Ανοίγω το πρωί, με σχεδόν μαζοχιστική διάθεση, τη σελίδα του Βήματος για να πάρω την καθημερινή μου δόση εθνικής καταστροφής. Και, όπως πάντα, όλα τα άρθρα σε ένα πράγμα συμφωνούν: η εθνική μας δυστυχία είναι κατ’ ουσίαν υπόθεση δυστυχίας των αριθμών! Το ερώτημα που βασανίζει την ανθρώπινη αυτοσυνειδησία μας είναι το μερίδιο ευθύνης του ανθρώπου στην ίδια του αυτή τη δυστυχία...
Δεν ευτύχησα να ζήσω την απαρχή του ανθρώπινου είδους. Μπορώ όμως, με σχετική σιγουριά, να υποθέσω τους λόγους που έκαναν τον άνθρωπο να εφεύρει τους αριθμούς: Χρειαζόταν μια φυσική γλώσσα κωδικοποίησης κι ανταλλαγής πληροφορίας για κάθε τι σχετιζόμενο με την ποσότητα. Έτσι, για παράδειγμα, αν δανειζόταν τρία μήλα από τον γείτονά του, ήξερε ποιο κριτήριο θα χρησιμοποιούσε ώστε να ξεπληρώσει δίκαια το χρέος του.
Ο άνθρωπος όμως κατέστη βαθμιαία υπόδουλος στο ίδιο το αγαθό που εφηύρε για να τον υπηρετεί. Και κατάντησε να ζει ΓΙΑ τους αριθμούς, αντί –όπως θα ήταν φυσικότερο- με τη βοήθεια των αριθμών. Μετεξελίχθηκε, δηλαδή, σε Αριθμόδουλο ον που ανήγαγε την ποσότητα σε υπέρτατη θεότητα, και έφτασε να προσκυνήσει τα παράγωγα της ίδιας του της διάνοιας!
Οι συνέπειες της ανθρώπινης αριθμοδουλείας ήταν συχνά τραγικές, όπως μας διδάσκει η Ιστορία. Μια βασική αιτία του ναυαγίου του Τιτανικού το 1912 ήταν η υπέρβαση των ασφαλών ορίων ταχύτητας, με ευγενή στόχο το πλοίο να φτάσει στη Νέα Υόρκη λίγες ώρες νωρίτερα, καταρρίπτοντας τα ρεκόρ υπερατλαντικών ταξιδιών της εποχής. Λίγα χρόνια αργότερα, εκατοντάδες χιλιάδες νέων παιδιών στέλνονταν εν ψυχρώ να σφαγιαστούν σε μία και μόνο μάχη στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, για το αμφίβολο κέρδος λίγων μόλις εκατοντάδων μέτρων λασπωμένης γης...
Η αριθμοδουλεία μπορεί να μολύνει ακόμα και τις όποιες καλές προθέσεις, όπως περίτρανα αποδεικνύεται στο χώρο της διαχείρισης των κοινών. Το βλέπουμε κατά κόρον στους (συχνά σκληρούς και βίαιους) ανταγωνισμούς πολιτικών σχηματισμών, όπου τα κόμματα ενδιαφέρονται να ανεβάσουν τα μαθηματικά ποσοστά τους με σκοπό την κατάληψη ή την διατήρηση της εξουσίας, έχοντας ελάχιστα κατά νουν την προσφορά στην πατρίδα...
Όμως, η υποδούλωση στους αριθμούς συχνά μπορεί ν’ αποδειχθεί κι ανθυγιεινή: Χιλιάδες αθλητές θέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο την υγεία τους (αλλά και το ίδιο το αθλητικό ιδεώδες που είναι ταγμένοι να υπηρετούν) καταναλώνοντας επικίνδυνες χημικές ουσίες, με στόχο την έστω και οριακή κατάρριψη ενός ρεκόρ (έχοντας, φυσικά, ως δέλεαρ και το όχι ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό που συνοδεύει το αθλητικό επίτευγμα!).
Η αριθμοδουλεία καταστρέφει τη μαγεία στον έρωτα, αφού τον υποβιβάζει σε αθλοπαιδιά όπου οι «επιδόσεις» αποτελούν ευτελές υποκατάστατο της ερωτικής μέθεξης. Αλλά, και στο χώρο της επιστήμης, η συλλογή περγαμηνών συχνά καταντά αυτοσκοπός, με τον ψυχρό, απόλυτο αριθμό δημοσιευμένων ερευνητικών εργασιών να αποτελεί κύριο (αν όχι μοναδικό) κριτήριο επιστημονικής δημιουργικότητας, εις βάρος του κατά πολύ σημαντικότερου στοιχείου της ποιότητας και της πρωτοτυπίας.
Πίσω από κάθε ενδεικτικό παράδειγμα που αναφέρθηκε, θα μπορούσε κανείς να διακρίνει το σαρκαστικό χαμόγελο του παραλογισμού! Ο άνθρωπος ανάλωσε την δύναμη της διάνοιάς του για να κατασκευάσει τις ίδιες του τις φυλακές. Και βάφτισε το δικαίωμα να ζει μέσα σ’ αυτές με το παραπλανητικά ελκυστικό όνομα «επίτευξη στόχων». Έμαθε πώς να διανύει όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις, χάνοντας στην πορεία το μέτρο... Έμαθε πώς να επιμηκύνει το χρόνο, ξεχνώντας να τον γεμίσει με ποιότητα... Και, μια και μιλούμε για την αποθέωση των αριθμών και το ουτοπικό –και συχνά αυτάρεσκο- κυνήγι των στόχων, αγαπητέ αναγνώστη, σου αναγγέλλω πως ένας ακόμα επετεύχθη, καθώς τοποθετώ την καταληκτική τελεία στο κείμενο!
ΤΟ ΒΗΜΑ
Δεν ευτύχησα να ζήσω την απαρχή του ανθρώπινου είδους. Μπορώ όμως, με σχετική σιγουριά, να υποθέσω τους λόγους που έκαναν τον άνθρωπο να εφεύρει τους αριθμούς: Χρειαζόταν μια φυσική γλώσσα κωδικοποίησης κι ανταλλαγής πληροφορίας για κάθε τι σχετιζόμενο με την ποσότητα. Έτσι, για παράδειγμα, αν δανειζόταν τρία μήλα από τον γείτονά του, ήξερε ποιο κριτήριο θα χρησιμοποιούσε ώστε να ξεπληρώσει δίκαια το χρέος του.
Ο άνθρωπος όμως κατέστη βαθμιαία υπόδουλος στο ίδιο το αγαθό που εφηύρε για να τον υπηρετεί. Και κατάντησε να ζει ΓΙΑ τους αριθμούς, αντί –όπως θα ήταν φυσικότερο- με τη βοήθεια των αριθμών. Μετεξελίχθηκε, δηλαδή, σε Αριθμόδουλο ον που ανήγαγε την ποσότητα σε υπέρτατη θεότητα, και έφτασε να προσκυνήσει τα παράγωγα της ίδιας του της διάνοιας!
Οι συνέπειες της ανθρώπινης αριθμοδουλείας ήταν συχνά τραγικές, όπως μας διδάσκει η Ιστορία. Μια βασική αιτία του ναυαγίου του Τιτανικού το 1912 ήταν η υπέρβαση των ασφαλών ορίων ταχύτητας, με ευγενή στόχο το πλοίο να φτάσει στη Νέα Υόρκη λίγες ώρες νωρίτερα, καταρρίπτοντας τα ρεκόρ υπερατλαντικών ταξιδιών της εποχής. Λίγα χρόνια αργότερα, εκατοντάδες χιλιάδες νέων παιδιών στέλνονταν εν ψυχρώ να σφαγιαστούν σε μία και μόνο μάχη στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, για το αμφίβολο κέρδος λίγων μόλις εκατοντάδων μέτρων λασπωμένης γης...
Η αριθμοδουλεία μπορεί να μολύνει ακόμα και τις όποιες καλές προθέσεις, όπως περίτρανα αποδεικνύεται στο χώρο της διαχείρισης των κοινών. Το βλέπουμε κατά κόρον στους (συχνά σκληρούς και βίαιους) ανταγωνισμούς πολιτικών σχηματισμών, όπου τα κόμματα ενδιαφέρονται να ανεβάσουν τα μαθηματικά ποσοστά τους με σκοπό την κατάληψη ή την διατήρηση της εξουσίας, έχοντας ελάχιστα κατά νουν την προσφορά στην πατρίδα...
Όμως, η υποδούλωση στους αριθμούς συχνά μπορεί ν’ αποδειχθεί κι ανθυγιεινή: Χιλιάδες αθλητές θέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο την υγεία τους (αλλά και το ίδιο το αθλητικό ιδεώδες που είναι ταγμένοι να υπηρετούν) καταναλώνοντας επικίνδυνες χημικές ουσίες, με στόχο την έστω και οριακή κατάρριψη ενός ρεκόρ (έχοντας, φυσικά, ως δέλεαρ και το όχι ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό που συνοδεύει το αθλητικό επίτευγμα!).
Η αριθμοδουλεία καταστρέφει τη μαγεία στον έρωτα, αφού τον υποβιβάζει σε αθλοπαιδιά όπου οι «επιδόσεις» αποτελούν ευτελές υποκατάστατο της ερωτικής μέθεξης. Αλλά, και στο χώρο της επιστήμης, η συλλογή περγαμηνών συχνά καταντά αυτοσκοπός, με τον ψυχρό, απόλυτο αριθμό δημοσιευμένων ερευνητικών εργασιών να αποτελεί κύριο (αν όχι μοναδικό) κριτήριο επιστημονικής δημιουργικότητας, εις βάρος του κατά πολύ σημαντικότερου στοιχείου της ποιότητας και της πρωτοτυπίας.
Πίσω από κάθε ενδεικτικό παράδειγμα που αναφέρθηκε, θα μπορούσε κανείς να διακρίνει το σαρκαστικό χαμόγελο του παραλογισμού! Ο άνθρωπος ανάλωσε την δύναμη της διάνοιάς του για να κατασκευάσει τις ίδιες του τις φυλακές. Και βάφτισε το δικαίωμα να ζει μέσα σ’ αυτές με το παραπλανητικά ελκυστικό όνομα «επίτευξη στόχων». Έμαθε πώς να διανύει όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις, χάνοντας στην πορεία το μέτρο... Έμαθε πώς να επιμηκύνει το χρόνο, ξεχνώντας να τον γεμίσει με ποιότητα... Και, μια και μιλούμε για την αποθέωση των αριθμών και το ουτοπικό –και συχνά αυτάρεσκο- κυνήγι των στόχων, αγαπητέ αναγνώστη, σου αναγγέλλω πως ένας ακόμα επετεύχθη, καθώς τοποθετώ την καταληκτική τελεία στο κείμενο!
ΤΟ ΒΗΜΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου