Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021

Γράμμα σε μια νεαρή αντιρατσίστρια

 


Αποστολέας: Κώστας Παπαχρήστου

Αγαπητή αντιρατσίστρια,

Δεν θα έμπαινα στον κόπο να σου γράψω αν δεν σε εκτιμούσα τόσο πολύ για τα υψηλά ιδανικά υπέρ των οποίων μάχεσαι. Κι αυτό σε τοποθετεί πολύ ψηλότερα στην κλίμακα των ανθρώπινων αξιών σε σχέση με εμένα τον ξενέρωτο - ή, όπως λες, την "κότα" - που μένω κλεισμένος ήσυχα στο σπίτι μου από το φόβο του covid, παρακολουθώντας καθισμένος βολικά στον καναπέ τα ψέματα που μου σερβίρουν καθημερινά τα συστημικά μέσα ενημέρωσης...

Που λες, σε είδα κάμποσες φορές (έχω χάσει το μέτρημα) να κατεβαίνεις σε πορείες ενάντια στον ρατσισμό και την ξενοφοβία, και να ζητάς ανοιχτά σύνορα (στην ουσία, κατάργηση των συνόρων της χώρας) και ελεύθερη διέλευση για όλους τους κατατρεγμένους της Γης. Και να καταγγέλλεις εμένα, που θέλω τα σύνορα της χώρας μου και να υπάρχουν, και να φυλάσσονται, ως "ξενοφοβικό" και "ρατσιστή", ακόμα και ως "φασίστα"!

Πιο πρόσφατα, κι ενώ γύρω μας δεκάδες συνάνθρωποί μας πεθαίνουν καθημερινά από μια φονική πανδημία, σε είδα να διαδηλώνεις μαζί με χιλιάδες ομοϊδεάτες σου για τα "δίκια", όπως εσύ τα αντιλαμβάνεσαι, ενός αδίστακτου, κυνικού κι αμετανόητου κατά συρροήν δολοφόνου, του οποίου τα εγκλήματα δικαιολογείς ως πράξεις "αντίστασης" κατά του μισητού σου συστήματος.

Σε είδα επίσης να διαδηλώνεις για το δικαίωμα, όπως θεωρείς, του κάθε τραμπούκου να εισβάλλει ανενόχλητα στα πανεπιστήμια της χώρας, να βιαιοπραγεί κατά δασκάλων και σπουδαστών της μη - αρεσκείας του, και να καταστρέφει στο πέρασμά του ό,τι φτιάχτηκε ή αγοράστηκε με τους φόρους κάποιων κορόιδων όπως αυτός που σου γράφει τώρα.

Επειδή ειλικρινά πιστεύω στην ευφυΐα σου, θεωρώ ότι δεν ανήκεις στο κίνημα των ηλιθίων που αρνούνται να δουν τι γίνεται γύρω τους, και διαλαλούν στα σόσιαλ μίντια και το γιουτιούμπ ότι ο covid είναι μια "αθώα και άκακη γριπούλα" που κάποια σκοτεινά κέντρα την παρουσιάζουν σαν δήθεν μεγάλο πρόβλημα, με σκοπό να εξυπηρετήσουν δικά τους συμφέροντα. Όχι, αν σε θεωρούσα άτομο μειωμένης νοημοσύνης δεν θα έμπαινα καν στον κόπο να σου γράψω!

Είμαι επίσης βέβαιος πως αντιλαμβάνεσαι ότι ο covid διαδίδεται με την κοινωνική επαφή, και η διάδοση λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις στις μαζικές συναθροίσεις. Εν τούτοις, όχι μόνο υποστηρίζεις το δικαίωμα σε αυτές αλλά και καταγγέλλεις, γενικότερα, την "αυταρχική" πολιτεία για τα μέτρα που λαμβάνει κατά της πανδημίας, θεωρώντας τα ως πρόσχημα για την άσκηση ελέγχου στις ζωές των πολιτών. Με άλλα λόγια, ζητάς από την πολιτεία να επιτρέπει στους πολίτες να αρρωσταίνουν και να πεθαίνουν ελεύθερα. Και, όταν το δημόσιο σύστημα υγείας φτάνει, τελικά, στα όρια των αντοχών του, καταγγέλλεις την εξουσία για ανικανότητα στην αντιμετώπιση της πανδημίας!

Όχι, δεν υπονοώ ότι σου λείπει η στοιχειώδης κρίση για να αντιληφθείς το παράλογο των θέσεων που υποστηρίζεις. Απλά, σου λείπει η ενσυναίσθηση, για την οποία γράφεις δακρύβρεχτα κείμενα καταγγέλλοντας τη σκληρότητα του συστήματος απέναντι σε όσους εσύ υπερασπίζεσαι. Η δική σου σκληρότητα εκφράζεται με αδιαφορία για τις ζωές όσων θεωρείς ότι δεν σε αφορούν. Είναι οι ηλικιωμένοι (με τα "μουχλιασμένα" μυαλά που δεν συντονίζονται με τις επαναστατικές σου ιδέες)... Είναι οι διάφορες ευπαθείς ομάδες ("ε, αυτοί ας κάτσουν σπίτι τους!")... Είναι οι "κυρ-Παντελήδες" (όπως χλευαστικά αποκαλείς τους φιλήσυχους πολίτες) που επιθυμούν να μείνουν υγιείς - δαπάναις, έστω, μέρους της ελευθερίας τους - αλλά θα έχουν την κακή τύχη να τρακαριστούν μαζί σου στο σούπερ - μάρκετ, στο φαρμακείο ή στην είσοδο της πολυκατοικίας... Γενικά, όλοι εκείνοι που είναι πιο ευπρόσβλητοι στον covid απ' ό,τι πιστεύεις ότι είσαι εσύ, μέσα από το πρίσμα της αλαζονικής ψευδαίσθησης του άτρωτου που σου επιτρέπουν τα είκοσι - τόσα χρόνια του βιογραφικού σου.

Για το λόγο αυτό, οργισμένη μου επαναστάτρια, πριν βγεις ξανά από το σπίτι για να πας να διαδηλώσεις ενάντια στον ρατσισμό, ρίξε μια ματιά στον καθρέφτη. Κι εκεί ίσως δεις για πρώτη φορά το είδωλο ενός ρατσιστή που δεν γνώριζες καν ότι υπάρχει. Δεν λέω να τον πυροβολήσεις, ούτε να τον διασύρεις δημόσια. Απλά, ζήτα του να εξετάσει απ' την αρχή τις διακηρυγμένες ιδέες του ως προς την αυτοσυνέπειά τους. Και μετά, βάλε στην τσάντα το χαρτί με τα συνθήματα και πάρε το μετρό για το Σύνταγμα!

Με αγάπη...

Κυριακή 14 Μαρτίου 2021

Η εξουσία ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία καταστροφής


 Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Πολιτική είναι η τέχνη της μαζικής πειθούς. Η ικανότητα κάποιου, δηλαδή, να πείθει τις μάζες για την ορθότητα των λόγων και την ειλικρίνεια των προθέσεών του, με την προοπτική της εμπλοκής του στα κοινά. Στην αμοραλιστική εκδοχή του όρου, πολιτική είναι η τέχνη της μαζικής εξαπάτησης με έπαθλο την κατάκτηση - ή, τουλάχιστον, τον έλεγχο - της εξουσίας.

Η δεύτερη εκδοχή είναι που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι έχει συνδεθεί ιστορικά με μείζονες τραγωδίες, εθνικές ή παγκόσμιες (ας θυμηθούμε μόνο τι προηγήθηκε του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου). Κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις περιπτώσεις είναι η δόλια αξιοποίηση μίας εθνικής κρίσης. Στην περίπτωση, π.χ., της Ναζιστικής Γερμανίας, οι Ναζί πήραν την εξουσία εκμεταλλευόμενοι το αίσθημα εθνικής ταπείνωσης των Γερμανών λόγω του τρόπου με τον οποίο τους υπαγορεύθηκε και των όρων που επέβαλλε η συνθήκη "ειρήνης", μετά την ήττα στον Μεγάλο Πόλεμο. Αξιοποίησαν επίσης την κόπωση της κοινωνίας από την οικονομική εξαθλίωση και τις ανεξέλεγκτες κοινωνικές ταραχές που είχαν ξεσπάσει στη χώρα. Κάνοντας χρήση εμπρηστικής ρητορείας και πατώντας επιδέξια στο συλλογικό θυμικό, ο Χίτλερ έπεισε μεγάλο μέρος του γερμανικού λαού ότι εκείνος (ο Χίτλερ) και μόνο είχε τις λύσεις για τη σωτηρία του έθνους. Ο δρόμος της "σωτηρίας", τελικά, πέρασε μέσα από το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα της Ιστορίας και οδήγησε σε ολική εθνική καταστροφή...

Μία ενδιαφέρουσα παραλλαγή του πιο πάνω πολιτικού σεναρίου έκανε την εμφάνισή της σε χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού-πρώτου αιώνα. Η διαφορά με προγενέστερες περιπτώσεις έγκειται στο ότι η εθνική καταστροφή αντιπροσώπευε τώρα συνειδητή επιδίωξη κάποιων δημαγωγών, ως μέσο για την κατάκτηση της εξουσίας. Το επικαιροποιημένο πολιτικό σενάριο μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:

1. Καταρχήν, απαραίτητη προϋπόθεση ευδοκίμησης της μεθόδου είναι η ύπαρξη μίας σοβαρής εθνικής κρίσης (π.χ., οικονομικής, υγειονομικής ή εκπαιδευτικής) η οποία μπορεί να πάρει διαστάσεις ολικής καταστροφής, καθώς και ενός λαού που εύκολα πείθεται ότι υπάρχουν "μαγικές" λύσεις στα προβλήματά του, όσο μεγάλα κι αν είναι αυτά, αρκεί να βρεθεί ο κατάλληλος "μάγος".

2. Ενθαρρύνονται (αν όχι δημιουργούνται) οι συνθήκες που θα οδηγήσουν γρηγορότερα από την κρίση στην καταστροφή. Αν, π.χ., η κρίση είναι οικονομική, οι δημαγωγοί υπονομεύουν το σχέδιο διάσωσης της οικονομίας εξακοντίζοντας κατηγορίες περί "δωσιλογισμού" και "εθνικής μειοδοσίας". Αν η κρίση είναι υγειονομική, συντάσσονται με κάθε είδους κοινωνική εκδήλωση που με βεβαιότητα θα επιβαρύνει την κατάσταση, με στόχο να οδηγηθεί τελικά σε κατάρρευση το σύστημα υγείας. Αν, τέλος, η κρίση είναι εκπαιδευτική, αγκαλιάζουν στοργικά κάθε φαινόμενο ακραίου ακτιβισμού μέσα στους χώρους μάθησης, με αποτέλεσμα να περιέλθει η δημόσια παιδεία σε κατάσταση παρακμής και εξαθλίωσης.

3. Όταν η κρίση τείνει να κορυφωθεί σε ολική κατάρρευση της οικονομίας, της δημόσιας υγείας ή της παιδείας, οι δημαγωγοί καταγγέλλουν στεντορεία τη φωνή την "ανικανότητα" του συστήματος εξουσίας να αποτρέψει τα δεινά στα οποία οι ίδιοι οι καταγγέλλοντες συνέβαλαν! Πρόκειται, δηλαδή, για (εν μέρει, τουλάχιστον) αυτοεκπληρούμενη προφητεία καταστροφής.

4. Αξιοποιώντας το ευάλωτο θυμικό και την έλλειψη πολιτικής ευθυκρισίας μίας κοινωνίας κουρασμένης από την κρίση και ανήσυχης μπροστά στο φάσμα του απόλυτου εκτροχιασμού της κατάστασης, οι δημαγωγοί επιχειρούν να πείσουν τον λαό να εμπιστευτεί (ή ξανα-εμπιστευτεί, ανάλογα) σε εκείνους την εξουσία. Η συνέχεια ανήκει στην Ιστορία...

Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλα, τόσο μέσω της μηχανής αναζήτησης της Google, όσο και απευθυνόμενος σε φίλους καθηγητές πολιτικών επιστημών, δεν κατόρθωσα ως τώρα να προσδιορίσω το ακριβές γεωγραφικό στίγμα της χώρας όπου δοκιμάστηκε (και κατά περίπτωση πέτυχε) η πολιτική μεθόδευση που περιέγραψα πιο πάνω. Το βέβαιο είναι ότι εκείνοι που την εμπνεύστηκαν νόμισαν ότι είχαν αφομοιώσει καλά τα διδάγματα της Ιστορίας. Μόνο που δεν διάβασαν την Ιστορία ως το τέλος: Όσοι πόνταραν σε εθνικές κρίσεις για να αυτοσυστηθούν ως "σωτήρες" και να κερδίσουν την εξουσία, κατέληξαν στη χωματερή της λαϊκής συνείδησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, αφού πρώτα έστειλαν τους ίδιους τους λαούς στην καταστροφή...