά με διαφορικές εξισώσεις; Η απάντηση βρίσκεται στο πώς το "είναι" οδηγεί στο "γίγνεσθαι", πώς το "εδώ" απλώνεται στο "παντού"...

    Τι μας διδάσκει ένα γήπεδο ποδοσφαίρου...

Ας φανταστούμε μία φωτογραφία τραβηγμένη από δεξιοτέχνη φωτογράφο σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα: Ένας παίκτης έχει μόλις σουτάρει ένα πέναλτι, και τη στιγμή της λήψης ο τερματοφύλακας εκτινάσσεται προς την κατεύθυνση της μπάλας. Βλέπουμε καθαρά τις εκφράσεις αγωνίας στα πρόσωπα των δύο ποδοσφαιριστών - για τους εντελώς αντίθετους λόγους, φυσικά. Πρόκειται για μία μεγαλειώδη αποτύπωση λεπτομερειών της στιγμής, οι οποίες σίγουρα θα ξέφευγαν από την προσοχή εκείνου που παρακολουθεί το παιχνίδι σε συνεχή ροή. Με μία σημαντική διαφορά: η φωτογραφία ποτέ δεν μας αποκαλύπτει τη συνέχεια της φάσης. Δεν μαθαίνουμε, δηλαδή, αν ο τερματοφύλακας απέκρουσε, τελικά, το πέναλτι, ή αν η μπάλα κατέληξε στα δίχτυα, στο δοκάρι ή στα... περιστέρια που πετούσαν πάνω από το γήπεδο!

Αφήνουμε, τώρα, τη φωτογραφική μηχανή και παίρνουμε μία βιντεοκάμερα. Για κάποιον απροσδιόριστο λόγο, την εστιάζουμε σταθερά στο κέντρο του γηπέδου. Έτσι, μπορούμε να καταγράψουμε όλες τις φάσεις στο συγκεκριμένο σημείο και μόνο, από την αρχή ως το τέλος του παιχνιδιού. Θα ήταν μία ωραία φάρσα σε έναν φίλο μας που δεν μπόρεσε να έρθει στο γήπεδο, αν του δίναμε το video για "να δει το παιχνίδι"!

Στην περίπτωση της φωτογραφίας, μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει κάποια χρονική στιγμή σε μία περιοχή του χώρου, αλλά δεν ξέρουμε τι θα συμβεί τις επόμενες στιγμές στην περιοχή αυτή. Στην περίπτωση του σταθερά εστιασμένου video, γνωρίζουμε τη χρονική εξέλιξη των πραγμάτων σε ένα συγκεκριμένο σημείο αλλά δεν έχουμε ιδέα τι γίνεται σε άλλα σημεία. Όμως, δεν μας αρκεί το "τώρα", θέλουμε να γνωρίζουμε και το "μετά". Όπως και δεν μας φτάνει το "εδώ", χρειάζεται να ξέρουμε και το "εκεί".

Φεύγουμε από το ποδόσφαιρο και πάμε στον φυσικό κόσμο. Όλα τα φυσικά φαινόμενα που υποπίπτουν στην αντίληψή μας "απλώνονται" στον χώρο και τον χρόνο. Αν υποτεθεί ότι τα φαινόμενα αυτά ακολουθούν καθορισμένους νόμους και δεν υπόκεινται στην τυχαιότητα, οι νόμοι θα πρέπει να δίνουν απαντήσεις σε δύο βασικά ερωτήματα:

    * Αν γνωρίζω τι συμβαίνει τώρα, πώς μπορώ να προβλέψω τι θα συμβεί μετά;

    * Αν γνωρίζω την κατάσταση εδώ, πώς μπορώ να γνωρίσω την κατάσταση και οπουδήποτε αλλού;

Ένας μαθηματικός θα μας βεβαίωνε τώρα ότι, στη δική του γλώσσα, τα φυσικά φαινόμενα - τουλάχιστον τα πλέον θεμελιώδη - θα πρέπει να περιγράφονται με διαφορικές εξισώσεις!

    Το κλασικό σωματίδιο στη Νευτώνεια Μηχανική

Με τους δυναμικούς νόμους του ο Νεύτωνας καθόρισε την αιτιότητα που συνδέει το "τώρα" με το "μετά". Ας πάρουμε την απλούστερη περίπτωση ενός σημειακού σωματιδίου μάζας m, το οποίο υπόκειται σε ολική δύναμη F (με bold χαρακτήρες θα συμβολίζουμε διανυσματικά μεγέθη). Ο λεγόμενος δεύτερος νόμος του Νεύτωνα ορίζει τη δύναμη αυτή ως τον ρυθμό μεταβολής της ορμής p=mv του σωματιδίου, όπου v η ταχύτητα του σωματιδίου:

    F = dp / dt      (1)

H σχέση (1) μπορεί να γραφεί στην πιο οικεία μορφή

    F = m dv / dt = m a      (2)

όπου a=dv/dt η επιτάχυνση του σωματιδίου.

Τώρα, τους νόμους του Νεύτωνα έχει "δικαίωμα" να χρησιμοποιεί μόνο ένας αδρανειακός παρατηρητής, που χρησιμοποιεί ένα σύστημα αξόνων που ονομάζουμε αδρανειακό σύστημα αναφοράς (βλ., π.χ., [1], Παρ. 3.1). Με απλά λόγια, ως προς ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς, ένα ελεύθερο σωμάτιο (το οποίο, δηλαδή, δεν υπόκειται σε αλληλεπιδράσεις με τον υπόλοιπο κόσμο) κινείται με σταθερή ταχύτητα (έχει μηδενική επιτάχυνση).

Έστω Ο η αρχή των αξόνων σε ένα τέτοιο σύστημα αναφοράς. Υποθέτουμε ότι το σύστημα είναι τρισορθογώνιο, με άξονες (x,y,z) στον τρισδιάστατο χώρο μας. Η τριάδα (x,y,z) συμβολίζει και τις καρτεσιανές συντεταγμένες ενός σημείου Σ του χώρου. Το διάνυσμα r=ΟΣ (με κατεύθυνση από Ο προς Σ), με συνιστώσες τις συντεταγμένες (x,y,z), καλείται διάνυσμα θέσης του σημείου Σ.

Για ένα σωματίδιο μάζας m που κινείται στον χώρο, το διάνυσμα θέσης του, r, μεταβάλλεται με τον χρόνο: r=r(t). Η ταχύτητα του σωματιδίου τη χρονική στιγμή t ορίζεται ως η χρονική παράγωγος v=dr/dt , ενώ η επιτάχυνση του σωματιδίου τη στιγμή αυτή είναι

    a = dv / dt = d ²r / dt ²      (3)

Υποθέτουμε τώρα ότι το σωματίδιο m βρίσκεται μέσα σε ένα πεδίο δυνάμεων F(r) (π.χ., ένα ηλεκτροστατικό πεδίο ή ένα πεδίο βαρύτητας). Από τις (2) και (3), τότε, έχουμε:

    F(r) = m d ²r / dt ²      (4)

Αυτή είναι η μαθηματική διατύπωση του δεύτερου νόμου του Νεύτωνα στη μορφή διαφορικής εξίσωσης για το διάνυσμα θέσης r(t) του σωματιδίου m. Επειδή η εξίσωση είναι δευτέρας τάξεως [περιέχει μέχρι δεύτερη παράγωγο της άγνωστης συνάρτησης r(t)], για την επίλυσή της χρειάζεται να μας δοθούν και δύο αρχικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, η αρχική θέση r(0) και η αρχική ταχύτητα v(0) του m τη χρονική στιγμή t=0. Έτσι, αν γνωρίζουμε πού ακριβώς βρίσκεται και με τι ταχύτητα κινείται το σωματίδιο τούτη τη στιγμή (t=0), η επίλυση της διαφορικής εξίσωσης (4) θα μας κάνει πρόβλεψη για τη θέση και την ταχύτητα του σωματιδίου για κάθε επόμενη χρονική στιγμή (t >0).

Δυστυχώς, κατά τον 20ό αιώνα η θεωρία του χάους ήρθε να διαψεύσει τις απόλυτες βεβαιότητες του Νεύτωνα. Σε κάποια μηχανικά συστήματα, ακόμα και αν γνωρίζουμε τι συμβαίνει τώρα, είναι αδύνατο να προβλέψουμε τι θα συμβεί αργότερα. Μία πεταλούδα που κουνάει τα φτερά της στην Κίνα είναι δυνατό μετά από μερικές μέρες να προκαλέσει ανεμοστρόβιλο στο Τέξας! Όπως και είναι δυνατό τίποτα τέτοιο να μη συμβεί...

    Η ηλεκτρομαγνητική θεωρία του Maxwell

Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο είναι μία φυσική οντότητα που ορίζεται τόσο στον χρόνο, όσο και στον χώρο. Δηλαδή, εκτός από το "τώρα" και το "μετά", όπως στην περίπτωση του σημειακού σωματιδίου, μας ενδιαφέρει εξίσου το "εδώ" και το "εκεί". Αυτό σημαίνει ότι το ηλεκτρικό πεδίο E και το μαγνητικό πεδίο B είναι συναρτήσεις τεσσάρων μεταβλητών: των χωρικών συντεταγμένων (x,y,z) και του χρόνου t. Τα E και B θα ικανοποιούν τώρα ένα σύστημα μερικών διαφορικών εξισώσεων, στο οποίο εμφανίζονται οι μερικές παράγωγοι των πεδίων ως προς τις μεταβλητές (x,y,z,t). Το σύστημα αυτό είναι οι τέσσερις εξισώσεις του Maxwell [2]:

όπου ρ και J οι πυκνότητες φορτίου και ρεύματος, αντίστοιχα, ενώ τα ε και μ είναι σταθερές. Οι εξισώσεις αυτές συνδέουν τις χωροχρονικές μεταβολές των πεδίων E και B μεταξύ τους, καθώς και με τις "πηγές" του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου (τις κατανομές φορτίου και ρεύματος). Η ολοκλήρωση του συστήματος Maxwell για δοσμένες αρχικές και οριακές συνθήκες δίνει τα E και B σαν συναρτήσεις των (x,y,z,t).

    Κβαντομηχανική και σχετικότητα

Η θεμελιώδης διαφορική εξίσωση στην κβαντομηχανική είναι η εξίσωση του Schrödinger :

Το τετράγωνο του μέτρου της μιγαδικής συνάρτησης Ψ(r,t) σχετίζεται με την πιθανότητα να βρεθεί ένα σωματίδιο μάζας m μέσα σε έναν στοιχειώδη όγκο γύρω από το σημείο r τη χρονική στιγμή t. Για την ολοκλήρωση της εξίσωσης πρέπει να μας δοθεί η τιμή της συνάρτησης Ψ σε κάθε σημείο r τη χρονική στιγμή t=0 (αρχική συνθήκη), καθώς και κατάλληλες οριακές συνθήκες που ισχύουν για κάθε χρονική στιγμή t.

Σύμφωνα με την γενική θεωρία της σχετικότητας, το πρόβλημα της βαρύτητας ανάγεται στην υπόθεση της καμπύλωσης του χωροχρόνου λόγω της παρουσίας της ύλης. Η γεωμετρία του χωροχρόνου καθορίζεται από τον μετρικό τανυστή g_μν (μ,ν=0,1,2,3), που είναι συνάρτηση των χωροχρονικών συντεταγμένων (t,x,y,z). Η σχέση ανάμεσα στη γεωμετρία του χωροχρόνου και την ύλη που την διαμορφώνει δίνεται από τις εξισώσεις του Einstein, που είναι σύστημα διαφορικών εξισώσεων δευτέρας τάξεως για τις χωροχρονικές συναρτήσεις g_μν .

    Υπάρχουν, όμως, και μη-διαφορικοί φυσικοί νόμοι!

Οι θεμελιώδεις φυσικοί νόμοι, όπως αυτοί του Νεύτωνα ή εκείνοι που περιγράφονται με τις εξισώσεις του Maxwell, εκφράζονται μαθηματικά με διαφορικές εξισώσεις και αφορούν τη χρονική εξέλιξη της κατάστασης ενός καλά καθορισμένου συστήματος σωματιδίων, ή την χωροχρονική συμπεριφορά ενός πεδίου. Υπάρχουν όμως και μη-διαφορικοί (αλλά πολύ σημαντικοί!) νόμοι που εκφράζουν, π.χ., σχέσεις ανάμεσα σε φυσικά μεγέθη ή πεδία, ή περιγράφουν την στατιστική συμπεριφορά ενός τεράστιου (πρακτικά μη-μετρήσιμου) πλήθους σωματιδίων. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Ο νόμος της βαρύτητας, του Νεύτωνα: F=GmM / r ² , δίνει την έλξη που ασκεί μία μάζα M (π.χ., η Γη) σε μία μάζα m (π.χ., έναν δορυφόρο σε τροχιά γύρω από τη Γη) που βρίσκεται σε απόσταση r από την M.

Ο (γενικευμένος) νόμος του Ohm: J=σE , συνδέει την πυκνότητα ρεύματος J σε ένα σημείο ενός ηλεκτρικά αγώγιμου μέσου ειδικής αγωγιμότητας σ, με την ένταση E του ηλεκτρικού πεδίου στο σημείο αυτό. Όμως, πέραν του ότι ο νόμος αυτός δεν έχει γενική εφαρμογή σε όλα τα υλικά μέσα, αποτελεί και προσεγγιστική εμπειρική σχέση που ισχύει με την προϋπόθεση ότι το πεδίο E δεν είναι πολύ ισχυρό. Ο νόμος του Ohm, δηλαδή, δεν αποτελεί ακριβή και γενικό νόμο της Φύσης.

Στην κατηγορία των στατιστικών νόμων ανήκουν οι νόμοι της θερμοδυναμικής. Ο πρώτος θερμοδυναμικός νόμος, που κατ' ουσίαν εκφράζει διατήρηση της ενέργειας, δεν είναι παρά γενίκευση της αρχής διατήρησης (ή μεταβολής, αν δρουν και μη-συντηρητικές δυνάμεις) της μηχανικής ενέργειας ενός Νευτώνειου συστήματος σωματιδίων [1].

Όσο για τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής [3], εκφράζει μία αυτονόητη αρχή: Αυτό που είναι πολύ-πολύ-πολύ απίθανο - αν και, θεωρητικά, όχι αδύνατο! - να συμβεί, δεν θα το δούμε ποτέ να συμβαίνει στην πράξη.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι αληθινά θεμελιώδεις φυσικοί νόμοι - αυτοί, δηλαδή, που περιγράφουν τη Φύση στο πλέον στοιχειώδες επίπεδο των σωματιδίων και των πεδίων - εκφράζονται μαθηματικά σε διαφορική μορφή. Με άλλα λόγια, οι πληροφορίες που αντλούνται από τους νόμους αυτούς προκύπτουν από την επίλυση διαφορικών εξισώσεων!

[1] https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6103/Mechanics%20Volume%20PDF.pdf

[2] https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6104/EM%20Volume%20PDF.pdf

[3] https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6106/reversing%20time%20arrow.pdf

Πολιτικός φιλελευθερισμός και υγειονομική υποχρεωτικότητα

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Αν, όπως είπε ο Μπίσμαρκ, "πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού", τότε το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού (των "ηλικιωμένων", καταρχάς, και έπεται συνέχεια) είναι πράγματι μία επιτυχημένη πολιτική απόφαση, αφού παράγει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Από αυτή την άποψη, δεν θα αξιολογήσουμε περαιτέρω αυτό το μέτρο με πολιτικούς όρους.

Βέβαια, στη σκιά της πολιτικής πρακτικής βρίσκεται πάντα η πολιτική φιλοσοφία. Και, αν και τούτες τις εξαιρετικά δύσκολες ώρες για τη Γη οι όποιοι φιλοσοφικοί προβληματισμοί μοιάζουν πολυτέλεια, θα είχε ενδιαφέρον - απλά και μόνο "για την τιμή των όπλων" - να εξετάσουμε το ζήτημα της υποχρεωτικότητας από τη σκοπιά της ιδεολογικής αυτο-συνέπειας.

Μεταφέρω ένα απόσπασμα από την πρόσφατη συνέντευξη του πρωθυπουργού της χώρας στην δημοσιογράφο του CNN, Κριστιάν Αμανπούρ:

Είμαι ένας φιλελεύθερος πολιτικός. Δεν μου αρέσουν τα υποχρεωτικά μέτρα από τη φύση μου, αλλά πιστεύω ότι αυτή είναι η σωστή απόφαση: να προστατεύσω ανθρώπους που ξέρω ότι αν δεν εμβολιαστούν θα αρρωστήσουν, και κάποιοι από αυτούς δυστυχώς θα χάσουν τη ζωή τους. Και αν, απλώς, κοιτάξουμε πόσο γρήγορα αυξήθηκαν τα ποσοστά εμβολιασμού, νομίζω ότι πήραμε τη σωστή απόφαση.

Θα συμφωνήσω (το ανέφερα ήδη) ότι, από άποψη αποτελέσματος, η απόφαση του υποχρεωτικού εμβολιασμού αποδείχθηκε στην πράξη επιτυχής. Θα εστιάσουμε, εν τούτοις, σε ένα ζήτημα καθαρά θεωρητικό, το οποίο αφορά μία δυσδιάκριτη - αλλά πάντως υπαρκτή - ιδεολογική αντίφαση που εμπεριέχει το πιο πάνω παράθεμα από την πρωθυπουργική συνέντευξη.

Την αντίφαση αναδεικνύει η προσπάθεια απάντησης σε ένα ερώτημα, το οποίο, ακόμα και αν δεν θεωρήσουμε ως καταρχήν ρητορικό, αποδεικνύεται a posteriori ως τέτοιο: Είναι φιλελεύθερο μέτρο η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού των "ηλικιωμένων"; Δηλαδή, είναι συμβατή με την ιδεολογία ενός ακραιφνούς "φιλελεύθερου πολιτικού" η λήψη μέτρων περιορισμού της ελεύθερης επιλογής για ένα κοινωνικό σύνολο, με σκοπό "το καλό" του συνόλου αυτού;

(Σημείωση: Το κατ' ουσίαν υπαρκτό ζήτημα της ασφυκτικής πίεσης στο σύστημα υγείας, εξαιτίας του οποίου ελήφθη το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού, δεν αναφέρεται ως μέρος των πρωθυπουργικών επιχειρημάτων στο πιο πάνω απόσπασμα συνέντευξης, το οποίο εδώ εξετάζεται αυτόνομα.)

Το ερώτημα αυτό είχαμε θέσει και παλιότερα - πριν την έλευση του εμβολίου - με αφορμή τις εισηγήσεις που λάμβανε τότε (και ευτυχώς αγνόησε τελικά) η κυβέρνηση για επιλεκτικό περιορισμό της κινητικότητας των ηλικιωμένων. Αν και τα μέτρα (κινητικότητα και εμβολιασμός) διαφέρουν, το ιδεολογικό πλαίσιο εξέτασής τους, καθώς και το τελικό συμπέρασμα, είναι κοινά. Παραθέτω το σχετικό κείμενο από το "Βήμα":

Θα ήταν φιλελεύθερο μέτρο ο περιορισμός των ηλικιωμένων;

* Και ένα απαραίτητο υστερόγραφο, που το κουβαλώ μέρες στη συνείδησή μου: Θεωρώ ως επιεικώς απαράδεκτο το ύφος αυστηρού λυκειάρχη με το οποίο απευθύνθηκε ο πρωθυπουργός στους πολίτες άνω των 60, κατά την ανακοίνωση των μέτρων για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό τους. Κατανοώ, ασφαλώς, την ανάγκη του να εμφανιστεί δυναμικός και αποφασιστικός στο ακροατήριό του. Εν τούτοις, πολλοί από εκείνους που εισέπραξαν τον αυταρχικό τόνο του έχουν ηλικία αρκετή ώστε "να είναι γονείς του". Να υποθέσουμε ότι, στην πράξη, ο πολιτικός πραγματισμός υπερτερεί της πολιτικής ηθικής; (Ρητορικόν...)

Το φάντασμα του Douglas Haig στον πόλεμο της πανδημίας

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Ο Sir Douglas Haig ήταν Βρετανός στρατηγός του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μετριοπαθείς ιστορικοί τον θεωρούν ως "αμφιλεγόμενη" προσωπικότητα. Προσωπικά θα τον κατέτασσα στους εγκληματίες πολέμου που - τηρουμένων των αναλογιών - είναι συγκρίσιμοι με τους διοικητές των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης!

Ο υπερφίαλος και υπέρμετρα φιλόδοξος στρατηγός ευθύνεται για τον άσκοπο (από άποψη στρατηγικού ορθολογισμού) θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου, κυρίως στις μάχες του Somme και του Passchendaele. Και, ανεξάρτητα από τις όποιες (προφανείς) αξιολογήσεις ιδεολογικών κινήτρων, αυτή η ολική περιφρόνηση προς την ανθρώπινη ζωή, κυνικά εκφρασμένη μέσω υπηρεσιακών διαταγών μαζικού θανάτου, καθιστά τις ηθικές διαφοροποιήσεις δυσδιάκριτες ανάμεσα σε εκείνον και τους κομαντάντ των στρατοπέδων των Ναζί.

Εκτός από τα διαμελισμένα πτώματα στη "γη του κανενός" (no man's land), στα θύματα των χαρακωμάτων θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και τους όχι λίγους στρατιώτες που υπέστησαν σοβαρή νευρική διαταραχή από τους βομβαρδισμούς (shell shock). Ευρισκόμενοι σε κατάσταση παράκρουσης, κάποιοι τράπηκαν σε φυγή κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Τα στρατοδικεία τούς έκριναν ένοχους λιποταξίας και τους καταδίκαζαν σε θάνατο. Αρκετές από τις αιτήσεις χάριτος, στις οποίες περιγραφόταν η ακραία και εκτός ελέγχου ψυχική κατάσταση των στρατιωτών, περνούσαν από τα χέρια του Haig. Τις απέρριπτε με συνοπτικές διαδικασίες, γράφοντας ένα σημείωμα στο περιθώριο του χαρτιού της αίτησης:

"Δεν θα κερδίσουμε ποτέ τον πόλεμο αν αποδεχθούμε τέτοιες δικαιολογίες!"

Το συμπέρασμα προφανές: Σε έναν πόλεμο ο φόβος τιμωρείται δίχως ηθικές αναστολές. Ο σκοπός της νίκης αγιάζει τα μέσα...

Πριν τρία χρόνια συμπληρώθηκε ένας αιώνας από το τέλος του φρικτού "Μεγάλου Πολέμου" (Νοέμβριος του 1918). Δεν πρόλαβε καλά-καλά να περάσει ένας χρόνος από την εκατονταετηρίδα, και ένας άλλος πόλεμος ξέσπασε στην ανθρωπότητα. Τούτη τη φορά δεν προκλήθηκε από έναν πολεμοχαρή Γερμανό μονάρχη, ούτε από έναν παρανοϊκό Γερμανό δικτάτορα με γελοίο μουστάκι. Ο εχθρός τώρα ήταν αόρατος και πολύ ύπουλος, με μία μοναδική ικανότητα να μεταλλάσσεται γρήγορα ώστε να βρίσκεται πάντα μπροστά από την επιστήμη που τον κυνηγούσε.

Το μόνο αξιόπιστο - αν και όχι απόλυτα αποτελεσματικό, μέχρι στιγμής - όπλο που παρήγαγε η επιστήμη για την αντιμετώπιση του εχθρού αυτού, ήταν ένα εμβόλιο. Αλλά, απέναντι στον επιστημονικό ορθολογισμό, σύντομα ορθώθηκε ένα τείχος αμφισβήτησης και, τελικά, άρνησης από μερίδα της κοινωνίας. Όπως ήταν φυσικό, προκειμένου να ενθαρρύνει τον εμβολιασμό (ή μάλλον, να αποθαρρύνει την αποφυγή του), η πολιτεία κατέφυγε στον πειθαναγκασμό μέσω κοινωνικού διαχωρισμού, αποκλείοντας τους μη-εμβολιασμένους πολίτες από μία σειρά κοινωνικών δραστηριοτήτων.

Ως το σημείο αυτό, και δεδομένων των ακραίων καταστάσεων που προκάλεσε η πανδημία, η αντίδραση της πολιτείας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ορθολογική και - γιατί όχι; - ακόμα και δίκαιη απέναντι στους εμβολιασμένους, οι οποίοι αισθάνονται πως μόνοι τους "τραβούν κουπί" για το χτίσιμο του πολυπόθητου τείχους ανοσίας. Η πολιτεία, όμως, πρόσφατα πήγε ένα βήμα παραπέρα. Κι αυτό το βήμα, κατά τη γνώμη μου, περνά τις κόκκινες γραμμές του ηθικά αποδεκτού.

Η είδηση γνωστή: Καθίσταται υποχρεωτικός ο εμβολιασμός για τους άνω των 60 ετών, οι οποίοι θα κληθούν να καταβάλουν διοικητικό πρόστιμο 100 ευρώ για κάθε μήνα που θα παραμένουν ανεμβολίαστοι. Το πρόστιμο, μάλιστα, θα βεβαιώνεται άμεσα από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Με άλλα λόγια, οι ανεμβολίαστοι άνω των 60 θα αντιμετωπίζονται από την πολιτεία ως οιονεί φοροφυγάδες!

Στην ανακοίνωση των νέων μέτρων ακούσαμε και κάποια ενδιαφέροντα πράγματα:

1. Ένα πρόστιμο "δεν συνιστά ποινή". Αν τούτο αληθεύει, ο έγκριτος κ. Μπαμπινιώτης θα πρέπει να σκεφτεί σοβαρά μία επανέκδοση του λεξικού του, με την σχετική διόρθωση!

2. Το μέτρο είναι "δίκαιο" διότι "δεν είναι οριζόντιο". Τούτο είναι αμφισβητήσιμο για δύο, κυρίως, λόγους:

    (α) Επιβάλλεται ενιαίο πρόστιμο με αποκλειστικά ηλικιακά και όχι εισοδηματικά κριτήρια. Δεν υφίσταται, δηλαδή, αναλογικότητα στα πρόστιμα. Τα 100 ευρώ το μήνα είναι ποσό δυσβάσταχτο για έναν ηλικιωμένο μικρο-συνταξιούχο στο χωριό (κάποιες φορές, μάλιστα, κατάκοιτο και δίχως εξωτερική βοήθεια για να "τρέχει" τις υποθέσεις του με το κράτος), αλλά είναι "ψίχουλα" για έναν εύπορο μπον-βιβέρ στη Γλυφάδα, που έχει τη δυνατότητα να δίνει τόσα ή και περισσότερα σε ένα ρεστοράν πολυτελείας για ένα καλό μπουκάλι κρασί!

    (β) Δεν γίνεται η παραμικρή διάκριση στα αίτια που προκαλούν την άρνηση στον εμβολιασμό. Κάποιοι εξακολουθούν συνειδητά να τον αποφεύγουν, σαν μέσο αντίδρασης στην (κατά τη γνώμη τους) "αυταρχική εξουσία" που τους απέκλεισε από την καφετέρια, το γήπεδο και τον κινηματογράφο. Άλλοι εμπιστεύονται περισσότερο τον αμόρφωτο παπά της ενορίας απ' ό,τι τον "συστημικό" καθηγητή Ιατρικής (που είναι "παπαγάλος της κυβέρνησης"!), ή παρασύρονται από αμφιλεγόμενους "αντισυμβατικούς" γιατρούς που πρόθυμα φιλοξενούνται σε προγράμματα περιθωριακών τηλεοπτικών σταθμών. Άλλοι, τέλος, απλά διστάζουν να εμβολιαστούν ενώ κατά βάθος θα το επιθυμούσαν, γιατί δεν μπορούν να υπερβούν το ανθρώπινο αίσθημα του φόβου για τις υποτιθέμενες παρενέργειες του εμβολίου.

Όμως, στο σημείο αυτό, τόσο η πολιτεία όσο και οι ειδικοί θα πρέπει να παραδεχθούν τις δικές τους ευθύνες. Η θλιβερή επικοινωνιακή διαχείριση των αναμφισβήτητων, σοβαρών παρενεργειών που προκάλεσε - έστω και σε πολύ λίγους - το εμβόλιο της AstraZeneca, το οποίο εμφατικά παρουσιαζόταν τότε ως ένα "απόλυτα ασφαλές" εμβόλιο, τραυμάτισε σοβαρά την εμπιστοσύνη του κοινού στο εμβολιαστικό πρόγραμμα. Και η (επιτέλους!) διάθεση άλλου, πολύ ασφαλέστερου τύπου εμβολίου, μοιραία δεν αντιμετωπίστηκε από όλους με αίσθημα απόλυτης αποδοχής. Το κακό είχε ήδη γίνει...

Αυτό που τώρα βλέπουμε είναι μία "λάιτ" εκδοχή του πνεύματος Haig: Η ανάγκη να κερδίσουμε έναν πόλεμο δεν αφήνει περιθώρια ανοχής στον φόβο! Έτσι, ο φοβικός ηλικιωμένος καλείται να επιλέξει τον μικρότερο ανάμεσα σε δύο φόβους: αυτόν της συμμετοχής στη μάχη (εμβολιασμός) ή εκείνον της τιμωρίας για την αποφυγή της.

Βεβαίως, τα μεγέθη είναι ακραία δυσανάλογα και δεν επιτρέπουν ευθείες κι απόλυτες συγκρίσεις ανάμεσα σε έναν πόλεμο και μία πανδημία. Εν τούτοις, όσοι σπεύσουν να καταφύγουν στην πραγματιστική εκλογίκευση ότι "100 ευρώ σε μερικούς φοβικούς γέρους δεν είναι, δα, και εκτελεστικό απόσπασμα!", ας σκεφτούν ότι, για μερικούς ανθρώπους, αυτά τα 100 ευρώ μόλις που αρκούν (αν αρκούν) να τους κρατήσουν στη ζωή. Αν αυτή η "λεπτομέρεια" απλά διέφυγε από τους κυβερνητικούς συμβούλους, υπάρχει ακόμα χρόνος για επανεξέταση κι αναθεώρηση των μέτρων επί το δικαιότερον. Αν, εν τούτοις, το όλο ζήτημα είναι δείγμα πολιτικού κυνισμού και δεν επιδέχεται περαιτέρω συζήτηση, τότε τόσο η πολιτική αποδοχή της κυβέρνησης, όσο και το ίδιο το εμβολιαστικό πρόγραμμα, θα υποστούν σοβαρές ρωγμές.

Γιατί, ακόμα και σε έναν πόλεμο, ο σκοπός δεν αγιάζει οπωσδήποτε τα μέσα. Το λέει κάποιος που έχει πάρει σαφή θέση ενάντια στο "αντιεμβολιαστικό κίνημα". Και κάποιος που εναγωνίως αναμένει το άνοιγμα της σχετικής πλατφόρμας για την τρίτη (και ενδεχομένως όχι τελευταία) δόση...