ΤΟ ΒΗΜΑ - Η κρυμμένη συμμετρία του κ. Higgs!

Κορυφώνεται αυτές τις μέρες η αγωνία για τις τελικές(?) ανακοινώσεις σχετικά με το σωμάτιο του Higgs. Καθώς οι τεχνικοί όροι της Φυσικής υψηλών ενεργειών «δίνουν και παίρνουν» στα μέσα ενημέρωσης, και είναι πολύ πιθανό ο αναγνώστης να αισθάνεται ήδη μπερδεμένος, ας προσπαθήσουμε να βάλουμε κάποια τάξη στα πράγματα περιγράφοντας το θεωρητικό background της υπόθεσης με όσο πιο απλά λόγια γίνεται. Κάτι σαν παραμύθι, δηλαδή!

Η κρυμμένη απλότητα της Φύσης

Με βάση τη φαινομενολογία που μας προσφέρει ο κόσμος των χαμηλών ενεργειών στον οποίο ζούμε, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα είδη δυνάμεων (ή αλληλεπιδράσεων) μεταξύ των στοιχειωδών σωματίων της ύλης:

(1) Τις δυνάμεις βαρύτητας (στις οποίες οφείλεται το βάρος των σωμάτων, αλλά και η καθορισμένη κίνηση της Γης γύρω απ’ τον Ήλιο),

(2) τις ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις (τέτοια είναι, π.χ., η τριβή ανάμεσα στις δύο παλάμες μας όταν σύρουμε τη μία πάνω στην άλλη),

(3) τις ισχυρές δυνάμεις (χάρη στις οποίες διατηρεί την συνεκτικότητά του ο πυρήνας ενός ατόμου), και

(4) τις ασθενείς δυνάμεις (ευθύνονται για μια σειρά διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στον ατομικό πυρήνα). Υπάρχουν ενδείξεις, όμως, ότι η Φύση είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο απλή απ’ όσο φαίνεται.

Για παράδειγμα, πριν την συστηματική θεωρητική διατύπωση των νόμων του ηλεκτρομαγνητισμού από τον James Clerk Maxwell (1831-1879), ο ηλεκτρισμός και ο μαγνητισμός αντιμετωπίζονταν σαν δύο ξεχωριστά και ανεξάρτητα φυσικά φαινόμενα. Αυτό ενισχύθηκε και από την προφανή διαφορετικότητα ανάμεσα στις ιδιότητες των ηλεκτρικών και των μαγνητικών δυνάμεων.

Με τις περίπλοκες μαθηματικές εξισώσεις του, ο Maxwell περιέγραψε το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο σαν «δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», αφού το ένα μπορεί να «μεταμορφώνεται» (να μετασχηματίζεται) στο άλλο, ανάλογα με τον τρόπο που τα παρατηρούμε (αυτή ήταν και η αφετηρία της σκέψης του Einstein όταν πρότεινε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας). Έτσι, αντί για δύο ξεχωριστά πεδία, ηλεκτρικό και μαγνητικό, μιλάμε για ένα ενιαίο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο.

Είναι ενδιαφέρον εδώ να παρατηρήσουμε ότι, σε ό,τι αφορά την σχετική ισχύ τους, η ηλεκτρική και η μαγνητική δύναμη αρχίζουν να γίνονται ισοδύναμες μεταξύ τους στο όριο των υψηλών ταχυτήτων (άρα υψηλών ενεργειών) των ηλεκτρικών φορτίων που αλληλεπιδρούν. Αυτή είναι μια πρώτη ένδειξη πως η απλότητα της Φύσης αποκαλύπτεται υπό την προϋπόθεση ότι για την πειραματική παρατήρησή της διατίθεται η κατάλληλη ενέργεια!

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Φυσικής επιστήμης κατά τον εικοστό αιώνα ήταν η ανακάλυψη ότι, με παρόμοιο τρόπο, η ηλεκτρομαγνητική και η ασθενής αλληλεπίδραση επίσης αποτελούν δύο όψεις (δύο εκφάνσεις) μιας ενιαίας δύναμης, της ηλεκτρασθενούς. Ανοιχτή παραμένει η φιλοδοξία της εύρεσης μιας ακόμα μεγαλύτερης ενοποίησης που να περιλαμβάνει στο σχήμα και την ισχυρή αλληλεπίδραση (η βαρύτητα είναι μια άλλη, «πονεμένη» ιστορία, αφού, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες δυνάμεις, δεν δείχνει να υποτάσσεται εύκολα στους κανόνες της Κβαντικής Φυσικής...).

Το πρόβλημα είναι πως, όπως αναφέραμε πιο πάνω, όσο πιο απλή εμφανίζεται η Φύση μέσα απ’ αυτά τα διαδοχικά στάδια ενοποίησης, τόσο πιο ακριβό «εισιτήριο» καλείται να πληρώσει ο θεατής που θα γίνει μάρτυρας αυτής της απλότητας. Και το εισιτήριο αυτό λέγεται ενέργεια! Δηλαδή, η υποτιθέμενη απλότητα της Φύσης μπορεί να αποκαλυφθεί μόνο μέσα από πειράματα πολύ υψηλών ενεργειών. Και, όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός απλότητας που θέλουμε να αναδείξουμε, τόσο περισσότερη ενέργεια απαιτείται. Αυτό εξηγεί, άλλωστε, γιατί δαπανώνται τέτοια τεράστια ποσά για την κατασκευή όλο και μεγαλύτερων επιταχυντών στοιχειωδών σωματίων, όπως ο Large Hadron Collider (LHC) στο CERN στη Γενεύη.

Η άλλη πλευρά του λόφου...

Ένα απλό παράδειγμα ίσως μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω: Φανταστείτε ότι κατοικείτε στους πρόποδες ενός λόφου που βρίσκεται στο μέσο μιας πόλης, της οποίας τα σπίτια είναι όμοια μεταξύ τους και ομοιόμορφα κατανεμημένα γύρω απ’ το λόφο. Από το σημείο που βρίσκεστε μπορείτε να βλέπετε μόνο ένα μέρος της πόλης, αφού ο λόφος σάς κρύβει την άλλη πλευρά της. Έτσι, για σας υπάρχει η «δική σας» γειτονιά και η «άλλη», στην αντίθετη πλευρά του λόφου. Η αντίληψή σας για την πόλη, απ’ το σημείο που βρίσκεστε, είναι αποσπασματική και ασύμμετρη...

Τώρα, υποθέστε ότι βρίσκετε το κουράγιο (δηλαδή, την απαιτούμενη ενέργεια) να ανεβείτε στην κορυφή του λόφου. Από εκεί πια μπορείτε να βλέπετε ολόγυρα κάθε γειτονιά της πόλης. Η θέα τώρα είναι καθολική και απόλυτα συμμετρική (όπως κι αν περιστρέψετε το σώμα σας, πάντα θα αντικρίζετε κάποια περιοχή της πόλης, και, σύμφωνα με την υπόθεση που κάναμε, όλες οι περιοχές είναι όμοιες μεταξύ τους). Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι, η πορεία από την πολυπλοκότητα της ασυμμετρίας προς την απλότητα της συμμετρίας απαιτεί δαπάνη ενέργειας.

Η συμμετρία πίσω απ’ τη δύναμη...

Με τα σημερινά δεδομένα, τα στοιχειώδη σωμάτια και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις (δυνάμεις) περιγράφονται από το λεγόμενο Καθιερωμένο Μοντέλο (Standard Model), το οποίο αποτελεί σύνθεση όλων των πειραματικά επιβεβαιωμένων θεωριών για την δομή της ύλης σε θεμελιώδες επίπεδο. Για την ακρίβεια, υπάρχει ακόμα ένα ζήτημα που μένει να επιβεβαιωθεί πειραματικά: ο μηχανισμός με τον οποίο πιστεύουμε ότι τα σωμάτια (και, μακροσκοπικά, η ύλη) αποκτούν μάζα (ή, αν προτιμάτε, αδράνεια). Μα, θα ρωτήσετε, γιατί να μη δεχθούμε απλά ότι η μάζα είναι μια ιδιότητα που το κάθε σωμάτιο φέρει εξαρχής από τη στιγμή της δημιουργίας του, κάτι σαν «προίκα» απ’ την ίδια τη Φύση; Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα, θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε στην έννοια της συμμετρίας...

Στον μικρόκοσμο, η συμμετρία είναι κάτι παραπάνω από θέμα απλής αισθητικής: είναι αυτή που καθορίζει το είδος των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των σωματίων. Δηλαδή, πίσω από κάθε μορφή αλληλεπίδρασης κρύβεται και μια αντίστοιχη μορφή συμμετρίας. Για παράδειγμα, η ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση μεταξύ ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων σχετίζεται με την συμμετρικότητα (αμεταβλητότητα στη μορφή) των θεμελιωδών εξισώσεων του Ηλεκτρομαγνητισμού, κάτω από συγκεκριμένους αφηρημένους μαθηματικούς μετασχηματισμούς των συναρτήσεων που περιγράφουν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και τα σωμάτια που αλληλεπιδρούν μέσω αυτού.

Το ίδιο το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, κατά την κβαντική θεωρία, αντιπροσωπεύεται από τα δικά του «σωμάτια», τα φωτόνια. Μπορούμε να σκεφτούμε τα σωμάτια αυτά σαν μικρές σφαίρες που εκτοξεύει το ένα φορτίο στο άλλο, κάνοντάς το να αισθανθεί την παρουσία του. Τα φωτόνια είναι τα κβάντα (οι πλέον στοιχειώδεις ποσότητες) του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου που «κοινωνούν» την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ηλεκτρικά φορτισμένα σωμάτια.

Στη γλώσσα της συμμετρίας, το φωτόνιο παίζει τον ρόλο του «ταχυδρόμου» που ενημερώνει κάθε παρατηρητή απ’ τον οποίο διέρχεται, για τις λεπτομέρειες των μαθηματικών μετασχηματισμών συμμετρίας που υπέστησαν οι συναρτήσεις που αντιπροσωπεύουν τα σωμάτια σε γειτονικά σημεία του χώρου (σωστότερα, του χωροχρόνου).

Πρέπει, όμως, να λάβουμε υπόψη έναν σημαντικό περιορισμό: Οι θεωρίες που συσχετίζουν τις αλληλεπιδράσεις των σωματίων με υποκείμενες συμμετρίες, θέτουν ως προϋπόθεση τα κβάντα του πεδίου που ευθύνεται για την αλληλεπίδραση να έχουν μηδενική μάζα! Αυτό ισχύει πράγματι για τα φωτόνια (φορείς της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης), όχι όμως και για τα κβάντα του πεδίου που σχετίζεται με την ασθενή αλληλεπίδραση. Έτσι, η αλληλεπίδραση αυτή θα κινδύνευε να μείνει έξω απ’ το παιχνίδι της συμμετρίας, και η θεωρητική εξήγηση της ενοποίησης της ασθενούς δύναμης με τον ηλεκτρομαγνητισμό (ηλεκτρασθενής δύναμη) θα οδηγείτο σε αδιέξοδο... αν δεν έσωζε την παρτίδα ένα μυστηριώδες πεδίο!

Ο «ξενέρωτος» καθηγητής και η δημοφιλής συνοδός του!

Τη λύση στο αδιέξοδο της μάζας δίνει το πεδίο Higgs. Το πεδίο αυτό μας επιτρέπει να θεωρούμε τα κβάντα όλων των αλληλεπιδράσεων σαν σωμάτια που αυτά καθαυτά δεν έχουν μάζα, φαίνεται όμως σ’ εμάς ότι έχουν εξαιτίας της αλληλεπίδρασής τους με το πεδίο Higgs, ή, αν προτιμάτε, με το κβάντο του πεδίου αυτού, το περίφημο μποζόνιο Higgs. Γενικά μιλώντας, σύμφωνα με την θεωρία του Peter Higgs (καθώς και άλλων ερευνητών που εργάστηκαν ανεξάρτητα πάνω στο ίδιο πρόβλημα), η μάζα όλων των στοιχειωδών σωματίων είναι μια επίκτητη (φαινομενική) ιδιότητα που προκύπτει λόγω της αλληλεπίδρασής τους με το πανταχού παρόν πεδίο Higgs. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε πως, αν το πεδίο αυτό «έσβηνε» ξαφνικά (όπως υποθέτουμε ότι ίσχυε για κάποια χρονική περίοδο μετά το Big Bang, λόγω των ακραίων θερμοκρασιών), όλα τα σωμάτια θα εμφανίζονταν χωρίς μάζα (δεν θα είχαν αδράνεια, δηλαδή δεν θα πρόβαλαν αντίσταση στη μεταβολή της κινητικής τους κατάστασης).

Αυτό, σύμφωνα με την Θεωρία της Σχετικότητας, θα σήμαινε ότι κάθε σωμάτιο θα ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στ’ αλήθεια (με εξαίρεση το φωτόνιο). Ένα παράδειγμα και πάλι θα βοηθήσει: Φανταστείτε μια χοροεσπερίδα που διοργανώνουν οι φοιτητές ενός πανεπιστημίου. Στη μεγάλη σάλα βρίσκεται ένα μεγάλο πλήθος φοιτητών που είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι σε όλη την έκταση του χώρου. Ας πούμε ότι το πλήθος αυτό των φοιτητών είναι το «πεδίο Higgs», και οι εν λόγω νεαροί αποτελούν τα «μποζόνια Higgs» (τα κβάντα του πεδίου).

Κάποια στιγμή κάνει την εμφάνισή του στο χορό ένας «ξενέρωτος» καθηγητής (π.χ., ο γράφων). Κανείς δεν του δίνει σημασία καθώς μπαίνει στο δωμάτιο, κι έτσι αυτός μπορεί να κινείται ανενόχλητα και να επιταχύνεται κατά βούληση. Είναι ένα «σωμάτιο» χωρίς μάζα (χωρίς αδράνεια), αφού το πεδίο Higgs και τα κβάντα του (οι φοιτητές) δεν καταδέχονται ν’ ασχοληθούν μαζί του ώστε να προβάλουν εμπόδια στην κίνησή του! Φανταστείτε τώρα ότι στο χορό καταφθάνει καθυστερημένα η ωραία συνοδός του καθηγητή. Καθώς τραβάει την προσοχή των φοιτητών, σπεύδουν όλοι να την προσεγγίσουν, δυσχεραίνοντας την κίνησή της μέσα στη σάλα. Έτσι, για να επιταχύνει το βήμα της θα χρειαστεί να καταβάλει δύναμη: το πεδίο Higgs (οι φοιτητές) της προσέδωσε μάζα (αδράνεια).

Τώρα, αν υποθέσουμε πως οι φοιτητές γίνονταν αόρατοι, κάποιος εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε να νομίσει ότι η αδράνεια αυτή είναι μια ιδιότητα που πρωτογενώς φέρει η ίδια η γυναίκα! Πιστεύουμε λοιπόν –μέχρις αποδείξεως του εναντίου- ότι η αδράνεια που εμφανίζουν όλα τα σώματα δεν είναι μια εγγενής ιδιότητά τους, αλλά οφείλεται στην αλληλεπίδρασή τους με το «αόρατο» πεδίο Higgs. Και το πεδίο αυτό θα γίνει «ορατό» μόλις ανακαλύψουμε το κβάντο του –το μποζόνιο Higgs!

Επίλογος

Όλα αυτά ακούγονται ωραία, υπό την προϋπόθεση ότι η θεωρία Higgs είναι σωστή και το σχετιζόμενο μποζόνιο υπαρκτό. Αν όντως υπάρχει, θα είναι πολύ βαρύ (αφού και το ίδιο έχει μάζα, και μάλιστα πολύ μεγάλη, καθώς αλληλεπιδρά ισχυρά με το ίδιο του το πεδίο!), γι’ αυτό και η δημιουργία του στο εργαστήριο απαιτεί πολύ υψηλές ενέργειες (θυμηθείτε την περίφημη σχέση του Einstein, που καθιστά τη μάζα και την ενέργεια ισοδύναμες). Τέτοιες ενέργειες πράγματι διαθέτει ο επιταχυντής LHC στο CERN. Και όλοι (ή σχεδόν όλοι...) εύχονται οι προσπάθειες των επιστημόνων –και τα χρήματα που δαπανήθηκαν- να έχουν αίσιο αποτέλεσμα, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την τελική επιβεβαίωση της ύπαρξης του «δύστροπου» μποζονίου. Σε αντίθετη περίπτωση, ίσως χρειαστεί να ξαναγράψουμε απ’ την αρχή μεγάλο μέρος της Φυσικής του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Μη δίνετε φουντούκια στον ταχυδρόμο!

Είναι κοινό μυστικό ότι στην Ελλάδα πολλοί νόμοι ψηφίζονται για να κοσμούν τα ράφια των νομικών βιβλιοθηκών, η δε εφαρμογή τους συχνά απαιτεί την ψήφιση νέων νόμων που επιβάλλουν την... εφαρμογή των παλιών! Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι κυβερνήσεις, στην προσπάθεια να επιδείξουν νομοθετικό έργο, να κατεβάζουν προς ψήφιση νομοσχέδια που θεραπεύουν προβλήματα τα οποία κάλλιστα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με ήδη υπάρχοντες –πλην όμως, ανενεργούς- νόμους.

Το πρόβλημα στη χώρα είναι πως, πολλοί «αντιδημοφιλείς» νόμοι καταργούνται στην πράξη απ’ τους ίδιους τους πολίτες, ενώ οι κυβερνήσεις δεν τολμούν να τους εφαρμόσουν φοβούμενες το πολιτικό κόστος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο σχετικά πρόσφατος «αντικαπνιστικός νόμος», ο οποίος ουδέποτε εφαρμόστηκε και του οποίου η παράβαση ουδέποτε επέσυρε ποινές.

Υπάρχουν, βέβαια, και «οπισθοδρομικά» μέρη του κόσμου όπου τα «σκουριασμένα» μυαλά των πολιτών και των κρατικών λειτουργών επιμένουν να παίρνουν τους νόμους του κράτους στα σοβαρά. Κάποιες φορές, μάλιστα, μέχρι σημείου υπερβολής...

Ο ταχυδρόμος στην κωμόπολη της Utah ήταν πάντα φιλικός και ευπροσήγορος, παρά την φιλοπαίγμονα διάθεση του σκύλου μου απέναντί του, την οποία δεν έδειχνε να συμμερίζεται! Όταν ερχόταν αλληλογραφία από Ελλάδα, άκουγα από μακριά τη φωνή του να αναγγέλλει χαρούμενα: “Hey, Papachristou, letter from Greece!” Στα πακέτα που μου έστελναν οι δικοί μου, συχνά τρύπωναν και λίγους ξηρούς καρπούς, αγαπημένο σνακ ανθρώπων και σκύλου σ’ εκείνο το σπίτι. Κάποια φορά έκανα το αυτονόητο: από ευγένεια, ετοίμασα ένα μικρό σακουλάκι φουντούκια και πήγα να το προσφέρω στον φιλότιμο ταχυδρόμο.

Ξάφνου, η γνώριμη φιλική του έκφραση εξαφανίστηκε, και το ύφος του πήρε μια απρόσμενη τροπή προς το αυστηρό: «Αν δεν σε εκτιμούσα τόσο, Papachristou, θα μπορούσα να σε αναφέρω στις αρχές!» Καθώς έμεινα εμβρόντητος, μου εξήγησε: «Η χειρονομία σου θα μπορούσε να εκληφθεί ως απόπειρα δωροδοκίας κρατικού λειτουργού!» Διακρίνω ήδη την ειρωνική έκφραση στο πρόσωπο του αναγνώστη!

Φαντάζομαι πως, ίσως ακόμα κι αρκετοί Αμερικανοί θα εύρισκαν μια τέτοια στάση ιδιαίτερα τυπολατρική. Το περιστατικό, όμως, είναι ενδεικτικό της προσήλωσης μιας κοινωνίας στους νόμους που οι ίδιοι οι εκπρόσωποί της ψηφίζουν. Μιας κοινωνίας στην οποία η φοροδιαφυγή αποτελεί μέγιστο αδίκημα και επισύρει βαρύτατες ποινές, όπως και η οδήγηση κάτω από συνθήκες μέθης (στη χώρα μας, μόνο οι «ξενέρωτοι» οδηγούν πάντα ξεμέθυστοι!).

Αυτή η ερώτηση κάλλιστα θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διδακτορικής διατριβής για μαθηματικούς και στατιστικολόγους: Σε πόσα κιλά (ή μάλλον, πόσους τόνους) φουντουκιών αναλογούν τα «φακελάκια» που έχουν κατά καιρούς εισπράξει επίορκοι έλληνες γιατροί, εφοριακοί, υπάλληλοι της πολεοδομίας, ή όσοι άλλοι κρατικοί «λειτουργοί» βαριέμαι να αναφέρω;

Το χειρότερο όμως είναι πως, σαν κοινωνία, έχουμε εθιστεί επικίνδυνα στην ιδέα ότι η παραβίαση των νόμων δεν είναι σπουδαία υπόθεση, «αρκεί να μη μας πιάσουν»! Γιατί, λίγο-πολύ, όλοι κάποτε χρειάστηκε να δώσουμε «φουντούκια» για να κάνουμε πιο εύκολα τη δουλειά μας, συναλλασσόμενοι με ένα σύστημα όπου οι συνειδήσεις είναι διάτρητες και οι νόμοι αφορούν αποκλειστικά την συμπαθή αλλά απαξιωμένη τάξη των «κορόιδων»...

Τελειώνω το σύντομο σημείωμα με μια ιδιαίτερα σοβαρή ομολογία: Αν ήμουν περισσότερο δίκαιος, στους δωροδοκούμενους με φουντούκια θα έπρεπε να συμπεριλάβω και τον ίδιο το σκύλο μου! Πράγματι, οι εν λόγω ξηροί καρποί αποτελούσαν το σύνηθες διαπραγματευτικό μέσον για να καταδεχθεί να σηκώσει το μπροστινό της πόδι για «χειραψία». Αλλά, είπαμε: για κάποιους προνομιούχους, οι νόμοι δεν ισχύουν παρά μόνο για τους... άλλους!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η μεταπολίτευση που χάθηκε στα χαρακώματα...

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ιστορικός για να απαντήσει στο ερώτημα, ποιος υπήρξε ο πιο παράλογος πόλεμος της ιστορίας. Το βραβείο του στρατιωτικού παραλογισμού θα κέρδιζε με άνεση ο Πρώτος Παγκόσμιος, του οποίου ο κυνικά αμοραλιστικός χαρακτήρας κρύβεται τεχνητά πίσω από την «αθώα» (σχεδόν ηρωική) έκφραση «πόλεμος των χαρακωμάτων»!

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» είναι ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα «πολέμου φθοράς» (war of attrition), μιας στρατιωτικής τακτικής όπου οι εμπόλεμες δυνάμεις επιχειρούν να φτάσουν στη νίκη επιφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερες απώλειες στον αντίπαλο, μέχρι την τελική του εξάντληση. Οχυρωμένοι οι στρατιώτες σε άθλια (συχνά λασπωμένα) χαρακώματα, για μήνες σε στάση αναμονής που έσπαζε νεύρα και ηθικό, δέχονταν περιοδικά εντολές από υπερφίαλους στρατηγούς να βγουν απ’ τα «λαγούμια» τους και να επιτεθούν μαζικά στο αντίπαλο χαράκωμα, προσπαθώντας να σκοτώσουν όσο περισσότερους στρατιώτες του εχθρού μπορούσαν. Ενός εχθρού που περίμενε να τους θερίσει με τα πολυβόλα του, συχνά πριν καν προλάβουν να διασχίσουν την ουδέτερη ζώνη, τη «γη του κανενός» (no man’s land)...

Ο πόλεμος των χαρακωμάτων διεκδίκησε και πήρε περισσότερες από εννέα εκατομμύρια ζωές νέων παιδιών, εξαφανίζοντας μια ολόκληρη γενιά στο διάβα του. (Στην διαβόητη μάχη του Somme και μόνο, χάθηκαν ένα εκατομμύριο και πλέον στρατιώτες, ενώ στο Verdun κάπου εφτακόσιες χιλιάδες. Και όλ’ αυτά για το αμφίβολο κέρδος λίγων εκατοντάδων μέτρων λασπωμένης γης...)

Συχνά μπαίνω στον πειρασμό να αναρωτηθώ αν εκείνοι που άσκησαν ή αντιπολιτεύτηκαν την εξουσία στην Ελλάδα από τη μεταπολίτευση ως σήμερα, έκαναν ποτέ τον κόπο να μελετήσουν την ιστορία του Πρώτου Παγκόσμιου. Γιατί, αν το είχαν κάνει, θα γνώριζαν καλά το κόστος ενός πολέμου φθοράς, μιας τακτικής που αγαπήθηκε με πάθος από όλες, σχεδόν, τις μείζονες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Το ζητούμενο ήταν σταθερά ένα: η με κάθε μέσο φθορά του πολιτικού αντιπάλου, ιδιαίτερα αν αυτός βρισκόταν στην εξουσία. Με το πατριωτικό καθήκον απέναντι στη χώρα και το λαό (αν υποτεθεί ότι αυτό ενυπήρχε σε κάποιο βαθμό ως πρωτογενές κίνητρο πολιτικής δράσης) κρυμμένο κάπου στα βάθη του κομματικού ασυνείδητου...

Πιστοί στην ιστορική μας κατάρα, συντηρήσαμε για χρόνια ένα μοντέλο πολιτικής βασισμένο στη διαλεκτική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αλληλομισούμενα άκρα ενός κομματικού διπόλου, που εναλλάσσονταν στους ρόλους εξουσιαστών-αντιπολιτευόμενων. Κάθε φορά που ένας κομματικός πόλος έχανε την εξουσία, επιδιδόταν με ρεβανσιστική μανία σε πόλεμο φθοράς του αντιπάλου του και υπονόμευσης του κυβερνητικού έργου, ακόμα κι αν αυτό αποτελούσε μέρος μη-διαπραγματεύσιμων εθνικών προτεραιοτήτων.

Αρωγοί σ’ αυτή την εθνικά αυτοκαταστροφική προσπάθεια ήταν πάντα οι στρατοί των οργανωμένων συμφερόντων, οι κομματικά ελεγχόμενες συντεχνίες. (Δεν θα χρησιμοποιήσω τη λέξη «συνδικαλισμός», γιατί η έννοια αυτή προϋποθέτει δημοκρατικό ήθος, αρετή άγνωστη στις ιδιοτελείς ηγεσίες των συντεχνιών...) Κοινοί εκβιαστές που ταλαιπωρούσαν τον μη-προνομιούχο πολίτη κατεβάζοντας τους διακόπτες της πολύτιμης ηλεκτρικής ενέργειας, ή στερώντας του το (συχνά προπληρωμένο) δικαίωμα στις δημόσιες μεταφορές, βαφτίζονταν σε «λαϊκούς αγωνιστές» που μάχονταν για τα συμφέροντα «του λαού». Φυσικά, οι «αγωνιστές», πέραν του όποιου ευκαιριακού πλουτισμού τους, αμείβονταν και με περίοπτες πολιτικές ή και κυβερνητικές θέσεις, όταν το κόμμα που υπηρετούσαν ερχόταν ξανά στην εξουσία!

Η τελευταία φάση του αμαρτωλού δικομματισμού σημαδεύτηκε από τρεις σημαντικές διαφοροποιήσεις του σκηνικού. Πρώτον, απωλέστηκε οριστικά το μέχρι πρότινος αυτονόητο προνόμιο της κυβερνητικής αυτοδυναμίας, προνόμιο που ο ίδιος ο λαός ευφυώς κατάργησε. Δεύτερον, η κυβερνητική φθορά, υπό συνθήκες ακραίας κρίσης, του ενός από τους παραδοσιακούς πόλους του δικομματισμού, οδήγησε στην εκλογική καταβύθισή του και την αντικατάστασή του από έναν νέο και άφθαρτο πολιτικό φορέα (ο οποίος, φυσικά, έσπευσε να αντιγράψει το ήθος, το ύφος και τις πρακτικές του προκατόχου του...). Τρίτον, η αναπόφευκτη παρακμή του παραδοσιακού συντεχνιακού συνδικαλισμού οδήγησε στην αναζήτηση ενός ισοδύναμου μηχανισμού φθοράς της εξουσίας. Αυτή τη φορά, δεν στρατολογήθηκαν μόνο ιδιοτελείς συνδικαλιστικές ηγεσίες (θυμηθείτε πριν ένα χρόνο την απεργία των ταξί, που σχεδόν τίναξε στον αέρα τον τουρισμό), αλλά αξιοποιήθηκε ιδιοφυώς κι η αγανάκτηση των ίδιων των πολιτών που υπέφεραν κάτω από τις συνέπειες μιας πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης. Η πολιτική κεφαλαιοποίηση του «κινήματος των Αγανακτισμένων» πιστοποιείται μάλλον εύκολα από την δραματική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στη χώρα...

Το κρίσιμο ερώτημα, τώρα, είναι: θα ξεφύγει, επιτέλους, η χώρα από τον θανάσιμο εναγκαλισμό της πολιτικής της με δικομματικά σχήματα που σπαταλούν τις δυνάμεις του τόπου σε έναν εθνικά αυτοκαταστροφικό πόλεμο αμοιβαίας φθοράς; Το πρωτόγνωρο πείραμα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας δίνει μια ελπίδα υπέρβασης του αμαρτωλού πολιτικού μας παρελθόντος. Σημειολογικά, θα καταθέσω και μια προσωπική εντύπωση: το μετεκλογικό χαμήλωμα των τόνων όσων, για δικούς τους λόγους, δεν θέλησαν να συμμετάσχουν στην προσπάθεια αυτή. Ας ελπίσουμε ότι κάτι σημαίνει!

Κι ας μην ξεχνάμε, τέλος, ότι, σε κάθε πόλεμο χαρακωμάτων υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτά μια “no man’s land”, διάσπαρτη από πτώματα και διάτρητη απ’ τα σημάδια των πυρομαχικών. Τα παραμορφωμένα πτώματα, με σβησμένες τις μορφές και χαμένα τα ονόματα, προορίζονται για ομαδικό τάφο με λιτή επιγραφή... Ας πούμε, «λαός»!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Μια συμφωνία που δεν θα ‘γραφε ποτέ ο Μπραμς!

Η τέταρτη συμφωνία του Johannes Brahms υπήρξε και η τελευταία του, παρόλο που ο συνθέτης έζησε αρκετά χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της. Ο λόγος είναι απόλυτα κατανοητός: ο τελειομανής Μπραμς είχε δημιουργήσει με την «τέταρτη» ένα αξεπέραστο στάνταρ συμφωνικής γραφής, και δεν ήταν διατεθειμένος να διακινδυνεύσει την υστεροφημία του γράφοντας ο,τιδήποτε «κατώτερό» της στη συνέχεια! Η συμφωνία τελειώνει με μια μακροσκελή πασσακάλια (passacaglia).

Με απλά λόγια, η πασσακάλια είναι μια μουσική φόρμα που χτίζεται με αδιάκοπη επανάληψη μιας μελωδίας (συνήθως σε μια χαμηλή φωνή), με τις υπόλοιπες φωνές της ορχήστρας να συνεργάζονται αρμονικά και να παρέχουν την απαραίτητη ηχητική ποικιλία ώστε το αποτέλεσμα, παρά την συνεχή θεματική ανακύκλωση, να μην είναι μονότονο.

Ο γερο-παράξενος ο Μπραμς θα έσκαζε ένα από τα διαβόητα σαρκαστικά του χαμόγελα ακούγοντας τις στερεότυπες ρητορείες των σύγχρονων ελλήνων πολιτικών εν μέσω εθνικής κρίσης! Αν ανέθεταν σ’ εκείνον να συνθέσει μια πατριωτική συμφωνία για την κρίση, σε φόρμα πασσακάλιας στο φινάλε, θα έχτιζε το τελευταίο μέρος με την εξής, μονότονα –έως βαρετά- επαναλαμβανόμενη μουσική φράση, υποστηριζόμενη αρμονικά απ’ όλες τις φωνές της ορχήστρας: «Για της πατρίδας τη σωτηρία όλοι μαζί, χωρίς κομματικές γραμμές να μας διχάζουν!» Δυστυχώς, όμως, η σύνθεση της συμφωνίας δεν ανατέθηκε στον ιδιοφυή διάδοχο του Μπετόβεν –και, άθελά του, αντίπαλο του Βάγκνερ- αλλά στο κοντόφθαλμο και ιδιοτελές εγχώριο πολιτικό σύστημα. Το οποίο εισήγαγε στα μουσικά λεξικά ένα νέο είδος «πολυθεματικής πασσακάλιας», όπου κάθε φωνή της ορχήστρας λέει το δικό της τραγούδι, παράγοντας συνθετικά ένα φάλτσο αποτέλεσμα που παραβιάζει κάθε στοιχειώδη κανόνα της αρμονίας και της αντίστιξης!

Ιδιαίτερα σημαντική συμβολή στην κακοφωνία έχουν οι φωνές του λαϊκισμού. Ξεχωρίζουν εύκολα, αφού τις χαρακτηρίζει η εξοργιστική υπεραπλούστευση των πραγμάτων, η εύκολη στόχευση στο συλλογικό θυμικό, η επιδέξια αξιοποίηση του μαζικού θυμού, και η χονδροειδής υποκατάσταση των γνήσιων πολιτικών επιχειρημάτων με φτηνή συνθηματολογία. Και το χειρότερο είναι πως, στην κακότεχνη ενορχήστρωση της συμφωνίας, οι φωνές αυτές έχουν ανατεθεί στα τρομπόνια, τις τούμπες και τα κοντραμπάσα. Τις πιο επικυρίαρχες, δηλαδή, συνιστώσες τις ορχήστρας! Και όλοι εμείς, αμήχανοι ακροατές στη συναυλία, εθισμένοι από καιρό στα φάλτσα της μουσικής, αρκούμαστε να ρίχνουμε στο τέλος της ένα φακελάκι στη σχισμή ενός κουτιού.

Στο χαρτί που περιέχει, καλούμαστε να δηλώσουμε ποια μελωδία της ορχήστρας μας φάνηκε λιγότερο κακόφωνη σ’ αυτή την τρελή, εθνικά αυτοκαταστροφική πασσακάλια, που αποτελεί τον πραγματικό εθνικό μας ύμνο εδώ και κάπου σαράντα χρόνια... Κι ο γερο-Μπραμς πάντα κρυφογελάει σαρκαστικά μες απ’ τα γένια του! Γνωρίζει καλά πως με αυτή την πασσακάλια τελειώνει η συμφωνία, και άλλη συμφωνία δεν πρόκειται να υπάρξει! Εκτός κι αν ξεσηκωθεί, τελικά, το ακροατήριο. Κι επαναστατήσει, πρώτα και κύρια ενάντια στην ίδια του τη μουσική κακογουστιά. Κι ύστερα, ενάντια στους μέτριους συνθέτες που του σερβίρουν. Κι ανακαλύψει, τέλος, νέους δημιουργούς, με αληθινό ταλέντο και άφθαρτη μουσική σκέψη...

...Όμως, κάπου εδώ μας αποχαιρετά η καλοκαιρινή νύχτα, παίρνοντας μαζί της τις ουτοπικές φαντασιώσεις κάποιων καλύτερων καιρών που ίσως έρχονται. Η ζέστη άρχισε από νωρίς... Στο φθηνό στέρεο στο σαλόνι, το CD με την «τέταρτη» έχει από ώρα σταματήσει να παίζει...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η μοναξιά της μεγαλούπολης...

Όχι, κόντρα στις προκλήσεις των καιρών, δεν θα πολιτικολογήσω! Εκτός κι αν η λέξη «πολιτική» αφορά –στην πλέον στοιχειώδη και πρωτογενή αντίληψη του όρου– την ίδια την πόλη μου. Μια πόλη που, μες απ’ τις αδιόρατες λεπτομέρειές της, αποκαλύπτει συχνά την συναρπαστική τραγικότητά της...

Κάνοντας πρόσφατα την συνηθισμένη, καθαρτήρια νυχτερινή βόλτα στην Πλάκα, πρόσεξα τη σιλουέτα μιας νέας γυναίκας. Αδιάφορη για τη ζωή που έσφυζε ολόγυρά της απ' τις παρέες χαρούμενων τουριστών, ήταν επικεντρωμένη στο αντικείμενο της δικής της, μοναδικής ίσως αγάπης: τις γάτες! Θαρρείς και τις αναζητούσε μία-μία, σε κάθε δρόμο, σε κάθε αυλή, να τους πει ένα γλυκόλογο για καληνύχτα, μια καληνύχτα που ίσως δεν θα 'θελε να μοιραστεί με κανέναν άλλον...

Σκέφτηκα τότε πως, αν μου ζητούσαν να εικονογραφήσω τη μοναξιά της μεγαλούπολης, δεν θα χρειαζόταν παρά να ζητήσω απ' αυτή τη γυναίκα να μου επιτρέψει να τη φωτογραφίσω. Άντεξα όμως στον πειρασμό, κι αρκέστηκα να χαμογελάσω διακριτικά και να συνεχίσω προς του Μακρυγιάννη... Στο δρόμο θυμήθηκα το περί μοναξιάς εξαίρετο ποίημα της Σίσσυς Δουτσίου (http://costas-athens.blogspot.com/2011/04/blog-post_13.html). Μια μοναξιά που, μέσα απ' το ιδιότυπο ιδεολογικό πρίσμα αυτής της ποιήτριας, ανάγεται σε βαθύτατα πολιτική έννοια που, βιωμένη ως αίσθημα, αποτελεί κινητήρια δύναμη -αν όχι και προϋπόθεση- για την επανάσταση!

Προσωπικά, δεν διέκρινα καμία επαναστατική διάθεση στην τραγική φιγούρα της μοναχικής γυναίκας στην Πλάκα. Μόνο παραίτηση από -ίσως ακόμα και απέχθεια για- μια κοινωνικότητα που αφήνει πίσω της πληγές. Κι η μόνη επανάσταση για τον μοναχικό άνθρωπο της κάποτε φιλόξενης αυτής πόλης, είναι εν τέλει η αντίστασή του ενάντια στην ίδια του την αδυναμία να αποδεχθεί τη μοναξιά του... 

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η κερδοφόρος βιομηχανία του ανθρώπινου πόνου...

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί (με μικρές τροποποιήσεις και αναγκαίες επικαιροποιήσεις) αναδημοσίευση ενός περσινού άρθρου μου στην «Ελευθεροτυπία». Καθώς το θέμα παραμένει επίκαιρο, το θεώρησα χρήσιμο να παρουσιάσω το άρθρο στο αναγνωστικό κοινό του «Βήματος». Κάποιοι αναγνώστες ίσως αντιδράσουν (είναι απόλυτα κατανοητό), πιστεύω όμως πως ήρθε η ώρα να σπάσουν κάποια ταμπού στην ελληνική κοινωνία...

Το λογοπαίγνιο που μετονομάζει το μνημόνιο σε... μνημόσυνο, είναι πια πασίγνωστο. Θα προσθέσω, όμως, πως είναι και οξύμωρο! Πράγματι, οι κερδοσκοπούντες από τον ανθρώπινο πόνο είναι ίσως οι μόνοι τους οποίους δεν έχει αγγίξει η μνημονιακή λαίλαπα. Γύρω από την Εκκλησία έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία παρηγοριάς και πιστοποίησης οικογενειακής και κοινωνικής νομιμοφροσύνης, η οποία αξιοποιεί ευφυώς τη σκουριασμένη οπισθοδρόμηση των μικρών κοινωνιών της επαρχίας. Μια οπισθοδρόμηση της οποίας τη συντήρηση η Εκκλησία διακαώς επιθυμεί και για την οποία επιμελώς φροντίζει. Οι λόγοι προφανείς...

Η μητέρα μου υπήρξε προοδευτικός αλλά και πρακτικός άνθρωπος. Έλεγε πάντα: «Όταν φύγω, δεν θέλω να μου κάνετε μνημόσυνα. Δώστε τα χρήματα στην Εκκλησία, να τα μοιράσει στους φτωχούς!» Τι ωραιότερος τρόπος, αλήθεια, να μείνει στη μνήμη ένας συνάνθρωπος... Πρόπερσι έφυγε ξαφνικά, κατά τη διάρκεια καλοκαιρινών διακοπών στο χωριό της. Πάνω στο χρόνο, ανακοίνωσα στους συγγενείς ότι, σύμφωνα με την επιθυμία της, αντί μνημόσυνων θα προσφέρω στη μνήμη της ένα γενναίο ποσό στην Εκκλησία του χωριού, να το διαθέσει κατά την κρίση της για κοινωνικές αγαθοεργίες. Οι συγγενείς έπεσαν να με φάνε: «Τι είν’ αυτά που λες; Θα μας γελάει όλο το χωριό! Θα λένε, για δες ο γιος της, τσιγκουνεύτηκε να κάνει ένα μνημόσυνο για τη μάνα του!» Τους επανέλαβα ότι θα διαθέσω ένα ποσό στη μνήμη της, το οποίο θα υπερβαίνει τα έξοδα ενός μνημόσυνου. «Εδώ είναι χωριό, κι ο κόσμος περιμένει ν’ ακούσει τους ψαλτάδες, να δει το στάρι, τα ψωμάκια, τα λουλούδια, να πιει τον καφέ και το κονιάκ στο καφενείο, να κάτσει να φάει στην ταβέρνα», με αποστόμωσαν! «Τι θέλεις, να μην τολμάς μετά να πατήσεις εδώ τα καλοκαίρια;»

«Τσιγκουνιά», λοιπόν, στην ιδιωματική διάλεκτο του χωριού σημαίνει όχι να μην διαθέτεις χρήμα για έναν καλό σκοπό, αλλά να μην το διαθέτεις για να συντηρήσεις την τοπική παραοικονομία που κερδοσκοπεί απ’ τον ανθρώπινο πόνο! Μια βιομηχανία που χρησιμοποιεί σαν πρώτες ύλες τη σκουριασμένη συντήρηση των μικρών κοινωνιών της Ελλάδας, και το φόβο του ανθρώπου μπροστά στην ενδεχόμενη απώλεια της κοινωνικής αποδοχής. Με αρχι-βιομήχανο τον ίδιο τον παπά του χωριού, και άξιους οικονομικούς συνεργάτες τους ψαλτάδες, τους κωδωνοκρούστες, τους τοπικούς λουλουδάδες, τους ζαχαροπλάστες, τους καφετζήδες, κι όποιους άλλους τυχόν ξέχασα...

Θέλοντας να αποφύγω τη ρήξη με συγγενείς, τελικά ενέδωσα. Για την ιστορία, το συνολικό κόστος για μια δεκάλεπτη τελετή, η οποία μάλιστα κάλυψε ταυτόχρονα δύο διαφορετικούς εκλιπόντες (αποφέροντας, εννοείται, και διπλάσια κέρδη στην Εκκλησία!) άγγιξε τα 750 ευρώ. Στην ήπια εκφρασμένη απορία μου για το κόστος αυτό, ανέλαβε να απαντήσει η «φαρμακόγλωσση» του χωριού, η οποία καθορίζει και το μέτρο βάσει του οποίου εκχωρείται ή όχι το πιστοποιητικό της κοινωνικής νομιμοφροσύνης στη γειτονιά: «Δεν πειράζει, πληρώστε κι εσείς οι πλούσιοι! Εδώ τα φτωχαδάκια πληρώνουν και ξαναπληρώνουν τόσα!» Παρακάμπτοντας ότι το «εσείς οι πλούσιοι» απευθυνόταν σε έναν μισθωτό χωρίς άλλα εισοδήματα, επανέλαβα πως είναι εμφανής η ασύστολη κερδοσκοπία. Αναφέρθηκα, μάλιστα, στον ζαχαροπλάστη, ο οποίος μάλλον θα έπρεπε να μετονομασθεί σε... φαρμακοποιό! Για να εισπράξω την τελική, καθηλωτική απάντηση: «Τη δουλειά που πατάει αυτός, και τα ξενύχτια που κάνει για να ετοιμάσει τα στάρια, εσύ ούτε που τα έχεις δει στον ύπνο σου!» Προφανώς, η εν λόγω κυρία είχε στήσει κάμερες στην οικία μου και στο χώρο εργασίας μου, και κατέγραφε επί εικοσιτετραώρου βάσεως όλες τις κινήσεις και δραστηριότητές μου...

Δεν γνωρίζω πόσα «φτωχαδάκια» υπάρχουν στ’ αλήθεια στο χωριό. Αν όμως πράγματι υπάρχουν, με ποια λογική η τοπική κοινωνία, με τη σιωπηλή συναίνεση της Εκκλησίας, αρνείται προσφορές που θα τους ανακούφιζαν, ενώ παράλληλα τους υποχρεώνει να συντηρούν μια κερδοφόρα βιομηχανία βασισμένη στον πόνο της απώλειας και στο ανθρώπινο φιλότιμο; Εκτός αν «φτωχαδάκια» εννοούμε τους αγρότες που, δαπάναις των Ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, έπαψαν να καλλιεργούν τη γη και καταπιάστηκαν με καλλιέργειες... μεζέδων στα τοπικά καφενεία (για να μην αναφερθώ και σε αγορές πανάκριβων διαπιστευτηρίων νεοπλουτισμού)!

Όπως και να ‘χει, φράσεις όπως οι διαβόητες «λεφτά υπάρχουν» και «μαζί τα φάγαμε» χρήζουν επανερμηνείας. Και κυρίως, χρήζουν αποκέντρωσης. Γιατί, δεν είναι μόνο οι «Ελληνάρες» των νυχτερινών κέντρων της παραλιακής που προκαλούν την κοινωνία: στην επαρχία υπάρχουν πολύ πιο «αξιοσέβαστοι» κερδοσκόποι! Τους συντηρούν οι σκουριασμένες νοοτροπίες και ο φόβος της κοινωνικής απόρριψης. Εκκλησία και τοπικοί επιχειρηματίες, σε αγαστή συνεργασία, ζεσταίνουν το ίδιο καζάνι. Για να βράσουν τα κόλλυβα...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο Τρίτος Νόμος του Νεύτωνα (ή, φταίτε κι εσείς, κυρία Δούρου!)

Όσοι από τους αναγνώστες έσπευσαν να απογοητευτούν, θεωρώντας ότι τους περιμένει άλλο ένα ανιαρό μάθημα Φυσικής από τον γνωστό ξενέρωτο καθηγητή-αρθρογράφο, μπορούν να ηρεμήσουν! Θα δανειστώ μόνο μια πασίγνωστη αρχή της Μηχανικής: τον «νόμο δράσης-αντίδρασης» ή «Τρίτο Νόμο του Νεύτωνα». Ξέρουμε όλοι τι λέει: σε κάθε ασκούμενη δύναμη (δράση) αντιστοιχεί μια ισόποση αντίθετη δύναμη (αντίδραση). Τέλος με τη Φυσική για σήμερα!

Διάβασα πρόσφατα το εξαιρετικό άρθρο του Θοδωρή Ζαρέτου, Να μιλήσουμε καθαρά (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=461371), από τις λίγες σφαιρικές και σύμμετρες αναλύσεις των αιτίων της κρίσης στη χώρα! Κυρίως, μια πειστική ερμηνεία της θεαματικής εκλογικής ανόδου της άκρας δεξιάς, ως αντίδραση της κοινωνίας στις ίδιες τις παθογένειες του παραδοσιακού «δημοκρατικού» κοινοβουλευτισμού – ιδιαίτερα, μάλιστα, της αριστερόστροφης πτέρυγάς του.

Όχι τυχαία, και άκρως εύστοχα (κατά την άποψή μου) το άρθρο δείχνει να απευθύνεται, συμβολικά, προς την πεισματωδώς –και συχνάκις προκλητικώς- μαχητική εκπρόσωπο της σύγχρονης ουτοπικής Αριστεράς, κυρία Ρένα Δούρου, παίρνοντας αφορμή από τις δίκαιες διαμαρτυρίες της τελευταίας για τη σκαιή επίθεση που δέχθηκε η ίδια και –κυρίως- η κ. Λιάνα Κανέλλη από εκπρόσωπο της «Χρυσής Αυγής». Υπερθεματίζοντας στο βασικό συμπέρασμα του άρθρου, θα ήθελα κι εγώ να απευθυνθώ στην κυρία Δούρου και να της υπενθυμίσω ότι η απρόσμενη ανάδειξη του ακροδεξιού μορφώματος σε ισχυρή κοινοβουλευτική δύναμη δεν προέκυψε από παρθενογένεση...

Η «Χρυσή Αυγή» αναδείχθηκε μέσα από μια διαλεκτική σύγκρουση ανάμεσα στη θεωρητική (ή ιδεολογική) και την εμπράγματη πολιτική, στο πεδίο όπου η δεύτερη έρχεται να αναδείξει τις ανεπάρκειες της πρώτης. Η αποτυχία της ιδεολογίας να κατανοήσει (πόσο μάλλον να επιλύσει) τα πραγματικά προβλήματα του πολίτη, είναι αυτή που γεννά, ως «Νευτώνεια» αντίδραση, την καταφυγή του πολίτη σε δυνάμεις που «κατανοούν» τις καθημερινές του δυσκολίες και –κυρίως- τον βοηθούν να τις αντιμετωπίσει στην πράξη.

Το κόμμα της άκρας δεξιάς αξιοποίησε αποτελεσματικά την αντίδραση της κοινωνίας απέναντι σε δύο πολύ σοβαρά προβλήματα, τα οποία η προεξάρχουσα δύναμη της αριστεράς είτε αγνόησε (θεωρώντας τα ως μη-προβλήματα), είτε ακόμα και υπερασπίστηκε! Ας τα δούμε σύντομα:

1. Το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης και η αδιαμφισβήτητη σχέση του με την κατακόρυφη αύξηση της εγκληματικότητας στη χώρα. Για το κόμμα της κυρίας Δούρου, ο ίδιος ο όρος «λαθρομετανάστευση» δεν είναι καν δόκιμος και πολιτικά αποδεκτός! Και ο απελπισμένος πολίτης της ελληνικής γειτονιάς, που τολμά να αρθρώσει φωνή διαμαρτυρίας για τη δραματική αλλοίωση της ποιότητας της ζωής του και την απουσία της προστασίας που του οφείλει η πολιτεία, βαφτίζεται ελαφρά τη καρδία σε «ρατσιστή» ή «φασίστα»!

Στον αντίποδα, οι εκπρόσωποι κάποιου –ακραίου, έστω- «πολιτικού» χώρου έρχονται πρόθυμα να πάρουν τον πολίτη (ιδιαίτερα τον ηλικιωμένο) απ’ το χέρι και να τον συνοδεύσουν στις καθημερινές του δραστηριότητες, μέσα σε περιοχές που η λαθρομετανάστευση κατέστησε επικίνδυνα δύσβατες, παρέχοντάς του το αίσθημα ασφάλειας που του αρνείται η ολοένα και περισσότερο απουσιάζουσα κρατική μέριμνα. Στη θέση αυτών των πολιτών, κυρία Δούρου, πόσο σφιχτά θα κρατούσατε στις χούφτες σας την (κατά τα άλλα δημοκρατικά καθαγιασμένη) ιδεολογία σας;

2. Το πρόβλημα της χαοτικής –ενίοτε κι εγκληματικής- αναρχίας στην Αθήνα. Ο πολιτικός χώρος της κυρίας Δούρου (ίσως και για λόγους ψηφοθηρικού καιροσκοπισμού) έχει από ετών αγκαλιάσει στοργικά έναν σκληρό πυρήνα αντικοινωνικών στοιχείων που ως μόνη «ιδεολογία» έχουν την απόλυτη καταστροφή, ενεχόμενοι ακόμα και σε αποτρόπαιη πράξη ομαδικής δολοφονίας (οι νεκροί της Marfin θα στοιχειώνουν για πάντα τις κομματικές μνήμες σας, αγαπητή κυρία...). Την ώρα, λοιπόν, που οι πολίτες της Αθήνας βλέπουν την πόλη τους να καταστρέφεται, τις περιουσίες τους να λεηλατούνται (πράγμα που ελάχιστα συγκινεί, βέβαια, ένα κατά βάση μαρξιστικό κόμμα όπως αυτό της κ. Δούρου...) και τις ζωές τους να απειλούνται από αυτές τις βίαιες κοινωνικές ομάδες, ως μόνο αντίπαλο δέος αυτών των ομάδων (εκτός της πλημμελώς εξοπλισμένης και πανταχόθεν βαλλόμενης αστυνομίας) προβάλλουν τα μέλη μιας κάποιας ακροδεξιάς οργάνωσης.

Εσείς, αγαπητή κυρία, με πόσο χοντρές αλυσίδες θα προσδενόσασταν με τα απαράβατα της ιδεολογίας σας, τη στιγμή που θα καιγόταν το σπίτι σας υπό τη ένοχη σιωπή του κομματικού χώρου που εκπροσωπείτε;

Για να μη μακρηγορεί ο ξενέρωτος καθηγητής: Η κοινοβουλευτική εκτόξευση και η de facto πολιτική νομιμοποίηση της άκρας δεξιάς δεν θα έπρεπε να σας εκπλήσσει, ούτε οι παρενέργειές της να σας εξοργίζουν τόσο, αγαπητή κυρία Δούρου! Αν θέλετε να κατανοήσετε το φαινόμενο, ρίξτε πρώτα μια γενναία ματιά στους κομματικούς καθρέφτες σας. Κι ύστερα, ανοίξτε ένα βιβλίο Μηχανικής για να ξαναθυμηθείτε τον Τρίτο Νόμο του Νεύτωνα.

Αν προτιμάτε, μάλιστα, το δικό μου διατίθεται -τιμής ένεκεν- δωρεάν!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η ελευθερία του λόγου και οι γροθιές του παραλόγου!

Ξεκινώ με μια προσωπική δήλωση: Η κυρία Ρένα Δούρου συγκαταλέγεται στα δέκα (πολλά λέω) πιο αντιπαθή, σ’ εμένα, πρόσωπα εντός ελληνικής επικράτειας... Επιπλέον, αν και εκτιμώ βαθύτατα την κυρία Λιάνα Κανέλλη, με εκνευρίζει αφάνταστα η ένταση και η οξύτητα του χειμαρρώδους λόγου της, όπως τον προσλαμβάνω οδυνηρά μέσω της (παλαιάς τεχνολογίας) τηλεόρασής μου...

Τούτων λεχθέντων:

1. Δεν δίνω σε κανέναν το δικαίωμα να μου αμφισβητήσει το προνόμιο να εξακολουθήσω να «τα παίρνω» με το ξινισμένο ύφος της κυρίας Δούρου, και την απόλαυση να εκτοξεύω εξαιτίας της ό,τι μου βρίσκεται πρόχειρο, κατά του δυστυχούς τηλεοπτικού δέκτη μου – και μόνον κατ’ αυτού! Έτσι, στο βαθμό που θα έχω την δυνατότητα, θα υπερασπίζομαι πάντα την (αντιπαθή) κυρία Δούρου έναντι οιασδήποτε απόπειρας φίμωσης του λόγου της και στέρησης της ελευθερίας της έκφρασής της! 

2. Δεν επιτρέπω σε κανέναν να αμφισβητεί, και μάλιστα με άσκηση επικίνδυνης σωματικής βίας (συμπεριφορά που δεν αρμόζει σε εκπρόσωπο του ανδρικού φύλου) το δικαίωμα της κυρίας Κανέλλη να συνεχίσει να μ’ εκνευρίζει με την ανυπόφορη ένταση του λόγου της (συχνά, μάλιστα, υπερασπιζόμενη τον μισητό αντίπαλο της ΑΕΚ, Παναθηναϊκό) και ν’ ανεβάζει κατακόρυφα (μαγκιά της που το κατορθώνει) την αρτηριακή πίεσή μου! Γι’ αυτό, όποιος γρονθοκοπεί την κυρία Κανέλλη, γρονθοκοπεί ταυτόχρονα κι εμένα! Δεν θα φλυαρήσω περισσότερο...

(Διαβάστε σχετικά)

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ενδοσχολική βία, και η ευθύνη των γονιών

Από Εκπαιδευτικό της Πρωτοβάθμιας, η οποία γνωρίζει άριστα και «από πρώτο χέρι» το πρόβλημα που ολοένα και περισσότερο ταλανίζει την εκπαίδευση στη χώρα, έλαβα σήμερα ένα e-mail με σχόλια πάνω στο άρθρο «Ενδοσχολική βία και ενέργειες καθηγητών» (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=460998), όπου μία μητέρα μαθητή δημοτικού σχολείου διατυπώνει βαρύτατους χαρακτηρισμούς εναντίον εκπαιδευτικών για «αδιαφορία», «ανευθυνότητα» και «αλληλοσυγκάλυψη» σε θέμα ενδοσχολικής βίας.

Παραθέτω την επιστολή της εκπαιδευτικού, προς τήρηση ισορροπιών στο σημαντικό αυτό ζήτημα:

«Πόσο εύκολο είναι να επιρρίπτουμε ευθύνες και να στοχοποιούμε τους εκπαιδευτικούς όταν δεν έχουμε γνώση της ισχύουσας νομοθεσίας, η οποία δεν επιτρέπει ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών, πέραν των καθορισμένων από το σύνταγμα, άρθρο του οποίου αναφέρει ρητά ότι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των παιδιών είναι ΚΑΙ οι γονείς!

Αυτό φαίνεται να το ξεχνούν οι περισσότεροι γονείς, γιατί τους θέτει προ των ευθυνών τους, που πολύ εύκολα τις αποποιούνται! Έτσι οι εκπαιδευτικοί είναι επιφορτισμένοι να αναλάβουν να υποκαταστήσουν το γονέα που δεν δίδαξε ποτέ το σεβασμό, την ανοχή, την αποδοχή και την αλληλεγγύη στα παιδιά του. Όταν έρχονται οι μαθητές να φοιτήσουν στο δημοτικό, ήδη γνωρίζουν πώς να αμύνονται, να διεκδικούν με επίμονο πολλές φορές τρόπο αυτό που επιθυμούν, και τελικά συμπεριφέρονται σύμφωνα με τα οικογενειακά πρότυπα.

Σε μια τέτοια κατάσταση, ο εκπαιδευτικός προσπαθεί να πείσει τους μαθητές του να ακολουθήσουν έναν κοινά αποδεκτό κώδικα συμπεριφοράς, να αποφορτίσει τις εντάσεις και να εξαλείψει -όσο είναι δυνατό- τις συγκρούσεις μεταξύ τους. Αν τυχόν και δεν τα καταφέρει, τότε απευθύνεται στο διευθυντή και το σύμβουλο που είναι κι ο κατ’ εξοχήν υπεύθυνος για την επίλυση του προβλήματος.

Αν η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά συνεχίζεται, τότε ο σύμβουλος καλεί ειδικό παιδοψυχολόγο να παρακολουθήσει τον μαθητή, έστω και χωρίς τη γονεϊκή συναίνεση. Ενεργοποιείται ο ρόλος του συμβούλου και, αν κρίνεται σκόπιμο, αυτός αποφασίζει για αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος για τον παρεκκλίνοντα μαθητή. Ο δάσκαλος δεν μπορεί να κάνει τίποτα περισσότερο, και αυτό δεν σημαίνει ότι επιδεικνύει «αδιαφορία, ανευθυνότητα, αναποφασιστικότητα και κώφευση», όπως επιτιμητικά αναφέρει η αρθρογράφος.

Επίσης, από πού συμπεραίνει ότι οι δάσκαλοι προετοιμάζουν τους μαθητές να μαθαίνουν δύο εκ διαμέτρου αντίθετες συμπεριφορές; Οι κανόνες συμπεριφοράς που θέτουν οι δάσκαλοι στους μαθητές είναι σαφείς και καθολικοί, για να μην παρερμηνεύονται από κανέναν! Τι κρίμα που απαξιώνεται και υποτιμάται το έργο και η προσφορά των εκπαιδευτικών στην κοινωνία μας! Μεγάλη απογοήτευση και τεράστια αδικία για μας, δεν νομίζεις;»

Στα σχόλια της φίλης εκπαιδευτικού θα προσθέσω μόνο ένα: Κατανοώ την αγωνία της μητέρας, αλλά το δημόσιο «κράξιμο» (με την δημοσιοποίηση ονομάτων στους οποίους απευθύνονται βαρύτατοι -στα όρια των υβριστικών- χαρακτηρισμοί) ελάχιστα προάγει τόσο την αξιοπιστία της ιδίας, όσο και, γενικότερα, τη λύση στο πράγματι εφιαλτικό πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας που αντιμετωπίζει η χώρα...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Φρίκη στην πόλη: Σκοτώνουν και τρώνε τα ζώα της Αθήνας!

Την είδηση-ανακοίνωση τη διάβασα στο site της Ελληνικής Φιλοζωικής Εταιρείας (http://www.filozoiki.gr/content/articles/view/200-ston-eisaggelea-frikiastiko-yliko). Παραθέτω αποσπάσματα προς ενημέρωση των αναγνωστών:

«Η Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία κατέθεσε σήμερα (31/5/2012) στην Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Αθηνών, αναφορά με την οποία ζητά την άμεση παρέμβασή της ώστε να σταματήσει ο βάναυσος αφανισμός των ζώων της Αθήνας από αλλοδαπούς, προς βρώσιν. Συνάνθρωποί μας, αλλοδαποί, μη έχοντας πλέον τα προς το ζην λόγω της οικονομικής κρίσης, σκοτώνουν με οποιονδήποτε τρόπο όσα ζώα βρουν στο διάβα τους, προκειμένου να τραφούν με αυτά, οδηγώντας τη ζωή στο έσχατο σκαλοπάτι της. Η Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία έλαβε σοβαρότατες καταγγελίες και υλικό που συνοδεύεται από φρικτές φωτογραφίες για το θέμα της σφαγής σκύλων, του τεμαχισμού τους, και πώς οδηγούνται στην πυρά. (...) Πριν λίγους μήνες η Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία είχε καταγγείλει στα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο, στηριζόμενη σε τηλεφωνική καταγγελία μελών της, για κρεμασμένους και γδαρμένους σκύλους την οδό Αγησιλάου προς πώληση. (...) Το θέμα κάνει το γύρο του κόσμου, όπου εκτός της Ελληνικής Φιλοζωικής Εταιρείας έχουν ενημερωθεί και δραστηριοποιούνται για τον τερματισμό αυτού του φρικτού φαινομένου και Οργανώσεις προστασίας των ζώων, διεθνούς κύρους. (...)» 

Σ’ αυτή την απάνθρωπη πόλη, λοιπόν, όπου άνθρωποι και ζώα ομού διατίθενται προς σφαγή (για λίγα χρήματα, ένα κινητό τηλέφωνο, μια βιντεοκάμερα, ένα παλιό αυτοκίνητο, ή και για το ίδιο τους το κρέας), καλούμαστε τώρα να ζήσουμε, να εργαστούμε (όσοι τυχεροί μπορούμε πια), ν’ αγαπήσουμε, να μεγαλώσουμε και να σπουδάσουμε παιδιά, να περπατήσουμε τα βράδια σε κακοφωτισμένους δρόμους μέσα σε απροστάτευτες γειτονιές, ν’ αναζητήσουμε λίγη ψευδαίσθηση ανεμελιάς μήπως και κλείσουμε μάτι τις νύχτες σε στενόχωρα υπνοδωμάτια καταθλιπτικών διαμερισμάτων...

Ναι, μιλώ για την ίδια εκείνη πόλη που –τραγική ειρωνεία- γέννησε το πολίτευμα που τη σκότωσε! Γιατί, μικροί και ιδιοτελείς καθώς υπήρξαμε, συνηθίσαμε ν’ αναθέτουμε τις τύχες της χώρας σε ανάξια χέρια. Τώρα, την πόλη κατέκτησαν οι «βάρβαροι». Και σε αντίθεση, δυστυχώς, με τους καβαφικούς, δεν φαίνεται ν’ αποτελούν κάποια λύση...

ΤΟ ΒΗΜΑ