ΤΟ ΒΗΜΑ - Το «χθες» και το «αύριο» μέσα απ’ την τζαμόπορτα (ή, τα αθέατα σύννεφα της εθνικής μας εφηβείας)

Απ’ την τζαμόπορτα της ταβέρνας μπορούσα να βλέπω τα δύο τραπέζια στον πεζόδρομο. Στο ένα καθόταν ένα νέο ζευγάρι – ίσως φοιτητές, ή λίγο μεγαλύτεροι. Ο τύπος ήταν απ’ αυτούς που αντλούν τον αυτοπροσδιορισμό τους από την προσοχή των άλλων. Πριν καθίσουν, είχε μπει στην ταβέρνα με ύφος υπερχειλίζουσας μαγκιάς που κάνει τη γη να τρίζει κάτω απ’ τα πόδια της, επιθεώρησε σχολαστικά τα φαγητά, και έδωσε την παραγγελιά του με σίγουρη και βροντερή φωνή, όπως ταιριάζει σε πραγματικούς επιβήτορες! Τη φωνή της «κότας» που τον συνόδευε, για να είμαι ειλικρινής, δεν την άκουσα ποτέ, φαινόταν όμως να απολαμβάνει την προστατευτική παρουσία του «μάτσο» ιδιοκτήτη της! Δεν αποτέλεσε έκπληξη για μένα το γεγονός ότι, όση ώρα εκών-άκων τους έβλεπα μέσα απ’ την τζαμόπορτα, δεν διέκρινα ούτε υποψία τρυφερότητας ανάμεσα στο αυτάρεσκο θεριό και το καθυποταγμένο φτερωτό του: εκείνος απλά απολάμβανε το γεύμα του μ’ εκείνο το βαρβαρικό στυλ τέως πρωθυπουργού στου Μπαϊρακτάρη, ενώ εκείνη κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπάθεια να μην τον ενοχλεί!

Στο άλλο τραπέζι το σκηνικό ήταν πολύ διαφορετικό. Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι έτρωγε αθόρυβα, φροντίζοντας να κάνουν την παρουσία τους όσο γινόταν πιο διακριτική. Κάθε τόσο, η γυναίκα έσκυβε προς το μέρος του συμπαθέστατου ανθρώπου που καθόταν δίπλα της και τον χάιδευε στοργικά στο κεφάλι και την πλάτη. Εκείνος τότε έγερνε απαλά στον ώμο της και δεχόταν με ευγνωμοσύνη ακόμα μια δόση απ’ τη στοργή της. Ήταν φανερό πως ο άνθρωπος υπέφερε από κάποιο πρόβλημα υγείας που τον καθιστούσε ευάλωτο. Και ήταν εξίσου φανερό πως η γυναίκα του τού πρόσφερε το καλύτερο γιατρικό που υπάρχει στον κόσμο: την αγάπη της!

Δεν ξέρω για ποιο πράγμα ένιωσα περισσότερη θλίψη... Για το ζευγάρι των απόμαχων της ζωής, που έμειναν μόνοι να στηρίζουν ο ένας τον άλλο μπροστά στο τρομαχτικό φάσμα μιας αβέβαιης επόμενης μέρας που σε κάθε στιγμή της απειλεί ακόμα κι αυτό το πολύτιμο «μαζί»; Για τον υπερφίαλο νεαρό που νομίζει πως θα βιώνει αιώνια την αυτάρεσκη αίσθηση της δύναμής του, αγνοώντας αφελώς τις σκληρές πραγματικότητες που αποκαλύπτει η ζωή στο διάβα της;

Καθώς έπαιρνα το δρόμο για το σπίτι, δεν απέφυγα τους συμβολικούς συνειρμούς με μια χώρα που, πάνω στην αλαζονική αφέλεια της αυτάρεσκης εθνικής «εφηβείας» της, μεθυσμένη από την μαγική αυτοεικόνα της «οικονομικής υπερδύναμης των Βαλκανίων», βάδισε με σίγουρα βήματα ως το χείλος της καταστροφής της! Και τώρα, στην όψιμη, καταναγκαστική, αιφνίδια ενηλικίωσή της, θα πρέπει ν’ ανακαλύψει τις άγνωστες, γι’ αυτήν, αρετές της αυτοσυγκράτησης και της κοινωνικής αλληλεγγύης, σαν μόνους δρόμους για τη σωτηρία...

Και ξάφνου, ήρθαν στο νου μου τα Αθέατα Σύννεφα, ποιητικό παραλήρημα ενός άγνωστου, «οιονεί ποιητή»:

Τρελοί κι ανυποψίαστοι
διαβήκαμε τους δρόμους του καιρού
έφιπποι στης αθανασίας τ’ αλαζονικό μας
το αυτονόητο,
με έπαρση πολλή κατάματα
τον ήλιο ατενίζοντας
μες στο γαλάζιο, άνεφο ουρανό...

Πώς δεν τα είδαμε που έρχονταν τα σύννεφα;
Πώς δεν ακούσαμε τον κεραυνό από μακριά;
Πώς δε μυρίσαμε στο χώμα τη βροχή;

Τώρα μένω πια μάταια ν’ αναζητώ
τ’ αυτάρεσκα χαμόγελα
της σίγουρής μου αυθάδειας,
τον κόσμο εκείνο το «μηδαμινό»
που έλεγαν μου ανήκε,
την πόρτα πάντα πρόθυμα
χωρίς να με ρωτά
ν’ ανοίγει σαν γυρνώ,
τις μυρωδιές απ’ το φαΐ
ποτέ που δεν ετοίμασα...

Όμως, σα δείτε τα παιδιά
μην τους χαλάτε τ’ όνειρο,
της αυταπάτης το άλογο
μην τ’ αγριεύετε
τόσο ωραίο που μοιάζει το ταξίδι!
Τρελά κι ανυποψίαστα
αφήστε να διαβαίνουνε
τους δρόμους του καιρού
μες στα δικά τους τ’ αλαζονικά
τα «αυτονόητα».
Ώσπου να δουν τα σύννεφα,
ν’ ακούσουν τη βροντή,
την πρώτη να μυρίσουν τη βροχή
κάποια στιγμή στο χώμα...

Ντίνος Πυργιώτης, ΜΕΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Οι Μορμόνοι όπως τους γνώρισα...

Με αισθήματα κάθε άλλο παρά ευχάριστα διάβασα σήμερα ένα άρθρο (http://www.tovima.gr/world/article/?aid=450382) στο έγκυρο «Βήμα», με τίτλο: «Παρκ Ρόμνι: Γιατί απαρνήθηκα τον μορμονισμό» και υπότιτλο: «Ο εξάδελφος του μορμόνου και φαβορί για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, Μιτ Ρόμνι, λέει ότι πρόκειται περί απάτης». Επειδή έζησα επτά αλησμόνητα χρόνια (1981-1988) στην Γιούτα των ΗΠΑ, όπου έκανα το διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο Brigham Young (και όχι “Mormon Brigham Young”, όπως εσφαλμένα αναφέρεται στο άρθρο), αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω μερικές ενστάσεις πάνω στα περιεχόμενα του άρθρου.

Ξεκινώ με δύο απαραίτητες προσωπικές δηλώσεις, προς αποφυγή παρεξηγήσεων: Πρώτον, δεν τρέφω τα ελάχιστα αισθήματα συμπάθειας για τους Ρεπουμπλικάνους, και το τελευταίο πράγμα που με ενδιαφέρει είναι ποιος απ’ αυτούς θα πάρει το χρίσμα! Δεύτερον, ουδεμία σχέση είχα ποτέ με την εκκλησία των Μορμόνων, πέραν από ειλικρινή φιλία με πολλά αξιόλογα μέλη της. Τούτων λεχθέντων, προχωρούμε στις παρατηρήσεις πάνω στο άρθρο:

1. Δεν γνωρίζω πώς ο κ. Ρόμνι «πείστηκε» ότι ο Μορμονισμός είναι «απάτη», και πού βασίζει τα περί «εκμετάλλευσης» των μελών του! Το ζήτημα της «ιστορικής αλήθειας ως προς την προέλευση της εκκλησίας των Μορμόνων» είναι, κατά την άποψή μου, εντελώς δευτερεύον για όσους επιλέγουν να προσχωρήσουν σ’ αυτή τη θρησκεία (δεν θα υιοθετήσω τον όρο «αίρεση»).

Αυτό που προσελκύει στον Μορμονισμό είναι κυρίως η άψογη κοινωνική οργάνωση, η ενσυνείδητη εντιμότητα, η διδασκαλία υψηλών αξιών στους νέους που λειτουργεί ως ασπίδα στις αυτοκαταστροφικές προκλήσεις της εποχής, η ανυστερόβουλη αλληλεγγύη που συχνά υποκαθιστά την κρατική μέριμνα... (Θυμάμαι πως σπάνια αισθανόμουν την ανάγκη να κλειδώσω την εξώπορτα της μονοκατοικίας μου στο Provo, και δεν έμαθα ποτέ ποιοι γείτονες μού άφηναν τρόφιμα και φρούτα στο κεφαλόσκαλο...)

2. Το Brigham Young είναι ένα υψηλού επιπέδου, μοντέρνο πανεπιστήμιο που, εδώ και δεκαετίες, κάθε άλλο παρά «απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά σε μορμόνους»! Ακόμα και την δεκαετία του ’80 που βρέθηκα στο BYU, υπήρχαν αρκετά μη-μέλη που σπούδαζαν εκεί.

Προσωπικά, δεν πιέστηκα ποτέ να προσχωρήσω στην εκκλησία τους, ενώ η αντιμετώπιση της οποίας έτυχα ήταν περισσότερο κι από αξιοκρατική! Μέρος των (καλοπληρωμένων) καθηκόντων μου ως μεταπτυχιακού φοιτητή ήταν να διδάσκω το αντικείμενο της ειδίκευσής μου στους καθηγητές της Φυσικομαθηματικής Σχολής, που κάθονταν σαν μαθητούδια στα θρανία και κρατούσαν σχολαστικά σημειώσεις από τις παραδόσεις ενός άσημου Έλληνα φοιτητάκου! Ε, τέτοιο μάθημα ταπεινοφροσύνης ούτε από τους εκπροσώπους του ακραιφνούς ελληνοχριστιανικού ακαδημαϊκού κατεστημένου μας δεν πήρα!

3. Η φράση του κ. Ρόμνι: «το δόγμα τους, το πρωτόκολλό τους και η κουλτούρα τους, όπως εφαρμόζονται από τους ιερείς, ενθαρρύνουν τις οικογένειες να απομονώνονται από τους αποστάτες», είναι ανακριβής.

Πρώτον, σημειώνουμε ότι στους Μορμόνους δεν υπάρχουν ιερείς με την συμβατική έννοια μιας ξεχωριστής κοινωνικής τάξης: όλα τα άρρενα μέλη είναι, εξ ορισμού, εν δυνάμει ιερείς (priests) κάποιου βαθμού, και η ιδιότητα αυτή δεν αποτελεί βιοποριστικό επάγγελμα (όπως σε κάποια άλλα δόγματα που τυχαίνει να γνωρίζω...).

Δεύτερον, η μορμονική εκκλησία δεν μιλά για «αποστάτες» αλλά για «αδρανή μέλη» (inactive members), τα οποία όχι μόνο δεν απομονώνει αλλά, αντίθετα, επιχειρεί συστηματικά κι επίμονα να επαναπροσεγγίσει κι επανεντάξει. Ασφαλώς και υπάρχουν φανατικοί που θέτουν τη θρησκεία πάνω κι από την οικογένεια (τέτοιες αντιλήψεις, άλλωστε, δεν μονοπωλούνται απ’ τους Μορμόνους!), δεν είναι όμως αληθές ότι τέτοιες συμπεριφορές τυγχάνουν επιδοκιμασίας –πόσο μάλλον ενθάρρυνσης- εκ μέρους της εκκλησίας.

Δεν γνωρίζω –κι ούτε με αφορούν- τα πολιτικά παιχνίδια του Ρόμνι-εξαδέλφου. Καλό είναι, όμως, η πολιτική να γίνεται με σεβασμό στους κανόνες. Η θρησκεία δεν αποτελεί κριτήριο πολιτικής ορθότητας, πράγμα που, δυστυχώς, απέχουμε πολύ κι εμείς εδώ στην Ελλάδα να κατανοήσουμε. Το απέδειξαν, άλλωστε, τα πλήθη που συνέρεαν κάποτε στα προαύλια των εκκλησιών για τις περίφημες «υπογραφές»...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο τερματοφύλακας απέκρουσε πριν γίνει το σουτ (ή, μήπως έκανε λάθος ο θείος Αλβέρτος;)

Η είδηση πριν λίγες μέρες (http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=448981) ήταν καθησυχαστική για τους περισσότερους Φυσικούς. (Με την ευκαιρία, δεν κατανοώ την ειρωνεία αναγνώστη προς τον συντάκτη του «Βήματος» σχετικά με τα αισθήματα «ανακούφισης» των επιστημόνων!) Σύμφωνα, λοιπόν, με όλες τις ενδείξεις, η ομάδα του πειράματος OPERA, που τον Σεπτέμβριο του 2011 είχε αναγγείλει στην εμβρόντητη επιστημονική κοινότητα τον εντοπισμό νετρίνων που ταξιδεύουν γρηγορότερα από το φως, είχε κάνει λάθος στις μετρήσεις!

Όπως έχει ανακοινωθεί, νέα, καθοριστικά πειράματα θα διεξαχθούν προσεχώς για την οριστική διευθέτηση του ζητήματος. Απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, όμως, ουκ ολίγοι Φυσικοί (μεταξύ αυτών, ενδεχομένως, και ο προαναφερθείς ανώνυμος αναγνώστης του «Βήματος») δεν θα στενοχωρηθούν ιδιαίτερα αν αυτά επιβεβαιώσουν τα αρχικά ευρήματα του OPERA. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, δηλαδή, αν ανοίξει μια πελώρια τρύπα στο ιερό δισκοπότηρο της Σχετικότητας, απ’ το οποίο ήπιαν και έχτισαν καριέρες γενιές επιστημόνων!

Σύμφωνα με την Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein, καμία μορφή ύλης ή ενέργειας (ή, αν προτιμάτε, καμία «πληροφορία») δεν μπορεί να αναπτύξει ταχύτητες μεγαλύτερες από την ταχύτητα c του φωτός στο κενό (c=300,000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο). Αντίστροφα, ακόμα κι αν υπήρχε μια τέτοια εξωτική μορφή ύλης –της οποίας τα υποθετικά σωματίδια έχουν ονομαστεί «ταχυόνια»- δεν θα μπορούσε ποτέ να εισέλθει στον δικό μας χωροχρόνο, αφού δεν θα ήταν δυνατό οι ταχύτητες τέτοιων σωματιδίων να σπάσουν προς τα κάτω το φράγμα της ταχύτητας του φωτός. Το πιο παράδοξο απ’ όλα, όμως, είναι ότι ο χρόνος γι’ αυτά τα σωματίδια θα φαινόταν να κυλά αντίστροφα, έτσι ώστε η κίνησή τους (όπως εμείς θα την αντιλαμβανόμασταν) θα γινόταν από το μέλλον προς το παρόν, αντί απ’ το παρόν προς το μέλλον! Κάτι τέτοιο, βέβαια, θα παραβίαζε την αρχή της αιτιότητας, σύμφωνα με την οποία το αίτιο προηγείται πάντα του αιτιατού...

Φανταστείτε δύο γεγονότα. Γεγονός Α: Ο ποδοσφαιριστής σουτάρει το πέναλτι. Γεγονός Β: Ο αντίπαλος τερματοφύλακας αποκρούει το σουτ. Με δεδομένο ότι η μπάλα κινείται με ταχύτητα μικρότερη απ’ αυτή του φωτός, όλοι οι παρατηρητές –όσο γρήγορα κι αν κινούνται ο ένας ως προς τον άλλον- θα συμφωνήσουν ότι το Α (σουτ) προηγείται χρονικά του Β (απόκρουση). Με απλά λόγια, πρώτα σούταρε ο επιθετικός και μετά απέκρουσε ο τερματοφύλακας. Τι θα συνέβαινε, όμως, στην υποθετική περίπτωση που η μπάλα έφευγε από το πόδι του επιθετικού με ταχύτητα μεγαλύτερη απ’ την οριακή ταχύτητα c; Τότε θα μπορούσαν να υπάρξουν δύο κατηγορίες παρατηρητών που δεν θα συμφωνούσαν μεταξύ τους, αφού κάποιοι θα έλεγαν ότι η απόκρουση έγινε μετά το σουτ, ενώ κάποιοι άλλοι ότι η απόκρουση έγινε πριν την εκτέλεση του πέναλτι! Αυτό, βέβαια, θα έβαζε σε κίνδυνο την αρχή της αιτιότητας, η οποία θέτει αυστηρή χρονική διάταξη ανάμεσα στην αιτία και το αποτέλεσμα.

Ο λόγος για τον οποίο δεν ανησυχούμε είναι ότι, κανένα φυσικό σωματίδιο που κινείται αρχικά με ταχύτητα μικρότερη απ’ αυτή του φωτός (όπως η μπάλα, που ήταν αρχικά ακίνητη) δεν θα μπορούσε να επιταχυνθεί τόσο ώστε να ξεπεράσει το φως, αφού κάτι τέτοιο θα απαιτούσε άπειρη (όχι απλά πολύ μεγάλη) ενέργεια! (Σημειώνουμε ότι η Σχετικότητα επίσης απαγορεύει σε σώματα που κινούνται γρηγορότερα από το φως να επιβραδυνθούν τόσο ώστε να φτάσουν ή να σπάσουν προς τα κάτω το φράγμα τού c, αφού κι αυτό θα απαιτούσε άπειρη ενέργεια.)

Έτσι, αν βασιστούμε στη Σχετικότητα, κανένα σωμάτιο του κόσμου μας δεν θα μπορούσε να μετατραπεί σε ταχυόνιο, ενώ η ύπαρξη ταχυονίων θα έθετε και σε άμεσο κίνδυνο την αρχή της αιτιότητας. Ο μόνος δρόμος συμβιβασμού ανάμεσα στα υποθετικά αυτά σωμάτια και την Σχετικότητα είναι να θεωρήσουμε ότι, ακόμα κι αν τα ταχυόνια είναι υπαρκτά, δεν είναι ανιχνεύσιμα, καθώς δεν αλληλεπιδρούν με την ύλη που γνωρίζουμε (και πάλι, όμως, εγείρονται ζητήματα σχετικά με τις πανταχού παρούσες βαρυτικές αλληλεπιδράσεις...).

Αν λοιπόν όντως ανιχνευτεί σωματίδιο που να μπορεί είτε να κινείται με ταχύτητα μεγαλύτερη απ’ αυτή του φωτός, είτε να σπάει –προς τα πάνω ή προς τα κάτω- το φράγμα της ταχύτητας αυτής, τότε η Σχετικότητα θα αντιμετωπίσει μείζον πρόβλημα και ίσως χρειαστεί μια εκ βάθρων αναθεώρησή της. Ο θείος Αλβέρτος μάλλον θα πρέπει να το ξαναπιάσει απ’ την αρχή!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Τέχνη και Ζωή: Σκέψεις με αφορμή τα «Χιόνια του Κιλιμάντζαρο»

Το ερώτημα είναι απλό και απέχει πολύ απ’ το να είναι ρητορικό: Η Τέχνη μιμείται τη ζωή, ή η ζωή την Τέχνη; Οι οπαδοί του ρεαλισμού θα επιλέξουν ανεπιφύλακτα την πρώτη εκδοχή: η ζωή είναι γεμάτη ασχήμιες, τις οποίες οφείλει να αποτυπώνει χωρίς τεχνητές ωραιοποιήσεις η Τέχνη (είναι μάλιστα θεμιτό ακόμα και να υπερθεματίζει μέχρις υπερβολής στην καταγραφή τους, αν αυτό υπηρετεί καλύτερα τους στόχους της).

Συχνά, τα όρια ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον πεσιμισμό είναι δυσδιάκριτα για τον δημιουργό του έργου Τέχνης. Ειδικά στον κινηματογράφο, ο θεατής πρέπει να φύγει από την αίθουσα με σκοτεινές σκέψεις και αισθήματα ματαιότητας και αρνητικής ψυχικής φόρτισης. Το “happy ending” είναι ταμπού, και το θετικό μήνυμα δυσεύρετο (αφού η ίδια η ζωή δεν το εμπεριέχει). Από το σύμπλεγμα αυτό δεν ξέφυγε ούτε μια κατά τα άλλα αξιόλογη Ελληνική ταινία, που όμως δύσκολα θα την κατέτασσε κανείς καταρχήν στη σχολή του ρεαλισμού: η Πολίτικη Κουζίνα!

Στον αντίποδα του ρεαλισμού ορθώνεται ο ιδεαλισμός, μια φιλοσοφική αντίληψη που επιφυλάσσει στην Τέχνη έναν ευγενέστερο και πιο φιλόδοξο ρόλο: να δημιουργεί υψηλά πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς, προσφέροντας παράλληλα και τα ψυχολογικά, ιδεολογικά κι αισθητικά κίνητρα στον άνθρωπο ώστε να υπερβεί τις εγγενείς αδυναμίες της φύσης του και να προσεγγίσει τα πρότυπα αυτά.

Η εξαιρετική ταινία του Ρομπέρ Γκεντιγκιάν, Τα Χιόνια του Κιλιμάντζαρο (Γαλλία, 2011), την οποία είδαμε πρόσφατα, ισορροπεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στις δύο αυτές, αντίθετες φιλοσοφικές τάσεις. Από τη μία, οι σκληρές πραγματικότητες της εποχής: η οικονομική ύφεση και η συνακόλουθη ανεργία, η ολοένα αυξανόμενη καταφυγή των νέων στο έγκλημα, η διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς, και ο (καθόλου ένδοξος) συμβιβασμός της τελευταίας με τον σύγχρονο νεοφιλελευθερισμό όπου απουσιάζει η κοινωνική μέριμνα για τον αδύνατο (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους νέους)...

Από την άλλη –και αυτά είναι τα στοιχεία που αναδεικνύει προοδευτικά η ταινία ως την καθαρτήρια κατάληξή της- παρελαύνουν από τα μάτια του θεατή σκηνές απίστευτης ομορφιάς όπου θριαμβεύει η φιλία, η ανθρωπιά, η συγχώρεση, η αλληλεγγύη (που υποκαθιστά επάξια την απουσιάζουσα κρατική μέριμνα)... Μα, πάνω απ’ όλα, η αγάπη, ο έρωτας και η σύμπνοια που κρατούν ζωντανό ένα γάμο μέσα στο χρόνο κι ενάντια στις δοκιμασίες της ζωής!

Φύγαμε από τον κινηματογράφο γεμάτοι από αισθήματα που αναπλάθουν την ψυχή, και σκέψεις που θέτουν σε εγρήγορση την συνειδητότητα. Αφήνοντας οριστικά πίσω μας τις οδυνηρές μνήμες νοσηρών ταινιών του Χάνεκε, ή ακόμα νοσηρότερων δημιουργιών των αδελφών Κοέν...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η ατιμωρησία θρέφει τον χουλιγκανισμό!

 

Δύο είναι οι εστίες μόλυνσης στο Ελληνικό ποδόσφαιρο: τα «στημένα» παιχνίδια και ο φασισμός της οπαδικής βίας. Το πρώτο «απόστημα» ήδη έσπασε, αλλά είναι αμφίβολο ότι καταφέρθηκε το τελειωτικό χτύπημα στη μαφία των υποκοσμικών στοιχείων με τον ογκώδη σωματότυπο και τα δολοφονικά ένστικτα. Σημασία έχει μόνο πως ο τροχός άρχισε επιτέλους να ξεκολλάει από τη λάσπη...

Στο θέμα της βίας, όμως, η λάσπη δείχνει μέχρι στιγμής να κερδίζει θριαμβευτικά την παρτίδα. Χρόνια τώρα οι μηχανισμοί της πολιτείας αποδεικνύονται ανίσχυροι (ή μήπως κι απρόθυμοι;) να εξαλείψουν ένα νοσηρό φαινόμενο που διώχνει σιγά-σιγά τους πραγματικούς φιλάθλους από τα γήπεδα. Η ουσιαστική ατιμωρησία των κάφρων και των ΠΑΕ που τους στεγάζουν ισοδυναμεί με επίσημη ασυλία στους αλήτες των γηπέδων, και ενθαρρύνει ευθέως την διαιώνιση των φαινομένων βίας στους αθλητικούς χώρους.

Οι φρικαλεότητες του πρόσφατου «ντέρμπι» ΠΑΟ-ΟΣΦΠ δεν αποτελούν πρωτόγνωρο, ούτε μεμονωμένο φαινόμενο. Παρόμοια έκτροπα, για παράδειγμα, συνέβησαν πριν λίγους μήνες στο ίδιο γήπεδο, υπό την ανοχή, συμπτωματικά, του ίδιου διαιτητή. Οι λεγόμενοι «οργανωμένοι» οπαδοί της ΑΕΚ (ομάδας που υποστηρίζει ο γράφων) εξάντλησαν τα όρια ανοχής των αθλητικών αρχών όταν εισέβαλαν με βίαιο τρόπο στον αγωνιστικό χώρο αρκετά λεπτά πριν τη λήξη του τελικού του Κυπέλλου Ελλάδος, χτυπώντας αντίπαλους ποδοσφαιριστές αλλά και τον ίδιο τον διαιτητή! Δεν μπήκαν από ασυγκράτητη παρόρμηση να πανηγυρίσουν, ούτε με σκοπό να διαμαρτυρηθούν (η ομάδα τους κέρδιζε ήδη με ευρύ σκορ, έχοντας απολαύσει και σχετική εύνοια από την διαιτησία). Ήθελαν μόνο να κάνουν επίδειξη δύναμης, να βροντοφωνάξουν πως η βία τους είναι πάνω από αθλητικά ιδεώδη και έντιμες νίκες μέσα στους αγωνιστικούς χώρους...

Και το πέτυχαν απόλυτα! Ο διαιτητής της συνάντησης δεν τόλμησε (ως όφειλε) να κηρύξει τον αγώνα διακοπέντα εις βάρος της ΑΕΚ, η αντίπαλη ομάδα δεν τόλμησε, με τη σειρά της, να κάνει ένσταση, με την οποία θα κέρδιζε το παιχνίδι (έστω «στα χαρτιά») και, σαν κερασάκι στην τούρτα, η ΑΕΚ (της οποίας η διοίκηση επί σειρά ετών δέχεται ως ισότιμο συνομιλητή τον άνθρωπο που εισήγαγε τον χουλιγκανισμό στο σύλλογο) γλίτωσε με μια τιμωρία-χάδι που, ακόμα και σε πολλούς απ’ τους φιλάθλους της (του γράφοντος συμπεριλαμβανομένου) φάνηκε σκάνδαλο! Και η πολιτεία γι’ ακόμα μια φορά έκλεισε φοβισμένη το μάτι στους ταραχοποιούς, προσπαθώντας να κατευνάσει τα άγρια ένστικτά τους με το βότανο της ατιμωρησίας...

Αποτελούν σίγουρα τεράστια νίκη για τις αθλητικές αρχές της χώρας οι χειροπέδες στα χέρια κορυφαίων παραγόντων του ποδοσφαίρου, οι οποίοι το μολύνουν με πρακτικές παράνομης κερδοσκοπίας. Αρκεί, βέβαια, το μαχαίρι να φτάσει όσο βαθιά χρειάζεται για να καθαρίσει οριστικά η σήψη στο άθλημα... Τώρα όμως πρέπει να πάρουν σειρά και οι βαρόνοι της βίας στις εξέδρες, αλλά και οι συνένοχες ΠΑΕ που, για λόγους ιδιοτελείς, δεν προχωρούν στην αναγκαία κάθαρση των οπαδικών χώρων (αυτών τουλάχιστον στους οποίους έχουν εκχωρήσει άδεια εισόδου στα γήπεδα). Για να φύγει, επιτέλους, από τα γήπεδα του ποδοσφαίρου –και όχι μόνο- η οργανωμένη αλητεία των περιθωριακών, τους οποίους κάποιοι «καθοδηγητές» μεθοδικά στρατολογούν και χρησιμοποιούν ως δυνάμεις κατοχής των ομάδων που υποτίθεται πως «αγαπούν»...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο λαός απαιτεί: η Σαρλίζ Θερόν στη Βουλή!

Το 2004 το Χόλλυγουντ έδωσε ένα από τα δικαιότερα Όσκαρ της ιστορίας του. Το απέσπασε μια ηθοποιός που εντυπωσίασε το κοινό τόσο με την εκπληκτικά επαγγελματική ερμηνεία της, όσο και με την... αποκρουστική όψη της, προϊόν περίτεχνου μακιγιάζ και κατάλληλης διατροφικής αγωγής. Η ταινία Monster αποτελούσε βιογραφική αναφορά στην διαβόητη κατά συρροή δολοφόνο Aileen Wuornos, η οποία είχε εκτελεστεί δύο χρόνια πριν στις ΗΠΑ.

Η Σαρλίζ Θερόν (Charlize Theron) ήταν πρωταγωνίστρια και συμπαραγωγός της ταινίας. Για τις ανάγκες του ρόλου της δεν δίστασε να στραπατσάρει το συμπαθητικό της λουκ και να μεταμορφωθεί σε ένα αληθινό τέρας ασχήμιας (όπως μαρτυρά και ο αμφίσημος τίτλος της ταινίας). Πήρε κάπου 15 κιλά τρώγοντας ανθυγιεινές σκουπιδοτροφές, και πρόσθεσε στο πρόσωπό της αντιαισθητικές φακίδες, τεχνητή οδοντοστοιχία που παραμόρφωσε το στόμα της, και σκουρόχρωμους φακούς που αλλοίωσαν το φυσικό χρώμα των ματιών της!

Η παραμορφωμένη εικόνα της επαγγελματικά ευσυνείδητης Θερόν μού ήρθε στο νου πριν λίγες μέρες καθώς παρακολουθούσα την ομιλία ενός πρώην υπουργού «Προστασίας» (sic) του Πολίτη, στα πλαίσια της δημόσιας παρουσίασης υποψηφιοτήτων για την αρχηγία του Πασόκ. Το ατσαλάκωτο, επιμελώς κομμωτηριάζον, ωραιοπαθές στυλάκι του ομιλητή, και η αριστοτεχνικά φτιασιδωμένη απεραντολογία του, κενή ουσιαστικού περιεχομένου και στερούμενη πειστικής αυτοκριτικής διάθεσης (λες και ο ομιλών ουδέποτε υπήρξε σημαίνον στέλεχος της εξουσίας στη χώρα), δοκίμασαν ανελέητα τα όρια της αντοχής τού –ήδη έχοντος υποστεί υπερκόπωση- νευρικού μου συστήματος! Μετά το τέλος της ομιλίας, μια φράση είχε στοιχειώσει στη σκέψη μου: Αγαπητέ Έλληνα πολίτη, με χαρά σου αναγγέλλω ότι είσαι ηλίθιος! (Θα ήθελα να το πω αλλιώς, αλλά με διαβάζουν και μαθητές μου...)

Ο εν λόγω πολιτικός δεν αποτελεί ξεχωριστή και μοναδική περίπτωση: είναι απλά η πιο κραυγαλέα (και τελικά, κατά μία έννοια, η πιο «έντιμη») έκφραση υποκριτικού πολιτικού καλλωπισμού που χαρακτηρίζει ολόκληρο, σχεδόν, το κοινοβουλευτικό μας σύστημα. Άνθρωποι και κομματικές δομές που επί δεκαετίες κατηύθυναν τα πεπρωμένα της χώρας (είτε από τη θέση της εξουσίας, είτε απέναντι σ’ αυτήν) οδηγώντας τελικά τον τόπο στην καταστροφή, εμφανίζονται και πάλι ωραίοι και ατσαλάκωτοι, με τον ίδιο πολιτικά χρεοκοπημένο ξύλινο λόγο, ζητώντας μας να εμπιστευτούμε ξανά στα χέρια τους τις τύχες μας και τις τύχες αυτών που αγαπούμε! Το στοιχείο της αυτοκριτικής είτε απουσιάζει ολότελα απ’ τους δημόσιους λόγους τους, είτε κάνει την εμφάνισή του προσχηματικά και με πρόδηλο στόχο την τεχνητή ηθική ωραιοποίηση. Και ο ψηφοφόρος καλείται στο τέλος να επιλέξει ανάμεσα σε δύο εναλλακτικούς χαρακτηρισμούς του: αμνήμων ή βλαξ!

Εμείς λοιπόν, κύριοι «ατσαλάκωτοι», επιθυμούμε τώρα ένα νέο είδος πολιτικού: Αυτόν που θα ξεγυμνώσει εξαρχής τις ασχήμιες του, δίνοντας πρώτος εκείνος το παράδειγμα για να εξετάσουμε και τις δικές μας ασχήμιες... Αυτόν που θα μας απευθύνεται κοιτάζοντάς μας κατάματα, χωρίς να νιώθει κάθε τόσο την ανάγκη να ρίχνει αυτάρεσκες ματιές στον καθρέφτη... Κι εκείνον που θα μας δώσει το όραμα και θα μας δείξει το δρόμο για να υπερβούμε τον κακό εαυτό μας και να ξαναγίνουμε ωραίοι ως Έλληνες, χωρίς μακιγιάζ και άλλα ψεύτικα φτιασιδώματα!

Υπάρχουν άραγε τέτοιοι πολιτικοί; Δεν γνωρίζω... Αν πάντως δεν καταστεί δυνατός ο εντοπισμός τους εντός των συνόρων, ας μην απογοητευόμαστε: μπορούμε πάντα να στραφούμε στις εισαγόμενες λύσεις. Προσωπικά, προτείνω την επαγγελματικά ευσυνείδητη και ουδόλως ωραιοπαθή Σαρλίζ Θερόν για τη Βουλή. Έστω και με τις φακίδες και τα λοιπά πρόσθετα!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Θύμα «οπαδών» και προτεραιοτήτων η ΑΕΚ!

Ένας φίλος δικαστικός μού έστειλε χθες ένα e-mail: «Μου φαίνεται αδιανόητο αυτό που γίνεται, λες και ζω σε εικονική πραγματικότητα... Η ΑΕΚ στη Β΄ Εθνική...!» Ο άριστος χειριστής της γλώσσας Αντώνης κάνει εδώ λάθος στη χρήση των λέξεων: γράφει «αδιανόητο» αντί «αναμενόμενο»!

Τα τραγικά σφάλματα των διοικήσεών της και η νοσηρή εγωπάθεια των οργανωμένων (οιονεί) οπαδών της (ιδιαίτερα του επικίνδυνα αρχομανούς ηγέτη τους) αργά ή γρήγορα θα έστελναν την ιστορική ομάδα στην καταστροφή... Ας ξαναδούμε την τελευταία πράξη του δράματος:

Το 2004 ένας πρώην ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ, ο Θεμιστοκλής Νικολαΐδης, έκανε πράξη το, ως φαίνεται, παιδικό του όνειρο να γίνει ηγέτης του συλλόγου. Στην προσπάθεια ανάληψης της ΠΑΕ είχε σύμμαχο τον σκληρό πυρήνα των οργανωμένων οπαδών, με τους οποίους διατηρούσε τότε άριστες σχέσεις καθώς τον θεωρούσαν «δικό τους». Οι τελευταίοι δεν δίστασαν να επιβάλουν τον εκλεκτό τους ασκώντας βία και τρομοκρατία [1,2], η εκ του μακρόθεν «καταδίκη» της οποίας από τον κ. Νικολαΐδη ελάχιστους έπεισε... (Με ανάλογες τρομοκρατικές ενέργειες, και κόντρα στην τότε προοπτική καλής πορείας της ομάδας, η ίδια οργάνωση είχε εξωθήσει σε παραίτηση έναν προπονητή του οποίου την παρουσία, για δικούς της νοσηρά εγωκεντρικούς λόγους, δεν ενέκρινε [3].) Τα κίνητρα των «οργανωμένων» δεν ήταν και τόσο ιδεαλιστικά, αφού πίστευαν ότι ο Πρόεδρος θα τους έδινε μερίδιο από την πίτα της εξουσίας την οποία τον είχαν βοηθήσει να κερδίσει (κατά το παλιό πολιτικό σύνθημα, «το τάδε κόμμα στην κυβέρνηση – ο λαός στην εξουσία!»).

Ο Πρόεδρος βρέθηκε τότε αιχμάλωτος των ίδιων των μηχανισμών που τον είχαν αναδείξει. Γνώριζε όμως καλά ότι θα έπρεπε να διαχειριστεί τρία σημαντικά ζητήματα: (α) Την οικονομική εξυγίανση του συλλόγου, (β) την αγωνιστική αναγέννηση της ομάδας και την επιστροφή της σε πρωταγωνιστικό ρόλο στο πρωτάθλημα, και (γ) την απαλλαγή του συλλόγου από τον επικίνδυνο εναγκαλισμό με τον χουλιγκανισμό. Δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη σοφία για να αντιληφθεί κανείς ότι το τρίτο ζήτημα αποτελούσε και πρώτιστη προτεραιότητα: καμία ουσιαστική πρωτοβουλία δεν θα μπορούσε να ληφθεί υπό το κράτος του τρόμου για τις βίαιες αντιδράσεις των φανατικών.

Είναι αλήθεια ότι ο «μεταμελημένος» Νικολαΐδης κατέβαλε ειλικρινείς -πλην μάταιες- προσπάθειες για την εξάλειψη της αλητείας από τον οπαδικό χώρο της ΑΕΚ, προκαλώντας την μήνιν των οργανωμένων και στρέφοντάς τους, τελικά, εναντίον του [4]. Πέτυχε όμως σημαντικό διακανονισμό των χρεών της ΠΑΕ με την πολιτεία, πράγμα που έδωσε στο σύλλογο σημαντική οικονομική ανάσα και προοπτικές επιβίωσης και συνέχειας.

Ο (καθόλου ακήρυκτος) πόλεμος, όμως, με τους «οργανωμένους», οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία τον εξύβριζαν χυδαία (γνωστή τους πρακτική, άλλωστε), έκανε τον Πρόεδρο να χάσει τις προτεραιότητες: Αντί να επιμείνει στο πρώτιστο ζητούμενο της οικονομικής εξυγίανσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται, θέλησε να εξευμενίσει τους φανατικούς αλλά και να κερδίσει τους υπόλοιπους φιλάθλους της ΑΕΚ επενδύοντας αλόγιστα (με τη βοήθεια, φυσικά, εύπορων συνεργατών του) στο στόχο της κατάκτησης πρωταθλημάτων, τα οποία μονοπωλούσε ο «μισητός» Ολυμπιακός! Έτσι, πανάκριβοι παίκτες και προπονητές άρχισαν να κάνουν παρέλαση από την καταχρεωμένη ομάδα, ενώ οι τίτλοι χάνονταν –συχνά στο νήμα- προς ικανοποίηση(!) των φανατικών, οι οποίοι επ’ ουδενί δέχονταν να πιστωθεί ένας τίτλος στον άσπονδο εχθρό, τον Πρόεδρο-«καταδότη» (έτσι τον αποκαλούσαν λόγω της συνεργασίας του με τις αρχές για την ταυτοποίηση και σύλληψη των αλητών των γηπέδων).

Η σιδηρά θέληση των «οργανωμένων» επιβλήθηκε γι’ ακόμα μια φορά: Καθυβριζόμενος, ο Νικολαΐδης εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, παίρνοντας κι ο ίδιος μια γεύση από την δύναμη της βίας των πρώην φίλων του. Η εν συνεχεία πορεία της ΑΕΚ είναι γνωστή: οικονομικός και αγωνιστικός μαρασμός, απαξίωση από τους φιλάθλους, παρακμή (στα όρια του εξευτελισμού) μιας ιστορικής ομάδας με ένδοξο παρελθόν σε Ελλάδα και Ευρώπη... Και τώρα, τι; Ο εφιάλτης του υποβιβασμού δεν μοιάζει πια εικονική πραγματικότητα, όσο κι αν θέλουμε να τον ξορκίσουμε, φίλε Αντώνη! Υπάρχουν όμως και χειρότερα: δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται!

Όπου η «δρυς» είναι ΠΑΕ, και ο ανήρ ηγείται οπαδικού χώρου...

[1] http://sports.in.gr/article/?aid=539201

[2] http://www.nooz.gr/page.ashx?pid=9&aid=184752

[3] http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=193008

[4] http://www.gazzetta.gr/node/109452

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Κοινωνικός δαρβινισμός στα συντρίμμια του ελληνικού Τιτανικού...

Ο Τιτανικός ξεκίνησε το ταξίδι με αίσθημα αλαζονικής σιγουριάς, έχοντας υπερεκτιμήσει τις δυνατότητές του απέναντι στα στοιχεία της Φύσης. Το παγόβουνο –του οποίου ούτε την κορυφή κατάφερε να διακρίνει- τον προσγείωσε απότομα σε μια πραγματικότητα που είτε δεν μπορούσε, είτε δεν ήθελε να δει... Ο μηχανικός Άντριους, που ανέλαβε να εκτιμήσει την κατάσταση, ήταν σαφής: Η εταιρεία, για προφανείς κερδοσκοπικούς λόγους, είχε εκδώσει περισσότερα εισιτήρια απ’ όσα προέβλεπαν οι διεθνείς κανονισμοί ασφαλείας. Έτσι, για να σωθεί το πλοίο απ’ το ναυάγιο και να προλάβει να φτάσει στη Νέα Υόρκη, θα έπρεπε τώρα να ριχτούν άμεσα στη θάλασσα 300 επιβάτες.

Ο κάπτεν Σμιθ βρέθηκε μπροστά σε ένα τεράστιο ηθικό ζήτημα: Με ποια κριτήρια θα επιλέγονταν αυτοί οι μελλοθάνατοι, τη στιγμή που όλοι όσοι επέβαιναν στο πλοίο είχαν πληρώσει κανονικά το εισιτήριό τους και βρίσκονταν καθ’ όλα νόμιμα στις θέσεις τους; Στο μεταξύ, το πλήρωμα ενός εμπορικού που έπλεε εκεί κοντά, αντιμετώπισε με μια δόση χαιρεκακίας την κατάσταση: «Άστους να πνιγούν όλοι! Μου ήθελαν και ταξιδάκι με πλοίο πολυτελείας, τη στιγμή που εμείς εδώ μπαρκάρουμε σήμερα στον σκυλοπνίχτη και δεν ξέρουμε αύριο τι μας ξημερώνει!»

Λίγες μέρες αργότερα, ο μεγαλομέτοχος της πλοιοκτήτριας εταιρείας Ουάιτ Σταρ, Μπρους Ισμέι –ο οποίος ταξίδευε με τον Τιτανικό και είχε, φυσικά, διασωθεί απ’ το ναυάγιο- έδινε άνετος και χαμογελαστός συνέντευξη τύπου στη Νέα Υόρκη. Έτσι όπως κάποιοι άλλοι σήμερα, σε κάποια ιστορική χώρα της Ευρώπης, εκπροσωπώντας τις δύο άκρες του αμαρτωλού μεταπολιτευτικού της πολιτικού διπόλου, δίνουν ανερυθρίαστα ομιλίες και συνεντεύξεις, και αύριο θα είναι και πάλι έτοιμοι να εκφωνήσουν ψεύτικους, χιλιοακουσμένους προεκλογικούς λόγους...

Δεν νομίζω ότι η παραπάνω αλληγορική αφήγηση χρήζει συμβολικής αποκωδικοποίησης! Θα σταθώ, όμως, ιδιαίτερα στην άγρια χαρά των ναυτικών του παραπλέοντος εμπορικού. Την πρωτοείδαμε όταν έγινε γνωστό ότι χιλιάδες «άχρηστων, διεφθαρμένων τεμπέληδων» που ευτύχησαν να απολαύσουν το προνόμιο της προσφοράς υπηρεσιών στον δημόσιο τομέα, επρόκειτο σύντομα να προστεθούν στις στρατιές των ανέργων. Το αφοπλιστικό ρητορικό ερώτημα «γιατί όχι κι αυτοί;» καθιστά κάθε περαιτέρω επιχειρηματολογία περιττή...

Τώρα που το κανιβαλιστικό μένος κατά των δημοσίων λειτουργών άρχισε να ξεθυμαίνει, οι κοινωνικοί εισαγγελείς βρίσκονται σε αναζήτηση νέων αποδιοπομπαίων τράγων για το ναυάγιο. Ο πήχης έχει πια σηκωθεί ψηλά, κι ο νέος στόχος είναι πολύ πιο φιλόδοξος: ούτε λίγο, ούτε πολύ, είναι το ίδιο το ελληνικό DNA!

Για παράδειγμα, ένα πρόσφατο άρθρο στο Βήμα, «Το πλάνο ζωής του μέσου Έλληνα» (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=448068), με χτύπησε σαν γροθιά στο στομάχι! Με απίστευτη σκληρότητα και διαπεραστικά σαρκαστικό ύφος, ο συγγραφέας απαξιώνει το σύνολο, σχεδόν, των Ελλήνων (πλην μιας μη-κατονομαζόμενης ελίτ «Αρίων» προικισμένων με επιχειρηματικό δαιμόνιο και ριψοκίνδυνο πνεύμα), με πρώτιστους στόχους τους νέους επιστήμονες (που είχαν την «αφροσύνη» να επιλέξουν να μορφωθούν κόντρα στις αμείλικτες πραγματικότητες της αγοράς εργασίας), αλλά και τους μικρο-επιχειρηματίες (που δεν είχαν τα εφόδια –οικονομικά και τεχνικά- να γίνουν εμπορικά μεγαθήρια, ούτε την πολυτέλεια να ρισκάρουν τα ρέστα τους σε ανασφαλείς επενδύσεις). Το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: ένας τέτοιος λαός –πλην ολίγων εκλεκτών- αξίζει ν’ αφανιστεί!

Με δέος παρακολουθούμε, έτσι, την ελληνική κοινωνία να χάνει και τα τελευταία ψήγματα κοινωνικής αλληλεγγύης και ανθρωπιάς της και να μετατρέπεται σε έναν σκληρό «δαρβινικό» στίβο όπου κάποιοι με ευκολία καταδικάζουν κάποιους άλλους σε πνιγμό για να σωθεί, υποτίθεται, ο βυθιζόμενος Τιτανικός. Κι εγώ φέρνω μελαγχολικά στο νου το ζεύγος Στράους που, ακριβώς πριν έναν αιώνα, έμεινε αχώριστο πάνω στο καράβι ως το τραγικό τέλος του! Τώρα είναι ξεθωριασμένη ανάμνηση σε πολυκαιρισμένο λεύκωμα, μιας ιστορίας που έγινε θρύλος...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Είναι ρατσιστική η «Ημέρα της Γυναίκας»;

Ξεκινώ με μια προσωπική δήλωση: Διαφωνώ απόλυτα με την επετειακή απόδοση τιμών σε ο,τιδήποτε είναι άξιο να τιμάται. Είναι σαν να λέμε, "μπορώ να σε αγνοώ 364 μέρες το χρόνο, αλλά για μία και μόνη μέρα θα θυμάμαι την ύπαρξή σου"! Δεν περιμένουμε την "Ημέρα της Μητέρας" για να δείξουμε σ' εκείνη την αγάπη μας... Δεν θυμόμαστε μόνο την "Ημέρα των Ζώων" πως κι αυτά έχουν δικαίωμα στην ανθρωπιά μας... Δεν περιμένουμε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου για να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας στο πιο κοντινό μας πρόσωπο...

Πρόσφατα γιορτάσαμε την "Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας". Χωρίς την παραμικρή πρόθεση να υποτιμήσουμε τις ιστορικές αφετηρίες του θέματος, θα επικεντρωθούμε σε αυτή τούτη την ιδέα της επετείου, έξω από ιστορικές αναφορές. Αν λοιπόν οι ίδιες οι γυναίκες επέλεξαν να καθιερώσουν σε διαχρονική βάση μια τέτοια γιορτή, τότε μάλλον υποτιμούν τον εαυτό τους! Περνούν ένα πολύ επικίνδυνο γι' αυτές μήνυμα διαφορετικότητας που υπονομεύει το δικαίωμα στην ισότητα που χρόνια τώρα διεκδικούν. Αν πάλι η συντήρηση της επετείου είναι προϊόν ανδρικής έμπνευσης, τότε πρόκειται για έκφραση υποκρυπτόμενου φαλλοκρατισμού: "Σε τιμώ, κυρά μου, όπως τιμώ το σκύλο μου... Άντε, και τη φουκαριάρα τη μάνα μου!"

Θα μπορούσε ίσως κάποιος να διακρίνει στην περί ης ο λόγος επέτειο ένα σκοτεινότερο μήνυμα που συμπυκνώνεται στο ερώτημα: Είναι η «Ημέρα της Γυναίκας» μια ρατσιστική γιορτή; Φυσικά, η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη, αφού εξαρτάται από την αντίληψη της έννοιας του «ρατσιστικού». Σε προηγούμενο άρθρο μας στο Βήμα (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=441671) είχαμε επιχειρήσει να θέσουμε τον ρατσισμό σε μια κατά το δυνατόν οικουμενική εννοιολογική βάση. Σύμφωνα με τον ορισμό που είχαμε δώσει, ρατσιστικός είναι κάθε διαχωρισμός σε βάρος μιας ομάδας ανθρώπων, μελών μιας κοινωνίας, με βάση ένα σύνολο κοινών χαρακτηριστικών τα οποία τα μέλη της ομάδας φέρουν ακούσια και τα οποία, αντικειμενικά, δεν επηρεάζουν την δυνατότητα συμμετοχής των μελών της ομάδας στις θεμελιώδεις λειτουργίες της κοινωνίας.

Στο βαθμό που ο παραπάνω ορισμός μπορεί να γίνει δεκτός, τόσο ο άντρας όσο και η γυναίκα θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι η "Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας" υποκρύπτει ίχνη ρατσιστικής διάκρισης:

(α) Ο άνδρας θα ισχυριστεί, και δικαίως, ότι υφίσταται διάκριση λόγω μιας μη-επιλεγμένης ιδιότητάς του (φύλο). Πράγματι, ποιος γνωρίζει την ύπαρξη, και αναλόγως τιμά την επέτειο, της (ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενης, αλλά και χλευαζόμενης από μερίδα των γυναικών) «Παγκόσμιας Ημέρας του Άνδρα» (19 Νοεμβρίου), η οποία ανακηρύχτηκε επίσημα το 1999 με την στήριξη των Ηνωμένων Εθνών; (Ομολογώ πως ούτε ο γράφων το γνώριζε: το ανακάλυψα τυχαία στο Google!)

(β) Από την πλευρά της, η γυναίκα, αν και τιμώμενο φύλο, θα μπορούσε να αισθανθεί ότι η «Ημέρα της Γυναίκας» την αντιλαμβάνεται (λόγω μιας αντίστοιχης, μη-επιλεγμένης ιδιότητάς της) ως είδος του οποίου η σπουδαιότητα είναι διαπραγματεύσιμη (άρα εν δυνάμει αμφισβητήσιμη), αφού χρήζει ιδιαίτερης επετειακής μνείας και επιβεβαίωσης. Πρόκειται για μια οιονεί τιμητική διάκριση η οποία, στο βάθος της, ίσως παρεμφαίνει - τουλάχιστον απ’ την πλευρά των ανδρών - ενοχική προσπάθεια ηθικής ισοσκέλισης απέναντι σε κάτι που υφίσταται άδικη κι απαξιωτική μεταχείριση. Είναι μια περίπου de jure ανάδειξη της γυναίκας ως «ασθενούς φύλου»!

Αναζητώντας μια δημιουργική σύνθεση αξιών που θα έθετε την έννοια «άνθρωπος» υπεράνω βιολογικών διαχωρισμών, έβαλα στο ευρετήριο του Google τη φράση «παγκόσμια ημέρα ισότητας των φύλων». Παραιτήθηκα απ’ την προσπάθεια μετά τις πρώτες δέκα διαδικτυακές σελίδες! Ο επίμονος και με υπομονή προικισμένος αναγνώστης ας συνεχίσει, αν θέλει, την αναζήτηση... Προσωπικά, πάντως, πιστεύω ότι, για κάθε πλευρά, η ισότητα έχει αξία μόνο ως διεκδικούμενο αγαθό. Ως δεδομένη κι αυτονόητη συνθήκη, φοβάμαι πως λίγο θα ενδιέφερε κι ελάχιστα θα συγκινούσε οποιονδήποτε...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η πεταλούδα του Σεράγεβο

Σε πρωινή εκπομπή του στο ραδιόφωνο πριν πολλά χρόνια, ο αμίμητος Γιάννης Καλαμίτσης είχε θέσει στους ακροατές του ένα ιστορικό κουίζ: Σε ποια μεγάλη μάχη οι φαντάροι πήγαν στο μέτωπο με... ταξί! Ο μελετητής του «Μεγάλου Πολέμου» (όπως αποκλήθηκε ο Πρώτος Παγκόσμιος) δεν θα δυσκολευόταν να αναγνωρίσει τη Μάχη του Μάρνη (Σεπτέμβριος 1914), όπου τα Παρισινά ταξί επιστρατεύτηκαν για να μεταφέρουν ενισχύσεις στον Γαλλικό στρατό. Έτσι σώθηκε το Παρίσι, και η Γερμανία έχασε δια παντός την ευκαιρία να κερδίσει τον πόλεμο...

Ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν γεμάτος κρίσιμα γεγονότα όπου η πλάστιγγα ισορροπούσε κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού. Αστάθμητοι παράγοντες έκριναν την έκβαση μιας μάχης που, αν το αποτέλεσμά της ήταν διαφορετικό, ο πόλεμος θα μπορούσε να πάρει εντελώς άλλη τροπή. Προσεκτικά εκπονημένα στρατιωτικά σχέδια (κυρίως των Γερμανών, όπως το σχέδιο Schlieffen) κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο, και κάθε έννοια προβλεψιμότητας είχε χαθεί. Ο «γρήγορος» πόλεμος που θα διαρκούσε «μέχρι τα Χριστούγεννα» μετατράπηκε, έτσι, στο ανελέητο τετραετές σφαγείο των χαρακωμάτων...

Αν τα χαρακτηριστικά αυτού του πολέμου παραπέμπουν τον αναγνώστη στο «φαινόμενο της πεταλούδας» - κεντρική έννοια στη μαθηματική θεωρία του χάους - δεν κάνει λάθος! Σύμφωνα με αυτό το φαινόμενο, σε κάποια ασταθή ντετερμινιστικά συστήματα μια ελάχιστη διαφοροποίηση στο αίτιο μπορεί να προκαλέσει τεράστια απόκλιση στο αιτιατό. Έτσι, για παράδειγμα, το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στο Πεκίνο θα μπορούσε θεωρητικά να προκαλέσει, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, έναν ανεμοστρόβιλο στο Τέξας, ή να ματαιώσει έναν ανεμοστρόβιλο που επρόκειτο να συμβεί εκεί.

Η χαοτική αυτή συμπεριφορά (οι μαθηματικοί μιλούν για «ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες») είναι που κάνει τον καιρό τόσο απρόβλεπτο σε ορίζοντα χρόνου που ξεπερνά τις 6 μέρες (γελώ όταν, στην καρδιά του χειμώνα, ακούω κάποιους πρακτικούς «ειδικούς» στην τηλεόραση να μιλούν με βεβαιότητα για ένα επικείμενο καυτό καλοκαίρι!). Γενικά, η απουσία προβλεψιμότητας σε κατά τα άλλα ντετερμινιστικά συστήματα, συνιστά αυτό που στα μαθηματικά καλείται «χάος».

Στον Μεγάλο Πόλεμο, η μηχανή του χάους πήρε μπρος από την πρώτη κιόλας πιστολιά, όταν ο νεαρός Σέρβος εθνικιστής Gavrilo Princip δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Franz Ferdinand και την σύζυγό του, Σοφία, στο Σεράγεβο στις 28 Ιουνίου 1914. Η «πεταλούδα» του πολέμου τίναξε τα φτερά της, ενεργοποιώντας ένα απίστευτο ντόμινο γεγονότων που παρόμοιο δεν έχει να επιδείξει η Ιστορία. Η μία μετά την άλλη οι Μεγάλες Δυνάμεις σύρονταν στη δίνη του πολέμου με τη δύναμη μιας νομοτέλειας που είχε μεθοδικά χτιστεί μέσα από ατέλειωτες ώρες μυστικής διπλωματίας, ακολουθώντας στρατηγικά πλάνα που, όπως πρόβλεπαν, θα οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια την κάθε μια τους στη «σίγουρη» νίκη!

Με την πολυτέλεια της εκ των υστέρων σοφίας, βέβαια, γνωρίζουμε τώρα τις ατέλειες όλων των στρατηγικών σχεδιασμών της εποχής, οι οποίοι δεν έλαβαν υπόψη μια σειρά παραμέτρων που, όσο κι αν τότε δεν φαίνονταν σημαντικές, αποδείχθηκαν εξόχως κρίσιμες στη συνέχεια. Η αλαζονεία των επιτελείων και η παθητικότητα των διπλωματών μπρος στην σχεδόν δικτατορική συμπεριφορά των στρατιωτικών, κόστισαν στην ανθρωπότητα την απώλεια μιας ολόκληρης γενιάς νέων ανθρώπων, θύματα του πιο παράλογου πολέμου που γνώρισε η Ιστορία.

Τα χαρακώματα έγιναν το σύμβολο της άσκοπης θυσίας, όπου χιλιάδες στρατιωτών διατάσσονταν κάθε φορά να εφορμήσουν ενάντια σε καλά οχυρωμένα πολυβόλα που εύκολα τους «θέριζαν», μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί ο εγωισμός κάποιων στρατηγών που βίωναν τον πόλεμο από την ασφάλεια των γραφείων τους αρκετά χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο. Στη δυτική Ευρώπη, ο αριθμός των θυμάτων (νεκροί και τραυματίες) ξεπέρασε κατά πολύ τον αντίστοιχο αριθμό κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο!

Η αστάθεια και η μη-προβλεψιμότητα έχουν κάνει πάλι την εμφάνισή τους στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Μόνο που τα πολυβόλα και το βαρύ πυροβολικό έχουν τώρα δώσει τη θέση τους στον κυνισμό των αγορών, ενώ η σκυτάλη της αλαζονείας πέρασε στα χέρια των διαχειριστών της εξουσίας, πολιτικής και οικονομικής. Όμως, όσο κι αν είναι πολύ μικρές για να γίνουν ορατές, οι πεταλούδες του χάους είναι πάντα εκεί, έτοιμες να τιμωρήσουν την υπερφίαλη βεβαιότητα των ισχυρών. Και οι σκελετοί κάποιων σχεδόν ξεχασμένων «λαϊκών» δικτατόρων, που οσμίζονται κοινωνικές εξεγέρσεις και γενικευμένη αναρχία, ετοιμάζονται ήδη να βγουν απ’ τα μπαούλα τους. Στη χώρα μας, μάλιστα, κάποιες (κοινοβουλευτικές!) δυνάμεις από καιρό τώρα διαγκωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία στη γιορτή της υποδοχής...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Γερνώντας πρόωρα στα 26: Από την επιστολή μιας δασκάλας...

Έφτασε τυχαία στα χέρια μου η επιστολή-απάντηση μιας δασκάλας σε Σχολική Σύμβουλο, με αφορμή το αίτημα που τέθηκε σε εκπαιδευτικούς για την καταγραφή επιμορφωτικών αναγκών τους. Το κείμενο –που κατά την άποψή μου είναι συγκλονιστικό- αποκαλύπτει τα αισθήματα βαθιάς απογοήτευσης που βιώνει ο λειτουργός της δημόσιας εκπαίδευσης, θύμα και αυτός της φοβερής οικονομικής κρίσης. Λόγω περιορισμένου χώρου, παρουσιάζω επιλεγμένα αποσπάσματα από την επιστολή...

Διαβάστε το άρθρο