ΤΟ ΒΗΜΑ - Η αξημέρωτη «Νύχτα των Κρυστάλλων» για τους δημόσιους λειτουργούς

Ένα πρωί πριν κάμποσα χρόνια είδα τον Μάικ, τον συνάδελφο των Αγγλικών, να κατεβαίνει κουτσαίνοντας τη σκάλα στη σχολή. Φαινόταν αναστατωμένος. Μου εξήγησε πως τον είχε ενοχλήσει ένας κακόγουστος αστεϊσμός ετέρου συναδέλφου, ο οποίος τον είχε συμβουλέψει να αντιμετωπίσει τον πόνο που τον ταλαιπωρούσε στο πόδι... κόβοντάς το! Βέβαια, ο κυνισμός αυτός έκρυβε μια κάποια δόση αυτονόητου: ο πλέον ριζικός και σίγουρος τρόπος αντιμετώπισης μιας παθογένειας είναι η ολική εξόντωση του οργανισμού που την φέρει!

Η παραπάνω λογική –χωρίς, μάλιστα, απαραίτητα να διέπεται από τις αγνές προθέσεις ενός έστω άκομψου χιούμορ- πολλές φορές ξεπερνά τα όρια της Ιατρικής και παρεισφρέει στην πολιτική σκέψη, οδηγώντας την –συχνά σκόπιμα και μεθοδευμένα- σε ανεδαφικές γενικεύσεις και λαϊκιστικές υπεραπλουστεύσεις. Και, όπως διδάσκει η Ιστορία, θύματα αυτής της πρακτικής μπορεί να πέσουν ακόμα και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες, επιδέξια δαιμονοποιούμενες από την εξουσία, χρησιμοποιούνται ως αποδιοπομπαίοι τράγοι σε μια εθνική κρίση. Ποιος ξεχνάει, για παράδειγμα, ότι το ξέσπασμα της βίας των Γερμανών ναζιστών κατά του συνόλου των Εβραίων την διαβόητη «Νύχτα των Κρυστάλλων» (Kristallnacht) τον Νοέμβριο του 1938, είχε ως πρόφαση τη δολοφονία ενός αδιάφορου, για το καθεστώς, Γερμανού διπλωμάτη από έναν απελπισμένο Εβραίο στο Παρίσι!

Οι «Εβραίοι» του Ελληνικού Kristallnacht ονομάζονται δημόσιοι λειτουργοί. Από την αρχή της οικονομικής κρίσης στοχοποιήθηκαν ως οι αποκλειστικοί, περίπου, υπεύθυνοι για την κατάρρευση της χώρας. Η πολιτική νομιμοποίηση αυτού του κοινωνικού ρατσισμού έγινε εξ επισήμων χειλέων στις 7-9-2011, με μια αμετροεπή και αψυχολόγητη δήλωση του Υπουργού Υγείας Α. Λοβέρδου στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, που σηματοδότησε μια ολομέτωπη επίθεση κατά του συνόλου των δημοσίων λειτουργών: «Το 1 εκατομμύριο υπάλληλοι που ταλαιπωρούν τα 10 εκατομμύρια με την βεβαιότητα ότι ο δημόσιος τομέας είναι ισόβιος, μας έφτασαν εδώ που μας έφτασαν. Τα 10 εκατομμύρια πληρώνουν το 1 εκατομμύριο.» Προφανώς ο κ. Υπουργός, ίσως υπό το κράτος στιγμιαίας σύγχυσης (για να αποφύγω να σκεφτώ πολιτικό δόλο) θεώρησε ότι ο υπερτροφικός δημόσιος τομέας ήταν προϊόν παρθενογένεσης κατά την οποία οι δημόσιοι λειτουργοί, με κάποιον μαγικό τρόπο, αυτοδιορίστηκαν! Προφανώς, επίσης, λησμόνησε τις διαχρονικές πελατειακές σχέσεις ανάμεσα σε κόμματα εξουσίας και πολίτες-ψηφοφόρους, όπως λησμόνησε και τα ονόματα των κομματικών σχηματισμών που διέπρεψαν στη δημιουργία τέτοιων σχέσεων!

Αυτό που επακολούθησε ήταν ένας ανηλεής κοινωνικός κανιβαλισμός εις βάρος όλων ανεξαιρέτως των εργαζομένων στο δημόσιο. Οχετοί ύβρεων εναντίον τους κατέκλυσαν το Διαδίκτυο, ενώ ένα ρεύμα χαιρεκακίας άρχισε να απλώνεται μόλις έγινε γνωστή η επικείμενη κατάργηση κρατικών θέσεων εργασίας και η αναπόφευκτη, πλέον, εξώθηση χιλιάδων ανθρώπων στην ανεργία. Το «κόλπο γκρόσο» της εξουσίας πέτυχε απόλυτα: πατώντας στις αδιαμφισβήτητες δυσλειτουργίες και τις εν γένει παθογένειες του δημόσιου τομέα (για τις οποίες, εν τούτοις, κυρίως υπεύθυνη ήταν η ίδια η εποπτεύουσα εξουσία), κατάφερε να στρέψει την οργή και το ανάθεμα της κοινωνίας στην κατεύθυνση μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας, στην οποία αποδόθηκε η αποκλειστική ευθύνη για την οικονομική κατάρρευση. Το «κόλπο», βέβαια, ήταν βολικό και για την ίδια την κοινωνία, αφού θα μπορούσε έτσι να αποσβέσει μεγάλο μέρος και των δικών της ενοχών για τον χρόνιο εθισμό και τις υψηλές επιδόσεις της στο σπορ της φοροδιαφυγής –ενεργητικής ή παθητικής, το ίδιο κάνει!

Το γελοίο (όσο και δόλιο) του πράγματος δεν θ’ αργήσει να καταδειχθεί. Αν όντως οι δημόσιοι λειτουργοί ήταν το μείζον πρόβλημα, τούτο σημαίνει ότι ο ήδη συντελούμενος αποδεκατισμός τους θα είναι αρκετός για να οδηγήσει τη χώρα σε τροχιά σταθερότητας και οικονομικής ανάκαμψης, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός πρόσθετων οδυνηρών μέτρων για τους πολίτες. Ο αρχιμάστορας και ο μεγαλογιατρός θα εξακολουθήσουν, έτσι, να μας κλείνουν πονηρά το μάτι τη στιγμή που θα εισπράττουν τις διόλου ευκαταφρόνητες αμοιβές τους, ενώ κι εμείς θα συνεχίσουμε να αναζητούμε τρόπους να αποκρύψουμε όσα εισοδήματα μπορούμε από την Εφορία. Εξάλλου, τι τα θέλει τα χρήματα το κράτος τώρα που δεν χρειάζεται πια να ταΐζει τόσους πολλούς «τεμπέληδες»;

Εγώ πάντως συμβούλεψα τον Μάικ να κλείσει τ’ αυτιά του στις κακοήθεις παραινέσεις των «φίλων», να πάρει μια ασπιρίνη και να ξεκουράσει το πόδι του σε ένα μαξιλάρι. Πράγματι, σε λίγες μέρες ήταν περδίκι! 

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Μποζόνια ή φερμιόνια; Τι είμαστε οι Ελληνες;

Από τα πρώτα πράγματα που εξηγούμε στους δευτεροετείς σπουδαστές μας στα πλαίσια των μαθημάτων της Κβαντικής Στατιστικής και της Κβαντικής Οπτικής στη Φυσική, είναι η διαφορά ανάμεσα στα «φερμιόνια» και τα «μποζόνια». Με πολύ απλά λόγια, τα στοιχειώδη σωμάτια της ύλης (π.χ., ηλεκτρόνια) είναι φερμιόνια, ενώ τα κβάντα της ακτινοβολίας (φωτόνια) ή, γενικότερα, των πεδίων που ευθύνονται για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των υλικών σωματίων, είναι μποζόνια.

Τα φερμιόνια έχουν την τάση να είναι «μοναχικά»: δύο όμοια φερμιόνια, σε ίδιες ακριβώς κβαντικές καταστάσεις (ίδια ενέργεια, στροφορμή, κλπ.) απαγορεύεται να βρίσκονται στο ίδιο κβαντικό σύστημα (άτομο, μόριο, κλπ.). Αντίθετα, τα μποζόνια είναι πολύ «κοινωνικά»: τους αρέσει να συναθροίζονται σε ομάδες όμοιων σωματίων με ίδιες κβαντικές ιδιότητες. Και μάλιστα, όσο πιο πολλά μαζεύονται, τόσο πιο πολλά «θέλουν» να μπουν στην παρέα!

Τα παραπάνω δεν είναι τυχαίες επιλογές της Φύσης: Αν τα ηλεκτρόνια, π.χ., ήταν μποζόνια, δεν θα υπήρχε η δομή του ατόμου όπως την ξέρουμε, και ολόκληρος ο κόσμος θα ήταν μια εξαιρετικά συμπυκνωμένη «νεκρή» μάζα. Από την άλλη, αν τα φωτόνια ήταν φερμιόνια, δεν θα έφταναν ποτέ στη Γη οι ηλιακές ακτίνες που μεταφέρουν το φως και τη ζέστη, απαραίτητα στοιχεία για τη ζωή. Στο χώρο των τεχνολογικών εφαρμογών, δεν θα είχαμε ποτέ ανακαλύψει το λέιζερ, το οποίο αποτελεί εξαιρετική περίπτωση υψηλής κβαντικής συμφωνίας. Συνεπής με την άποψη που θέλει την επιστήμη να είναι η άλλη όψη της παραφροσύνης (εξ ου και η φράση-κλισέ «τρελός επιστήμων»!), και με ήσυχη τη συνείδηση ότι δεν αρθρογραφώ στο Βήμα-Science, θέτω τώρα το καίριο ερώτημα:

Εμείς οι Έλληνες σε ποια από τις παραπάνω κβαντικές κατηγορίες σωματίων ανήκουμε; Ή, ακόμα βαθύτερα, σε ποια κατηγορία θα έπρεπε να ανήκουμε;

Το ερώτημα δεν είναι απλό, και η απάντηση είναι σύνθετη! Το κακό –και αυτό που μας οδήγησε στην καταστροφή- είναι πως, μέχρι σήμερα, λειτουργήσαμε ως έθνος με λογικές που αγνοούσαν την «κβαντική σοφία» της Φύσης. Με την κατάλληλη ενθάρρυνση από τον κομματικό καιροσκοπισμό, δεχθήκαμε ως φυσική την ιδέα πως δύο ή περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να κατέχουν μια θέση που, υπό κανονικές συνθήκες, είναι προορισμένη για έναν μόνο εργαζόμενο. Αυτή η «μποζονική» λογική ευθύνεται για την υπερτροφική ανάπτυξη του δημόσιου τομέα, χάριν του όψιμου εξορθολογισμού του οποίου τη στιγμή αυτή χιλιάδες ανθρώπων οδηγούνται, ή πρόκειται να οδηγηθούν, στην ανεργία.

Από την άλλη, σε θέματα κοινωνικής αλληλεγγύης και εθνικής συνοχής, οι Έλληνες υπήρξαμε εγωκεντρικά «φερμιόνια»: Να βολευτώ εγώ, και άσε τους άλλους να πεθάνουν! Να κάνω εγώ τη δουλειά μου, και άσε τα κορόιδα να περιμένουν! Να διατηρήσει ή να επαυξήσει η δική μου συντεχνία τα κεκτημένα της, και άσε την εθνική οικονομία να καταστραφεί, και τους ηλίθιους (για να μην το πω αλλιώς) να περιμένουν σαν τα ζώα στις στάσεις των λεωφορείων, ή να πετούν στα σκουπίδια τα τρόφιμα που χάλασαν γιατί δεν είχε ρεύμα το ψυγείο!

Αυτό που απαιτείται τώρα –και ίσως να μην είναι αργά για την αντιστροφή της πορείας μας- είναι η υπέρβαση αυτού του εγωκεντρισμού που μολύνει το εθνικό μας DNA, αφήνοντας την ίδια τη Φύση να μας δείξει το δρόμο: «Φερμιόνια» όταν πρόκειται να αναλάβει ο καθένας μας τις δικές του ευθύνες! «Μποζόνια» όταν χρειάζεται να ομονοήσουμε, να επιδείξουμε αλληλεγγύη και να συνεργαστούμε για το καλό του συνόλου! Δεν ξέρω αν φτάσουμε ποτέ να γίνουμε μια πανίσχυρη ακτίνα λέιζερ... Σίγουρα, όμως, θα ξαναγίνουμε κάποτε μια ελπιδοφόρα ακτίνα φωτός!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Άνθρωποι και σκουπίδια (ή, πώς να κάνετε χώρο στη βιβλιοθήκη σας)

Κάποτε αγόραζα βιβλία και μουσικά CD χωρίς να το πολυσκέφτομαι. Το ίδιο και DVD με κινηματογραφικά έργα. Αρκούσε και μόνο να δω σε κάποιο βιβλιοπωλείο μια κομψή απόδειξη σε ένα μαθηματικό θεώρημα, ή μια ενδιαφέρουσα ιδέα πάνω σε ένα φιλοσοφικό ή κοινωνιολογικό ζήτημα. Δεν προσπερνούσα ποτέ μία ακόμα ερμηνεία της ένατης συμφωνίας του Μάλερ, όπως και μια ταινία που μου είχε αρέσει κάποτε και ίσως θα ‘θελα να την ξαναδώ κάποια στιγμή στο μέλλον...

Χρόνο με το χρόνο, όμως, οι άγιες αυτές πνευματικές επενδύσεις άρχισαν να μειώνονται, και τώρα πια απαιτείται σκληρό παζάρι με την «τρόικα» του άλλου μισού εαυτού μου για να δοθεί έγκριση αγοράς βιβλίων ή δίσκων. Όχι, μην πάει ο νους σου, αγαπητέ αναγνώστη, μόνο στην οικονομική κρίση (όσο κι αν αυτή ρίχνει το δικό της δυσβάσταχτο βάρος στις αναστολές)! Απλά, γέμισαν ασφυκτικά οι βιβλιοθήκες του μικρού διαμερίσματος, όπως γέμισε και το έπιπλο που φιλοξενεί τα μουσικά CD. Το ίδιο και τα ντουλάπια και οι κασετίνες που αποθηκεύουν τα δημιουργήματα του ντόπιου και διεθνούς Χόλλυγουντ...

Ο κανόνας τώρα είναι απλός και απαράβατος: Κάθε νέο αντικείμενο (βιβλίο ή δίσκος) θα παίρνει τη θέση ενός παλιού, το οποίο αυτόματα θα μεταφέρεται εκτός σπιτιού, σε όποιο χώρο προσφέρεται να το φιλοξενήσει. Σκληρός κανόνας, θα μου πείτε! Το μόνο που με παρηγορεί είναι πως τα ίδια τα αντικείμενα, από τη φύση τους, δεν πονούν, σε αντίθεση με τον γράφοντα, που καλείται κάθε φορά να επιλέξει ποιο από τα αγαπημένα του πράγματα θα αναγκαστεί να στερηθεί...

Κάτι τέτοιες στιγμές, μια εφιαλτική σκέψη περνά απ’ το μυαλό μου: Αν το έφερνε ποτέ η κατάρα να βρεθώ στη θέση να κάνω επιλογές εκκαθάρισης όχι σε άψυχα αντικείμενα, αλλά σε ανθρώπους; Αν καλούμουν εγώ ν’ αποφασίσω ποιοι θα έπρεπε ξαφνικά να μείνουν χωρίς εργασία (το δεύτερο πιο πολύτιμο αγαθό μετά την υγεία); Αν ήταν αναγκαίο να στείλω οικογένειες ολόκληρες στην ανέχεια, ίσως και στην εξαθλίωση; Να καταδικάσω ανθρώπινες ψυχές στην ανασφάλεια και την αναξιοπρέπεια;

Όμως, η συνείδηση διαθέτει πανίσχυρους μηχανισμούς αυτοάμυνας και ηθικής θωράκισης! Η λύση είναι απλή: Θα κρατιόμουν σε απόσταση ασφαλείας από τους ανθρώπους που δεν θα με αφορούσαν, τόσο που να μη μπορώ να διακρίνω μια ανθρώπινη ύπαρξη ανάμεσα σε άψυχα αντικείμενα. Και -αν εξέλισσα ακόμα περισσότερο την τεχνική μου- ίσως ακόμα και ανάμεσα σε σκουπίδια!

Από δέκα εκατομμύρια τέτοια «σκουπίδια», κάποιοι καλοντυμένοι κύριοι από μακριά ορίζουν τώρα ποια θα είν’ αυτά που θα πάνε στην ανακύκλωση, στα πλαίσια του οικολογικού προγράμματος με την κωδική ονομασία «εξυπηρέτηση εξωτερικού χρέους». Και, κάπου πιο κοντά, ένας ερασιτέχνης χρονογράφος μέρες τώρα κοιτάζει αμήχανα το έπιπλο με τα CD, προσπαθώντας να πάρει μια κρίσιμη για το μέλλον τους απόφαση: πού στο καλό θα βολέψει το καινούργιο κουτί με το «Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν»!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Αθηναϊκές συνωμοσιολογίες!

Ο διάδρομος ήταν ακόμα σκοτεινός στις 7:30 το πρωί. Το μόνο φως που μαρτυρούσε ανθρώπινη παρουσία στο κτίριο ερχόταν, όπως πάντα, απ' το γραφείο του Αριστείδη. Τον βρήκα σκυμμένο στην οθόνη του PC του να μελετάει με προσοχή τα περιεχόμενα μιας πολύχρωμης ιστοσελίδας. Ήμουν σίγουρος πως βρισκόταν στα ίχνη μιας νέας παγκόσμιας συνωμοσίας!

Κατά κόσμον, ο Αριστείδης είναι καθηγητής θετικών επιστημών. Άνθρωπος σοβαρός και προσγειωμένος, που ζυγίζει προσεκτικά την πληροφορία πριν την μετατρέψει σε πεποίθηση. Στο περιθώριο, όμως, της επιστήμης στην οποία είναι επίσημα διαπιστευμένος, έχει εντρυφήσει και σε ένα άλλο γνωστικό αντικείμενο: είναι εξαίρετος ερασιτέχνης συνωμοσιολόγος! Δεν ήθελε και πολύ, λοιπόν, για να πάρει μπρος όταν άνοιξα συζήτηση για την κατάσταση προϊούσας υποβάθμισης που βιώνουμε στο κέντρο της Αθήνας.

Με κοίταξε μ' εκείνο το σκοτεινό βλέμμα - προανάκρουσμα στην ίντριγκα: "Δεν σε υποψιάζει αυτή η εγκατάλειψη του κέντρου της πόλης; Οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν και να εργάζονται σε συνθήκες που συχνά είναι υγειονομικά απαράδεκτες, με τον συνεχή φόβο να πέσουν θύματα αδίστακτων εξαθλιωμένων αλλοδαπών που κανείς δεν φροντίζει να απομακρύνει, νιώθοντας τυχεροί -ιδίως οι ηλικιωμένοι- αν κατορθώσουν να γυρίσουν σπίτι τους σώοι μετά από μια έξοδο για ψώνια στη γειτονιά, ένα σπίτι που κι αυτό παύει σιγά-σιγά να αποτελεί καταφύγιο. Και, σαν να μη φτάνουν όλ’ αυτά, οι κάτοικοι και οι επιχειρηματίες του κέντρου βρίσκονται απροστάτευτοι στο έλεος περιθωριακών στοιχείων που, με κάθε ευκαιρία κοινωνικής διαμαρτυρίας, κατακαίουν τις περιουσίες τους και απειλούν τις ζωές τους!"

Άρχισα να μπαίνω στο νόημα, αλλά είπα να μην τον διακόψω: "Θα το έχεις ακούσει, φαντάζομαι, ότι όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες ακινήτων στο κέντρο πουλάνε τα σπίτια τους κοψοχρονιά και φεύγουν γι' αλλού." Τρόμαξα, γιατί κι εγώ ένα μικρό ακίνητο στο κέντρο έχω. Και πάλι, όμως, δεν μίλησα: "Θα δεις το όργιο κερδοσκοπίας μετά από μερικά χρόνια, όταν κάποιοι θα έχουν αποκτήσει για ένα κομμάτι ψωμί ολόκληρο το κέντρο, το οποίο δια μαγείας θα αναβαθμιστεί με την απομάκρυνση όλων των ενοχλητικών στοιχείων - δεν είναι δα και δύσκολο, το είδαμε στην περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων. Και, φυσικά, στην αναδομημένη και αναγεννημένη περιοχή, τα διαμερίσματα, τα καταστήματα και τα γραφεία θα κοστίζουν πανάκριβα!"

Έμεινα να κοιτώ τον Αριστείδη σαν ηλίθιος, κρατώντας μηχανικά το μισοφαγωμένο πρωινό μου κουλούρι που δεν θα είχα πια την ευκαιρία να αποσώσω, τουλάχιστον ως το πρώτο διάλειμμα... Το κουδούνι για την πρώτη ώρα χτυπούσε ήδη. Ο Αριστείδης έκλεισε τελετουργικά την οθόνη του PC και κλείδωσε το γραφείο του. Εγώ δεν είχα καν προλάβει ν’ ανοίξω το δικό μου. Τον ακολούθησα μηχανικά ως τα διδακτήρια. Μπαίνοντας στην αίθουσα, κρατούσα ακόμα το κουλούρι...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Αγαπούλες, βγάλτε τις κουκούλες!

Το κύριο άρθρο του Βήματος της 13-2-2012 («Μπορούμε να προσβλέπουμε στο χάος;») εκφράζει την κοινή λογική, λέγοντας: «Οι κυριακάτικες εικόνες ταραχών, καταστροφής, φωτιάς και απόλυτου χάους είναι ενδεικτικές όσων θα επακολουθήσουν αν η Ελλάδα καταρρεύσει υπό το βάρος μιας άτακτης χρεοκοπίας. Όσα βιώσαμε την Κυριακή παραπέμπουν σε μέλλον ζοφερό, σε συνθήκες αντίστοιχες, αν όχι χειρότερες, εκείνων που επικράτησαν πριν από δέκα χρόνια στην Αργεντινή.» Ένα σατανικό μυαλό, τώρα, θα έμπαινε στον πειρασμό μιας δεύτερης ανάγνωσης που υπερβαίνει κατά πολύ τις προθέσεις του αρθρογράφου (ενδεχομένως και την ίδια την κοινή λογική): Τι απέδειξε για μία ακόμα φορά η δράση των γνωστών-αγνώστων (sic); Πως αυτό που ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων, όσο επαχθές κι αν είναι για τους πολίτες της χώρας, δεν αποτελεί παρά το μη-χείρον, άρα το βέλτιστον! Αν έμπαινα στον πειρασμό της δίκης προθέσεων, θα αναρωτιόμουν αν αυτός, τελικά, ήταν ο αντικειμενικός σκοπός των «δημοκρατικών» και «προοδευτικών» δυνάμεων της κουκούλας...

Συνεχίζω με το Βήμα της 12-2-2012. Διαβάζοντας το άρθρο «Ο πολιτικός κόσμος καταδικάζει τα επεισόδια στην Αθήνα», βλέπουμε τις μάσκες να πέφτουν από τα πρόσωπα της Ελληνικής Αριστεράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ, πρώτα, μιλάει για «προβοκάτορες κουκουλοφόρους» και για «ανενόχλητους παρακρατικούς (που) έκαψαν την Αθήνα». Δεν τον ακούσαμε να εκφράζει τις ίδιες απόψεις τον Δεκέμβριο του 2008, όταν οι ίδιοι «παρακρατικοί προβοκάτορες» κατέκαψαν και λεηλάτησαν την πόλη με αφορμή την δολοφονία Γρηγορόπουλου. Τότε ήταν απλώς «τα παιδιά» που, με την «αυθόρμητη» και «δικαιολογημένη» αντίδρασή τους, εξέφραζαν συνολικά την αντίθεσή τους στο «σάπιο» πολιτικό κατεστημένο (αυτονοήτως, του ΣΥΡΙΖΑ εξαιρουμένου!). Σε απόλυτη εναρμόνιση και με την εκ του (αλ-)τσαντιρίου προτροπή εθνικού γελωτοποιού προς «τα παιδιά» να «συνεχίσουν να είναι θυμωμένα»!

Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και η ρητορεία του ΚΚΕ (με μόνη στιλιστική διαφορά την υπέρ το δέον χρήση της λέξης «λαός», σήμα κατατεθέν του συγκεκριμένου χώρου). Το κόμμα καταγγέλλει ότι «διάφοροι μηχανισμοί πυρπολούν κτίρια για να διαμορφωθεί το σκηνικό της καταστροφής που φέρνουν στο λαό» και ότι «ΜΑΤ και κουκουλοφόροι έδρασαν συντονισμένα ενάντια στις μεγαλειώδεις λαϊκές διαδηλώσεις για να τις διαλύσουν». Όταν τον Μάιο του 2010 οι ίδιοι κουκουλοφόροι έκαψαν σαν τα ποντίκια τρεις ανθρώπους ζωντανούς (συν ένα αγέννητο μωρό) μέσα στη Marfin, η κυρία Παπαρήγα αρκέστηκε να καταδικάσει γενικά και αόριστα –και μάλλον με μισή καρδιά- το περιστατικό (σαν να επρόκειτο για συνήθεις παράπλευρες απώλειες κατά τα άλλα θεμιτών επαναστατικών δράσεων), τονίζοντας ότι αυτό που κυρίως την ενδιέφερε ήταν η μη χρήση, από την τότε κυβέρνηση, του «τραγικού θανάτου τριών ανθρώπων» (για δολοφονία ούτε λέξη!) «ως άλλοθι για να βάλει το λαό στο γύψο»!

Η επαμφοτερίζουσα στάση της Αριστεράς απέναντι στις δυνάμεις του (δήθεν ακροαριστερού) παρακράτους αφήνει υπόνοιες πολιτικού καιροσκοπισμού. Στη μία περίπτωση, θεωρήθηκε ίσως κάποια στιγμή ότι ο χώρος θα μπορούσε να αποτελέσει μια υπολογίσιμη δεξαμενή ψήφων για ένα πρόσφατα ανανεωμένο αριστερό κόμμα. Στην άλλη περίπτωση, κάποιοι ίσως είδαν αυτές τις βίαιες κοινωνικές ομάδες σαν χρήσιμα εργαλεία στα πλαίσια ενός ουτοπικού οράματος μιας μελλοντικής «επανάστασης» που θα ανατρέψει όχι απλά το υπάρχον πολιτικό κατεστημένο, αλλά και το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας...

Αν τούτα αληθεύουν, πρόκειται πράγματι για ειρωνεία της πολιτικής: η δημοκρατία δέχεται φιλόξενα στον οίκο της πολιτικές δυνάμεις που τρέφονται από την υπονόμευσή της ή και απεργάζονται την καταστροφή της. Δυνάμεις που, ενίοτε, προσφέρουν ακόμα και πολιτική κάλυψη σε βίαιες αντικοινωνικές μειοψηφίες οι οποίες, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα, μετέρχονται μεθόδων που ελάχιστα διαφέρουν από εκείνες των κοινών εκβιαστών και των «νονών» της νύχτας!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Για την επέτειο του θανάτου ενός Γερμανού φιλέλληνα

«Οι ανταποκρίσεις των εφημερίδων και των περιοδικών από τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία, μου είχαν προξενήσει φοβερή συγκίνηση. Έτσι, η αγάπη μου για την Ελλάδα, που αργότερα μετατράπηκε σε ενθουσιασμό για τη μυθολογία και την ιστορία της αρχαιότητάς της, πήγασε από το ζωηρό και επώδυνο ενδιαφέρον μου για τα γεγονότα του παρόντος. Στα κατοπινά χρόνια, η ιστορία των αγώνων των Ελλήνων κατά των Περσών μού έφερνε πάντα στο νου τη σύγχρονη επανάσταση κατά των Τούρκων.»

Απόσπασμα από την αυτοβιογραφία(*) ενός μεγάλου Γερμανού καλλιτέχνη και φιλέλληνα, που έκανε σκοπό της καλλιτεχνικής του δημιουργίας την αναβίωση του αρχαίου Ελληνικού Δράματος μέσω του Λυρικού Θεάτρου. Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ γεννήθηκε στη Λειψία το 1813 και πέθανε στις 13 Φεβρουαρίου 1883 στη Βενετία. Μετά απ’ αυτόν, τίποτα στην όπερα –αλλά ίσως και στην Τέχνη γενικότερα- δεν ήταν ίδιο! Έκανε πράξη το όραμά του να συνενώσει όλες τις τέχνες (ποίηση, μουσική, εικαστικές τέχνες...) σε μία ενιαία Τέχνη που θα εμπεριείχε κάθε δυνατή έκφανση του ωραίου. Σε ό,τι αφορά την όπερα (ορθότερα, «μουσικό δράμα»), αναβάθμισε τον ρόλο της ορχήστρας από απλά συνοδευτικό και υποδηλωτικό του ρυθμού (νοοτροπία απ’ την οποία, δυστυχώς, δεν ξέφυγε ούτε ο μεγάλος Βέρντι!) σε ρόλο αληθινού φιλοσοφικού σχολιαστή τού επί σκηνής παριστώμενου δράματος, ανάλογου με τον χορό στο αρχαίο Ελληνικό θέατρο.

Η υστεροφημία του αμαυρώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επειδή ένας παράφρων δικτάτορας έτυχε να συμπαθεί, σε βαθμό ψύχωσης, τη μουσική του! Για τον ίδιο λόγο αποδόθηκε, όψιμα, μεγαλύτερη του δέοντος σημασία στον «αντισημιτισμό» του Βάγκνερ. Στην πραγματικότητα, η καταραμένη αυτή ετικέτα που τον καταδιώκει ακόμα, βασίζεται κατά κύριο λόγο σε ένα γελοίο δοκίμιο («Ο Ιουδαϊσμός στη Μουσική») που έγραψε για να εκφράσει το σύμπλεγμα που τον διακατείχε έναντι της καλλιτεχνικής επιτυχίας μεγάλων Εβραίων συνθετών της εποχής, όπως ο Μέντελσον και ο Μέγιερμπερ. Όμως, στον κύκλο του Βάγκνερ θα μπορούσε κανείς να διακρίνει πολλούς Εβραίους φίλους και συνεργάτες, ενώ ο ίδιος ουδέποτε δέχθηκε να προσυπογράψει αντισημιτικές διακηρύξεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι ανέθεσε τη διεύθυνση της τελευταίας –και κορυφαίας- όπεράς του, Πάρσιφαλ, στον νέο και ταλαντούχο Χέρμαν Λεβί, με τον οποίο ανέπτυξε στενή προσωπική φιλία, παρά την λυσσώδη αντίδραση των αντισημιτικών κύκλων της εποχής (και, ενδεχομένως, την μη-εκφρασμένη αντίθεση και της ίδιας του της συζύγου, της Κόζιμα Λιστ!).

Για να κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε, αυτό που εντυπωσιάζει ιδιαίτερα είναι το γεγονός ότι, σε αντίθεση με πολλούς άλλους φιλέλληνες που αγάπησαν την Ελλάδα κυρίως (αν όχι αποκλειστικά) λόγω θαυμασμού για την αρχαιότητά της, ο Βάγκνερ (όπως φαίνεται καθαρά στην αυτοβιογραφία του) στράφηκε στη μελέτη της κλασικής Ελλάδας έχοντας ως αφετηριακό ερέθισμα τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του σύγχρονού του Ελληνισμού. Για τον Βάγκνερ, η Ελλάδα αποτελούσε μία ενιαία ιδέα και μια πολιτιστική αξία με απόλυτη ιστορική συνέχεια. Δυστυχώς, τον πρόδωσαν οι κατοπινές γενιές των Ελλήνων... Και τον προδίδουν ακόμα οι κατοπινές γενιές των Γερμανών!

(*) Richard Wagner, “My Life” (Αγγλική Έκδοση, Cambridge University Press, 1983). (Η μετάφραση του αποσπάσματος έγινε από τον γράφοντα.)

ΤΟ ΒΗΜΑ

Το «σύνδρομο της Sophie» και ο εθνικός μας Τιτανικός...

Στη δραματική κορύφωση του αριστουργήματος του Alan J. Pakula, “Sophie’s Choice” (1982), η ηρωίδα (που την υποδύεται η Meryl Streep) προσπαθεί να σώσει τον εαυτό της και τα δύο παιδιά της στο Άουσβιτς, λέγοντας στον αξιωματικό των Ναζί, που έκανε τις επιλογές θανάτου, πως είναι «Άρια», σε αντίθεση με τους «φυλετικά κατώτερους» που έπαιρναν ήδη το δρόμο για τους θαλάμους των αερίων...

Θυμήθηκα την ταινία καθώς διάβαζα πρόσφατα ένα άρθρο της δημοσιογράφου Χριστίνας Ταχιάου στο Protagon (http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=12309) με τίτλο: «Δεν μου αρέσει η Ελλάδα του ομορφάντρα». Ένα ελιτίστικο, κρυπτο-ρατσιστικό λιβελογράφημα κατά της χώρας, στο οποίο οι (αναμφισβήτητες) παθογένειες του κοινωνικο-πολιτικού της συστήματος εμφανίζονται σαν δομικά συστατικά του Ελληνικού DNA, σε απόλυτη εναρμόνιση με την υποτιθέμενη αποκρουστική δυσμορφία της φυλής! Το μήνυμα της αρθρογράφου σαφές: «Δηλώνω υπευθύνως ότι ουδεμία σχέση επιθυμώ να έχω με αυτή τη μιαρή χώρα!» Και τους πραγματικούς αποδέκτες του μηνύματος δεν είναι δύσκολο να τους μαντέψει κανείς: αχνοφαίνονται κάπου μακριά, έξω απ’ τα σύνορα, κρατώντας ψυχρά τα κατάστιχα με τα πεπρωμένα των «κατώτερων» λαών...

Την ώρα που ο Τιτανικός βυθίζεται, λοιπόν, κάποιοι που θεωρούν εαυτούς «Αρίους» διεκδικούν το όψιμο προνόμιο ενός εισιτήριου στην πρώτη θέση, ευελπιστώντας ότι έτσι θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Όπως γνωρίζουμε καλά, όμως, η θάλασσα δεν χαρίστηκε σε κανέναν εκείνο το φοβερό βράδυ του 1912. Και, εκατό χρόνια μετά, ο ψυχρός πραγματισμός της εποχής δεν θα έχει λόγους να είναι περισσότερο επιεικής. Ακόμα και μ’ αυτούς που φορούν τα σινιέ ενδύματα του νάρκισσου κι έχουν περασμένη στη μέση τη φιλαυτία για σωσίβιο!

ΤΟ ΒΗΜΑ - Αποχαιρετώντας για πάντα το «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών»!

Βγαίνοντας από την πλαϊνή πόρτα του κτιρίου των διδακτηρίων στη σχολή όπου διδάσκω, θα συναντήσει κανείς στα διαλείμματα αυτό που έχω ονομάσει «το κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Είναι οι σπουδαστές που επιδίδονται στο σπορ του καπνίσματος. Όταν περνώ, με κοιτούν με νόημα περιμένοντας στωικά τις νουθεσίες μου που, όπως και δεκάδες προηγούμενες, είναι καταδικασμένες να πέσουν στο κενό. Νουθεσίες που δεν σχετίζονται με διάθεση στείρας ηθικολογίας, αλλά με επίγνωση εφιαλτικών στατιστικών δεδομένων...

Τα παρακάτω στοιχεία τα μεταφέρω από άρθρο (http://www.aixmi.gr/index.php/iatreia-diakophs-kapnismatos/) του φίλου μου γιατρού Αλέξη Πολίτη:

- Μια μικρή ελληνική πόλη ξεκληρίζεται ετησίως στην Ελλάδα από το κάπνισμα (14.000 νεκροί από καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, καθώς και διάφορα είδη καρκίνου συσχετιζόμενα με το τσιγάρο).

- Η πρόβλεψη για τον 21ο αιώνα είναι 1 δισεκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως αποδιδόμενοι στο κάπνισμα!

- Οι Έλληνες που καπνίζουν, αν ήταν κόμμα, με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο θα εκλέγονταν κυβέρνηση με αυτοδυναμία (42%)!

- Το 80% των παιδιών που έχουν γονείς καπνιστές, θα καπνίσουν.

- Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι 10 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της ηρωίνης.

- Οι μισοί από τους εφήβους που ξεκίνησαν το κάπνισμα και συνεχίζουν για το υπόλοιπο της ζωής τους, θα πεθάνουν από τον καπνό…

Επιστρατεύοντας «μαιευτική» μέθοδο, παίζω συχνά το παρακάτω διαλεκτικό παιχνίδι με τους μαθητές μου:

Εγώ: Όποιος καπνίζει είναι ανόητος, κι αυτό μπορώ να σας το αποδείξω! 

Μαθητές: Γιατί το λέτε αυτό;

Εγώ: Λοιπόν, περιγράψτε μου τις εντυπώσεις σας όταν ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με το τσιγάρο. Βρήκατε την αίσθηση υπέροχη, κάτι σαν αποκάλυψη;

Μαθητές: Σε κανέναν δεν αρέσει το τσιγάρο από την πρώτη ρουφηξιά. Επιμείναμε, όμως, μέχρι που καταφέραμε να το συνηθίσουμε. Τώρα πια δεν κάνουμε χωρίς αυτό!

Εγώ: Ωραία. Πείτε μου τώρα αν γνωρίζετε έναν ευφυή άνθρωπο ο οποίος, ενώ δοκίμασε, υπό καθεστώς απόλυτης ελευθερίας, μια εμπειρία που δεν του φάνηκε ευχάριστη, επέλεξε εντούτοις να την ξαναβιώσει με σκοπό να εξαρτηθεί απ’ αυτήν!

Μια ένσταση που θα μπορούσε να υπάρξει στο παραπάνω «σόφισμα» είναι πως η ελευθερία είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια. Πράγματι, η πρώτη επαφή με το τσιγάρο γίνεται σχεδόν πάντα (αν και γνωρίζω κάποιες -ελάχιστες πάντως- εξαιρέσεις) σε πολύ νεαρή ηλικία. Πόσο ελεύθερος, όμως, μπορεί να θεωρείται ένας νέος ο οποίος βομβαρδίζεται καθημερινά με πρότυπα «δημοφιλίας» και σύρεται σε συμπεριφορές μιμητισμού από ανάγκη και μόνο για κοινωνική αποδοχή; Το υπό μορφή ρητορικού ερωτήματος διατυπωμένο επιχείρημα είναι κατά βάση σωστό, κι εδώ ακριβώς υπεισέρχεται ο ρόλος πρωτίστως του γονιού, και δευτερευόντως του δασκάλου: Θα πρέπει από μικρή ακόμα ηλικία να καλλιεργηθεί στο παιδί το αίσθημα της αυταξίας, βοηθώντας το έτσι να αναπτύξει αυτόνομη συνειδητότητα. Αυτό θα το θωρακίσει απέναντι σε κοινωνικές πιέσεις -συχνά ασφυκτικές- που θα μπορούσαν να το οδηγήσουν σε (συνειδητή ή όχι) συμμόρφωση με καθιερωμένα πρότυπα, με μοναδικό αλλά αναγκαίο αντάλλαγμα την αποδοχή από τον κοινωνικό του περίγυρο. Ο εθισμός στο κάπνισμα είναι συνέπεια ενός τέτοιου τύπου συμμόρφωσης (δυστυχώς όμως έχουν μπει και άλλες «ουσίες» στο παιχνίδι...).

Ως εκπαιδευτικός αισθάνομαι αποτυχημένος ως προς το ότι δεν κατόρθωσα να αρθρώσω αρκούντως πειστικό λόγο κατά του καπνίσματος στις αίθουσες διδασκαλίας. Και ήδη φτάνουν στ’ αυτιά μου οι φωνές διαμαρτυρίας πολλών αναγνωστών για το θέμα που επέλεξα και για τον διδακτισμό με τον οποίο το πραγματεύομαι. Θα παρακαλέσω, εν τούτοις, τον αναγνώστη, πριν κλείσει οριστικά και με ένα ειρωνικό χαμόγελο αυτή τη σελίδα, να ξαναδιαβάσει τα στοιχεία που μας δίνει παραπάνω ο γιατρός. Μπορεί να υπάρχει ακόμα ανοιχτή γι’ αυτόν η έξοδος από το δικό του «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Κι αν όχι γι’ αυτόν, ίσως για τα παιδιά του!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ρατσισμός: Μια απόπειρα εννοιολογικής προσέγγισης

Μια νέα ετικέτα ανθρώπινης συμπεριφοράς, αυτή του «ρατσισμού», έχει κάνει την εμφάνισή της στη σύγχρονη πολυπολιτισμική Ελλάδα. Την τοποθετούν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία -ενίοτε μάλιστα και χωρίς αίσθημα δικαιοσύνης- οι εκπρόσωποι μιας ιδιαίτερης κοινωνικής αντίληψης, σε όλους όσους εκφράζουν ενστάσεις για το διογκούμενο κύμα μετανάστευσης στη χώρα...

Η εύρεση ενός κοινά αποδεκτού εννοιολογικού πλαισίου, βάσει του οποίου θα μπορούσε κανείς να κρίνει αν μια συμπεριφορά είναι ή όχι ρατσιστική, δεν είναι εύκολη. Η έννοια ορίζεται συνήθως με τρόπο που να καλύπτει συγκεκριμένους τύπους διαχωρισμού με βάση, π.χ., φυλετικά, εθνικά, θρησκευτικά, κοινωνικά, κλπ., χαρακτηριστικά. Αυτός ο εννοιολογικός κατακερματισμός είναι μεν χρήσιμος για τις ανάγκες κατηγοριοποίησης του προβλήματος, αφήνει όμως μια αίσθηση ανολοκλήρωτου σε όσους επιζητούν την ένταξη ενός συνόλου συμπεριφορών σε ένα ενιαίο πλαίσιο. Εκφράζοντας απόλυτα προσωπικές –και όχι κατ’ ανάγκην επαρκώς γενικές ή οικουμενικά αποδεκτές- θέσεις, προτείνουμε τον ακόλουθο ορισμό:

Ρατσισμός είναι κάθε ιδεολογία ή πρακτική που στοχεύει στον επιλεκτικό διαχωρισμό σε βάρος μιας ομάδας ανθρώπων, μελών μιας κοινωνίας, με βάση ένα σύνολο κοινών χαρακτηριστικών τα οποία τα μέλη της ομάδας φέρουν ακούσια και τα οποία, αντικειμενικά, δεν επηρεάζουν την δυνατότητα συμμετοχής των μελών της ομάδας στις θεμελιώδεις λειτουργίες της κοινωνίας.

(Ως «θεμελιώδεις λειτουργίες» εννοούμε το σύνολο των δράσεων που απαιτούνται για την αυτοσυντήρηση της κοινωνίας και την πρόοδό της στην κατεύθυνση των κοινά αποδεκτών στόχων της.) Προσέξτε δύο βασικές προϋποθέσεις που θέτει ο ορισμός: (1) Τα χαρακτηριστικά λόγω των οποίων η ομάδα υφίσταται διάκριση δεν είναι αποτέλεσμα εκούσιας επιλογής των μελών της. (2) Τα εν λόγω χαρακτηριστικά δεν αποτελούν ανασταλτικούς λειτουργικούς παράγοντες για την κοινωνία.

Με βάση τον ορισμό, οι διώξεις των Ναζί, π.χ., κατά των Εβραίων ήταν σαφώς ρατσιστικές, αφού βασίζονταν σε ένα μη-επιλεγμένο φυλετικό χαρακτηριστικό το οποίο με κανέναν αντικειμενικό τρόπο δεν θα μπορούσε να εμποδίσει την ομαλή συμμετοχή των διωκόμενων στην οικονομική, πνευματική, πολιτική, κλπ., ζωή της Γερμανίας. Ομοίως ρατσιστικός είναι ο αποκλεισμός ατόμων από δημόσια αξιώματα με βάση το φύλο στο οποίο ανήκουν, ή λόγω των σεξουαλικών τους ιδιαιτεροτήτων –εφόσον η άσκησή τους, εννοείται, δεν παραβιάζει αυτονόητους νόμους κάθε πολιτισμένης κοινωνίας.

Από την άλλη, οι καπνιστές ακούγονται συχνά να αποκαλούν τον αποκλεισμό της συνήθειάς τους από δημόσιους χώρους «ρατσιστικό». Με βάση τον ορισμό που δώσαμε, αυτό είναι ανακριβές, για δύο λόγους: Πρώτον, το κάπνισμα αποτελεί μια επιλεγμένη συμπεριφορά. Δεύτερον, η συμπεριφορά αυτή είναι εν δυνάμει επιβλαβής ακόμα και γι’ αυτούς που, χωρίς να την επιλέγουν, την υφίστανται από τον διπλανό τους. Έτσι, η άσκηση της συνήθειας του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους καθιστά τον καπνιστή «αντικοινωνικό» στοιχείο και δικαιολογεί τον περιορισμό των ελευθεριών του.

Ένα πεδίο έντονης ιδεολογικής συζήτησης αφορά την σύγχρονη αντίληψη του ρατσισμού ως διάκριση στη βάση πολιτιστικών, μάλλον, παρά φυλετικών δεδομένων. Είναι ρατσιστική η απροθυμία μιας κοινωνίας να δεχθεί στους κόλπους της μετανάστες με διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά; Καταρχήν, κάθε μετανάστης φέρει αναπόφευκτα τα ιδιαίτερα στοιχεία του πολιτισμού από τον οποίο προέρχεται. Εν τούτοις, η ένταξή του σε μια νέα κοινωνία προϋποθέτει έναν ελάχιστο βαθμό προσαρμογής σε ένα σύνολο θεσμών, μερικοί εκ των οποίων ενδέχεται να μην είναι συμβατοί με τις πολιτιστικές του καταβολές. (Για παράδειγμα, σε κάποιες κοινωνίες μπορεί να είναι ανεκτή έως και θεμιτή η αυτοδικία για λόγους τιμής, κάτι που σε άλλες κοινωνίες είναι ανεπίτρεπτο.) Το ζήτημα είναι κατά πόσον ο μετανάστης είναι πρόθυμος να προσαρμοστεί στα θεσμικά πλαίσια της νέας του πατρίδας. Και η προσαρμογή αυτή είναι θέμα επιλογής! Έτσι, η στάση μιας κοινωνίας απέναντι στη μετανάστευση θα πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση και με τις επιλεγμένες συμπεριφορές των ίδιων των μεταναστών.

Αναμφίβολα, ο ρατσισμός είναι μια απεχθής έννοια, τόσο ως ιδεολογία όσο και ως πρακτική. Το ίδιο ηθικά απαράδεκτη, όμως, είναι και η αβασάνιστη και ατεκμηρίωτη επικόλληση της ετικέτας του ρατσισμού σε όσους απλά έχουν διαφορετική άποψη πάνω σε θέματα μετανάστευσης. Τα θύματα μιας τέτοιας μεταχείρισης θα μπορούσαν δίκαια να ισχυριστούν, με τη σειρά τους, πως υφίστανται αντιμετώπιση ανάλογη με εκείνη για την οποία και τα ίδια κατηγορούνται!

ΤΟ ΒΗΜΑ