Πολιτική είναι η τέχνη της μαζικής πειθούς. Η ικανότητα κάποιου, δηλαδή, να πείθει τις μάζες για την ορθότητα των λόγων και την ειλικρίνεια των προθέσεών του, με την προοπτική της εμπλοκής του στα κοινά. Στην αμοραλιστική εκδοχή του όρου, πολιτική είναι η τέχνη της μαζικής εξαπάτησης με έπαθλο την κατάκτηση - ή, τουλάχιστον, τον έλεγχο - της εξουσίας.
Η δεύτερη εκδοχή είναι που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι έχει συνδεθεί ιστορικά με μείζονες τραγωδίες, εθνικές ή παγκόσμιες (ας θυμηθούμε μόνο τι προηγήθηκε του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου). Κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις περιπτώσεις είναι η δόλια αξιοποίηση μίας εθνικής κρίσης. Στην περίπτωση, π.χ., της Ναζιστικής Γερμανίας, οι Ναζί πήραν την εξουσία εκμεταλλευόμενοι το αίσθημα εθνικής ταπείνωσης των Γερμανών λόγω του τρόπου με τον οποίο τους υπαγορεύθηκε και των όρων που επέβαλλε η συνθήκη "ειρήνης", μετά την ήττα στον Μεγάλο Πόλεμο. Αξιοποίησαν επίσης την κόπωση της κοινωνίας από την οικονομική εξαθλίωση και τις ανεξέλεγκτες κοινωνικές ταραχές που είχαν ξεσπάσει στη χώρα. Κάνοντας χρήση εμπρηστικής ρητορείας και πατώντας επιδέξια στο συλλογικό θυμικό, ο Χίτλερ έπεισε μεγάλο μέρος του γερμανικού λαού ότι εκείνος (ο Χίτλερ) και μόνο είχε τις λύσεις για τη σωτηρία του έθνους. Ο δρόμος της "σωτηρίας", τελικά, πέρασε μέσα από το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα της Ιστορίας και οδήγησε σε ολική εθνική καταστροφή...
Μία ενδιαφέρουσα παραλλαγή του πιο πάνω πολιτικού σεναρίου έκανε την εμφάνισή της σε χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού-πρώτου αιώνα. Η διαφορά με προγενέστερες περιπτώσεις έγκειται στο ότι η εθνική καταστροφή αντιπροσώπευε τώρα συνειδητή επιδίωξη κάποιων δημαγωγών, ως μέσο για την κατάκτηση της εξουσίας. Το επικαιροποιημένο πολιτικό σενάριο μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
1. Καταρχήν, απαραίτητη προϋπόθεση ευδοκίμησης της μεθόδου είναι η ύπαρξη μίας σοβαρής εθνικής κρίσης (π.χ., οικονομικής, υγειονομικής ή εκπαιδευτικής) η οποία μπορεί να πάρει διαστάσεις ολικής καταστροφής, καθώς και ενός λαού που εύκολα πείθεται ότι υπάρχουν "μαγικές" λύσεις στα προβλήματά του, όσο μεγάλα κι αν είναι αυτά, αρκεί να βρεθεί ο κατάλληλος "μάγος".
2. Ενθαρρύνονται (αν όχι δημιουργούνται) οι συνθήκες που θα οδηγήσουν γρηγορότερα από την κρίση στην καταστροφή. Αν, π.χ., η κρίση είναι οικονομική, οι δημαγωγοί υπονομεύουν το σχέδιο διάσωσης της οικονομίας εξακοντίζοντας κατηγορίες περί "δωσιλογισμού" και "εθνικής μειοδοσίας". Αν η κρίση είναι υγειονομική, συντάσσονται με κάθε είδους κοινωνική εκδήλωση που με βεβαιότητα θα επιβαρύνει την κατάσταση, με στόχο να οδηγηθεί τελικά σε κατάρρευση το σύστημα υγείας. Αν, τέλος, η κρίση είναι εκπαιδευτική, αγκαλιάζουν στοργικά κάθε φαινόμενο ακραίου ακτιβισμού μέσα στους χώρους μάθησης, με αποτέλεσμα να περιέλθει η δημόσια παιδεία σε κατάσταση παρακμής και εξαθλίωσης.
3. Όταν η κρίση τείνει να κορυφωθεί σε ολική κατάρρευση της οικονομίας, της δημόσιας υγείας ή της παιδείας, οι δημαγωγοί καταγγέλλουν στεντορεία τη φωνή την "ανικανότητα" του συστήματος εξουσίας να αποτρέψει τα δεινά στα οποία οι ίδιοι οι καταγγέλλοντες συνέβαλαν! Πρόκειται, δηλαδή, για (εν μέρει, τουλάχιστον) αυτοεκπληρούμενη προφητεία καταστροφής.
4. Αξιοποιώντας το ευάλωτο θυμικό και την έλλειψη πολιτικής ευθυκρισίας μίας κοινωνίας κουρασμένης από την κρίση και ανήσυχης μπροστά στο φάσμα του απόλυτου εκτροχιασμού της κατάστασης, οι δημαγωγοί επιχειρούν να πείσουν τον λαό να εμπιστευτεί (ή ξανα-εμπιστευτεί, ανάλογα) σε εκείνους την εξουσία. Η συνέχεια ανήκει στην Ιστορία...
Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλα, τόσο μέσω της μηχανής αναζήτησης της Google, όσο και απευθυνόμενος σε φίλους καθηγητές πολιτικών επιστημών, δεν κατόρθωσα ως τώρα να προσδιορίσω το ακριβές γεωγραφικό στίγμα της χώρας όπου δοκιμάστηκε (και κατά περίπτωση πέτυχε) η πολιτική μεθόδευση που περιέγραψα πιο πάνω. Το βέβαιο είναι ότι εκείνοι που την εμπνεύστηκαν νόμισαν ότι είχαν αφομοιώσει καλά τα διδάγματα της Ιστορίας. Μόνο που δεν διάβασαν την Ιστορία ως το τέλος: Όσοι πόνταραν σε εθνικές κρίσεις για να αυτοσυστηθούν ως "σωτήρες" και να κερδίσουν την εξουσία, κατέληξαν στη χωματερή της λαϊκής συνείδησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, αφού πρώτα έστειλαν τους ίδιους τους λαούς στην καταστροφή...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου