ΤΟ ΒΗΜΑ - Βερολίνο-Σύνταγμα: Οι Αριοι και οι καταραμένοι...

Κάνω πάντα μια στάση το πρωί στο φούρνο της γειτονιάς μου για το καθημερινό κουλούρι. Παλιά περίμενα στην ουρά. Τώρα η εξυπηρέτηση είναι άμεση, αφού βρίσκω το μαγαζί άδειο από πελάτες. Ο κόσμος φοβάται πια να καταναλώσει, όπως βεβαιώνουν οι ιδιοκτήτες. Κι όσο για τις ουρές, αυτές έκαναν αλλού την εμφάνισή τους...

Στο Σύνταγμα παίχτηκε πρόσφατα το μεγαλόπρεπα θλιβερό σκηνικό της νέας Ελλάδας: Άνεργοι, συνταξιούχοι, και κάθε λογής θύματα της σύγχρονης ανέχειας έκαναν ουρές για λίγα δωρεάν λαχανικά [1]. Αν προβαλλόταν η σκηνή σαν φολκλόρ αξιοθέατο σε κάποιο Γερμανικό σκουπιδοκάναλο, μπορώ εύκολα να μαντέψω το σαρκαστικό χαμόγελο στο πλαστικοποιημένο πρόσωπο της παρουσιάστριας, και τα χλευαστικά της σχόλια: «Οι Έλληνες δίκαια πληρώνουν τώρα τις αμαρτίες του παρελθόντος τους, αφού έμαθαν να εργάζονται λίγο και να καλοπερνούν πάνω από τις δυνατότητές τους!»

Γυρνάμε 67 χρόνια πίσω... Βερολίνο, 1945. Οι εξαθλιωμένοι κάτοικοι κάνουν ουρές για λίγο ψωμί, λίγο γάλα, ένα σαπούνι... Η μαύρη αγορά ακμάζει! Οι Αμερικανοί θριαμβευτές εισέρχονται στην αρχή σαν δίκαιοι τιμωροί ενός λαού που ανέδειξε στην εξουσία έναν σφαγέα εκατομμυρίων ανθρώπων. Αφήνουν τους Γερμανούς να λιμοκτονούν (όπως κι εκείνοι είχαν κάνει στις χώρες που κατέκτησαν) και ξεκινούν την υλοποίηση του σχεδίου Morgenthau [2] για εξάλειψη της Γερμανικής βιομηχανίας και μετατροπή της Γερμανίας σε γεωργική χώρα. Ο Αμερικανικός πολιτικός ρεαλισμός, όμως, σύντομα θα αντιληφθεί πως μια κατεστραμμένη και πεινασμένη Γερμανία θα ήταν εύκολη λεία στις εξ ανατολών κομμουνιστικές επιρροές. Από την άλλη, μια ισχυρή, ευημερούσα Γερμανία θα μπορούσε να γίνει ιδανικό παρατηρητήριο των Αμερικανών στην Ευρώπη, στα πλαίσια της «προστασίας» που της προσέφεραν έναντι της Σοβιετικής απειλής. (Το κατά πόσον η απειλή αυτή λειτούργησε ως πρόσχημα υπερατλαντικής παρουσίας –και, εν τέλει, επικυριαρχίας- στην Ευρώπη, με τη Δυτική Γερμανία στο ρόλο πειθήνιου φερέφωνου, είναι πάντα θέμα προς συζήτηση...)

Κι έτσι συντελέστηκε το μεταπολεμικό «Γερμανικό θαύμα», με σημαντική Αμερικανική οικονομική βοήθεια αλλά και πολιτική υποστήριξη. Όσο για τα εγκλήματα ενός λαού εναντίον πολλών άλλων, τα συμψήφισαν και τα απόσβεσαν οι δίκες λίγων επιφανών Ναζί στη Νυρεμβέργη. Σήμερα, το Τέταρτο Ράιχ απλώνει και πάλι τις ατσάλινες φτερούγες του πάνω απ’ την Ευρώπη, τη φορά αυτή χωρίς καν να χρειαστεί τη συνδρομή των όπλων για να επικυριαρχήσει. Κι έρχεται ως αμείλικτος τιμωρός να καταδικάσει σε πείνα και εξαθλίωση έναν λαό που έκανε το «ασυγχώρητο» λάθος –ίσως εν μέρει και υπό την επήρεια μετακατοχικών ψυχολογικών συνδρόμων- να διεκδικήσει ένα κάπως μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της ευμάρειας, απ’ ό,τι του αναλογούσε...

Καθώς πληρώνω για το κουλούρι και βγαίνω από τον άδειο φούρνο της γειτονιάς μου, σκέφτομαι μελαγχολικά πόσο λίγο κόστισαν, τελικά, σε κάποιους άλλους «αρτοποιούς» οι φούρνοι που έψηναν μαζικά ανθρώπινες σάρκες και κόκαλα... Όμως, όπως έλεγε κι ο ρεαλιστής Βενιζέλος (ο εκ Κρήτης), στη διεθνή πολιτική δεν υπάρχει δίκιο κι άδικο: υπάρχουν μόνο γεωπολιτικά συμφέροντα!

[1] https://www.tovima.gr/2012/01/25/society/sok-sto-syntagma-stin-oyra-gia-patates-kai-kremmydia/

[2] Henry Morgenthau (1891-1967): Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας F.D.Roosevelt. Εισηγήθηκε σκληρά οικονομικά μέτρα για τη μεταπολεμική Γερμανία, έτσι ώστε αυτή να μην απειλήσει ξανά την παγκόσμια ειρήνη.

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο Αριθμόδουλος Άνθρωπος

Ανοίγω το πρωί, με σχεδόν μαζοχιστική διάθεση, τη σελίδα του Βήματος για να πάρω την καθημερινή μου δόση εθνικής καταστροφής. Και, όπως πάντα, όλα τα άρθρα σε ένα πράγμα συμφωνούν: η εθνική μας δυστυχία είναι κατ’ ουσίαν υπόθεση δυστυχίας των αριθμών! Το ερώτημα που βασανίζει την ανθρώπινη αυτοσυνειδησία μας είναι το μερίδιο ευθύνης του ανθρώπου στην ίδια του αυτή τη δυστυχία...

Δεν ευτύχησα να ζήσω την απαρχή του ανθρώπινου είδους. Μπορώ όμως, με σχετική σιγουριά, να υποθέσω τους λόγους που έκαναν τον άνθρωπο να εφεύρει τους αριθμούς: Χρειαζόταν μια φυσική γλώσσα κωδικοποίησης κι ανταλλαγής πληροφορίας για κάθε τι σχετιζόμενο με την ποσότητα. Έτσι, για παράδειγμα, αν δανειζόταν τρία μήλα από τον γείτονά του, ήξερε ποιο κριτήριο θα χρησιμοποιούσε ώστε να ξεπληρώσει δίκαια το χρέος του.

Ο άνθρωπος όμως κατέστη βαθμιαία υπόδουλος στο ίδιο το αγαθό που εφηύρε για να τον υπηρετεί. Και κατάντησε να ζει ΓΙΑ τους αριθμούς, αντί –όπως θα ήταν φυσικότερο- με τη βοήθεια των αριθμών. Μετεξελίχθηκε, δηλαδή, σε Αριθμόδουλο ον που ανήγαγε την ποσότητα σε υπέρτατη θεότητα, και έφτασε να προσκυνήσει τα παράγωγα της ίδιας του της διάνοιας!

Οι συνέπειες της ανθρώπινης αριθμοδουλείας ήταν συχνά τραγικές, όπως μας διδάσκει η Ιστορία. Μια βασική αιτία του ναυαγίου του Τιτανικού το 1912 ήταν η υπέρβαση των ασφαλών ορίων ταχύτητας, με ευγενή στόχο το πλοίο να φτάσει στη Νέα Υόρκη λίγες ώρες νωρίτερα, καταρρίπτοντας τα ρεκόρ υπερατλαντικών ταξιδιών της εποχής. Λίγα χρόνια αργότερα, εκατοντάδες χιλιάδες νέων παιδιών στέλνονταν εν ψυχρώ να σφαγιαστούν σε μία και μόνο μάχη στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, για το αμφίβολο κέρδος λίγων μόλις εκατοντάδων μέτρων λασπωμένης γης...

Η αριθμοδουλεία μπορεί να μολύνει ακόμα και τις όποιες καλές προθέσεις, όπως περίτρανα αποδεικνύεται στο χώρο της διαχείρισης των κοινών. Το βλέπουμε κατά κόρον στους (συχνά σκληρούς και βίαιους) ανταγωνισμούς πολιτικών σχηματισμών, όπου τα κόμματα ενδιαφέρονται να ανεβάσουν τα μαθηματικά ποσοστά τους με σκοπό την κατάληψη ή την διατήρηση της εξουσίας, έχοντας ελάχιστα κατά νουν την προσφορά στην πατρίδα...

Όμως, η υποδούλωση στους αριθμούς συχνά μπορεί ν’ αποδειχθεί κι ανθυγιεινή: Χιλιάδες αθλητές θέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο την υγεία τους (αλλά και το ίδιο το αθλητικό ιδεώδες που είναι ταγμένοι να υπηρετούν) καταναλώνοντας επικίνδυνες χημικές ουσίες, με στόχο την έστω και οριακή κατάρριψη ενός ρεκόρ (έχοντας, φυσικά, ως δέλεαρ και το όχι ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό που συνοδεύει το αθλητικό επίτευγμα!).

Η αριθμοδουλεία καταστρέφει τη μαγεία στον έρωτα, αφού τον υποβιβάζει σε αθλοπαιδιά όπου οι «επιδόσεις» αποτελούν ευτελές υποκατάστατο της ερωτικής μέθεξης. Αλλά, και στο χώρο της επιστήμης, η συλλογή περγαμηνών συχνά καταντά αυτοσκοπός, με τον ψυχρό, απόλυτο αριθμό δημοσιευμένων ερευνητικών εργασιών να αποτελεί κύριο (αν όχι μοναδικό) κριτήριο επιστημονικής δημιουργικότητας, εις βάρος του κατά πολύ σημαντικότερου στοιχείου της ποιότητας και της πρωτοτυπίας.

Πίσω από κάθε ενδεικτικό παράδειγμα που αναφέρθηκε, θα μπορούσε κανείς να διακρίνει το σαρκαστικό χαμόγελο του παραλογισμού! Ο άνθρωπος ανάλωσε την δύναμη της διάνοιάς του για να κατασκευάσει τις ίδιες του τις φυλακές. Και βάφτισε το δικαίωμα να ζει μέσα σ’ αυτές με το παραπλανητικά ελκυστικό όνομα «επίτευξη στόχων». Έμαθε πώς να διανύει όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις, χάνοντας στην πορεία το μέτρο... Έμαθε πώς να επιμηκύνει το χρόνο, ξεχνώντας να τον γεμίσει με ποιότητα... Και, μια και μιλούμε για την αποθέωση των αριθμών και το ουτοπικό –και συχνά αυτάρεσκο- κυνήγι των στόχων, αγαπητέ αναγνώστη, σου αναγγέλλω πως ένας ακόμα επετεύχθη, καθώς τοποθετώ την καταληκτική τελεία στο κείμενο!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Κι αποχαιρέτα την, την Ενωση που χάνεις!

Γράψαμε, σε πρόσφατο άρθρο μας (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=439160) για το πώς το αμετάστρεπτο είναι το βαρύ τίμημα για την ίδια τη ζωή. Ο αμείλικτος αυτός φυσικός νόμος έρχεται τώρα να απειλήσει ένα από τα πράγματα που αγαπήσαμε περισσότερο...

Διαβάστε το άρθρο

ΤΟ ΒΗΜΑ - Τα ποτάμια δεν γυρίζουν πίσω: Η τρομοκρατία του Δεύτερου Θερμοδυναμικού Νόμου

Θα ξαναγυρίσουμε ποτέ στην επίφαση ευτυχίας που γνωρίζαμε; Ή μήπως θ’ αποχαιρετίσουμε (με αξιοπρέπεια, έστω) για πάντα την Αλεξάνδρεια;

Στη Θερμοδυναμική (που είναι κλάδος της Φυσικής) διατυπώνονται δύο θεμελιώδεις νόμοι. Ο Πρώτος Νόμος αφορά τη διατήρηση της ενέργειας και ακούγεται ως αυτονόητος: η ενέργεια που προσφέρεις σε ένα σύστημα είναι ισόποση με την αύξηση του ενεργειακού αποθέματος του συστήματος. Αν ο νόμος αυτός ήταν ο μοναδικός που δέσμευε την ύλη κατά τις μεταβολές της, ο κόσμος που ξέρουμε θα ήταν πολύ διαφορετικός: Θα υπήρχε, π.χ., τρόπος να μη γερνάμε ποτέ (ίσως και να γίνουμε αθάνατοι), ενώ ο προϊστορικός άνθρωπος θα είχε ανακαλύψει την ψύξη και τον κλιματισμό με την ίδια ευκολία που έμαθε να ζεσταίνεται απ’ τη φωτιά!

Ο Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής βάζει ένα τέλος σε τέτοιες φιλοδοξίες. Αποτελεί ίσως την πιο σκληρή πραγματικότητα της Φύσης, μια αληθινή κατάρα του Δημιουργού πάνω στο δημιούργημά του. Λέει, με πολύ απλά λόγια, πως κάποια πράγματα που συμβαίνουν δεν είναι δυνατό να ξε-συμβούν, πως το ποτάμι κάποιων φαινομένων δεν γυρίζει πίσω. Έτσι, π.χ., ενώ ένα ζεστό σώμα μπορεί αυθόρμητα να δώσει λίγη από τη ζέστη του σε ένα πιο κρύο, το αντίθετο είναι απίθανο (πρακτικά αδύνατο) να συμβεί: ένα κρύο σώμα δεν μπορεί, χωρίς εξωτερική παρέμβαση, να δώσει μέρος από τη λιγοστή του θερμότητα σε ένα ζεστό, έτσι που το ένα να γίνει ακόμα πιο κρύο και το άλλο ακόμα πιο ζεστό. Η ζέστη φεύγει και δεν γυρίζει ποτέ πίσω από μόνη της. Το ίδιο και η νεότητα στον άνθρωπο, που φεύγει ανεπιστρεπτί αφήνοντας πίσω της τη φθορά που οδηγεί στο γήρας και το θάνατο (η συνειδητότητα αυτή ήταν που κατηύθυνε τα τελευταία υπαρξιακά βήματα του Σωκράτη, όπως ίσως και του Δ. Λιαντίνη).

Η βασική φιλοσοφία του νόμου είναι απλή: Αν βάλεις ένα φυσικό σύστημα σε τάξη και μετά το αφήσεις στην τύχη του, είναι πολύ πιθανό η τάξη αυτή να χαθεί (αυτό το γνωρίζουν καλά οι μητέρες που συγυρίζουν καθημερινά τα δωμάτια των παιδιών τους). Αντίθετα, είναι απίθανο το σύστημα αυτό να μεταβεί αυθόρμητα από την αταξία πίσω στην τάξη. Ακόμα κι αν είναι το ίδιο το Σύμπαν!

Αν το καλοσκεφτεί κανείς, όλοι οι φόβοι στον άνθρωπο σχετίζονται με το αμετάστρεπτο, την αδυναμία του να αναιρέσει μεταβολές που δεν του είναι επιθυμητές. Για παράδειγμα, κάποιες βλάβες της υγείας μπορεί να μην αποκαθίστανται, όπως και κάποιες φθορές πολύτιμων αντικειμένων. Αλλά, ο φόβος του Δεύτερου Νόμου διαπερνά και λειτουργίες που ξεφεύγουν από τα όρια των Φυσικών επιστημών και εισχωρούν σε άλλες περιοχές, όπως π.χ. της Οικονομίας (γνωστό πια το εφιαλτικό ερώτημα αν η κρίση είναι αναστρέψιμη, ή αν η οικονομική κατάρρευση είναι αναπόφευκτη).

Η ζωή μας είναι γεμάτη αγωνίες για όλων των ειδών τις ισορροπίες που μπορούν να ανατραπούν. Ανησυχούμε για τη φυσική μας κατάσταση, για τη φθορά των υλικών αγαθών που με θυσίες αποκτήσαμε, τις οικονομίες που μαζέψαμε μια ζωή και μπορεί να χαθούν μέσα σε μια νύχτα, την κοινωνική υπόληψη που με κόπο κατακτήσαμε και μπορεί να απειληθεί από έναν λάθος χειρισμό ή μια κακοτυχία... Αυτό που μένει στο τέλος είναι η συνειδητοποίηση ότι το μη-αντιστρεπτό είναι ο κανόνας του παιχνιδιού που μας επιτρέπει να παραμένουμε παίκτες στην παρτίδα της ζωής. Και η γνώση αυτή του πεπερασμένου των πραγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε ένα αίσθημα ματαιότητας: Υπάρχει, τελικά, η ευτυχία, ή μήπως είναι απλά μια συλλογή από στιγμές καλής ψυχολογικής διάθεσης;

Μια θετική προσέγγιση στο ερώτημα απαιτεί να σταθούμε πάνω από τη συμβατική κοσμική αντίληψη των αξιών: Η ευτυχία δεν είναι υπόθεση καταγραφής συγκυριών, αλλά κατάσταση συνειδητότητας που ανυψώνεται πάνω από την επίφαση των φαινομένων ώστε να υπερβεί -και τελικά να ακυρώσει- την παντοδυναμία του Δεύτερου Νόμου. Από την άποψη αυτή, ευτυχισμένη ζωή είναι η πορεία αυτεπίγνωσης που οδηγεί στην ανακάλυψη του αιώνιου μέσω της υπέρβασης των νόμων του εφήμερου. Σε τελική ανάλυση, η κατάκτηση της ίδιας της αθανασίας!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Γκέμμα: Η επικίνδυνη γοητεία της παραφροσύνης...

Μου το ανέφερε κοντινό μου πρόσωπο που πήγε ως την πόρτα της Κόλασης με την «Γκέμμα» υπό μάλης –και ευτυχώς γύρισε πίσω σώο, έστω και χωρίς αυτήν! Κατά τη διάρκεια δείπνου σε φιλικό σπίτι, επιχείρησε να αρθρώσει υποψία κριτικής για τον συγγραφέα του βιβλίου. Για να εισπράξει την αυστηρή ματιά παρισταμένου –και άκρως μορφωμένου- φιλολόγου, και την παρατήρηση πως «με τέτοιες μορφές δεν έχουμε το δικαίωμα να καταπιανόμαστε και να τις αμφισβητούμε»! Μια ανάλογη αντίδραση (ακόμα πιο επιθετική, μάλιστα) εισέπραξε ο γράφων από πρώην φοιτήτρια –και θαυμάστρια στα όρια της ειδωλολατρίας- του εν λόγω συγγραφέως και εκπαιδευτικού...

Η γοητεία είναι, ασφαλώς, χάρισμα γι’ αυτόν που την φέρει. Το κατά πόσον είναι ευλογία για κείνον στον οποίο ασκείται, είναι ένα άλλο ζήτημα. Στην περίπτωση ενός δασκάλου, η ελκυστική προσωπικότητά του καθιστά τον μαθητή πιο δεκτικό, άρα πιο «ευάλωτο» στα μηνύματα. Αυτό υπό «κανονικές» συνθήκες είναι επιθυμητό, αφού η αγάπη για το δάσκαλο συνήθως γίνεται κι αγάπη για το γνωστικό αντικείμενο. Η σχέση χαρισματικού δασκάλου-δεκτικού μαθητή αρχίζει να γίνεται προβληματική απ’ τη στιγμή που ο πρώτος περνάει στον δεύτερο μηνύματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «αρνητικά». Αν και ο τελευταίος όρος δεν επιδέχεται μονοσήμαντη ερμηνεία, ως θετικό μήνυμα θα χαρακτηρίζαμε εκείνο που ωθεί τον μαθητή να ανακαλύψει και να αξιοποιήσει στο μέγιστο βαθμό τις δημιουργικές του δυνάμεις. Προϋπόθεση δημιουργικότητας, ασφαλώς, είναι η αγάπη για την ίδια τη ζωή, και η καταπολέμηση αισθημάτων ματαιότητας που συχνά οδηγούν ακόμα και σε αυτοκαταστροφικές επιλογές.

Από αυτή την άποψη, ο αναμφισβήτητα χαρισματικός Δ. Λιαντίνης υπήρξε ένας «επικίνδυνος» παιδαγωγός. Στο τελευταίο και σημαντικότερο βιβλίο του «Γκέμμα», που το άφησε ως παρακαταθήκη σοφίας στις μελλοντικές γενιές, ανακαλύπτει κανείς μηνύματα που κάνουν τον αναγνώστη ν’ ανατριχιάσει! Δεν θα σταθούμε τόσο στον εμπαθή, σχεδόν ρατσιστικό αντισημιτισμό του (σελ.115), στη χυδαία αντιμετώπιση όσων έχουν αντίθετη άποψη μ’ εκείνον σε θέματα μεταφυσικής (σελ.183), ή στην υπεροπτική απαξίωσή του απέναντι σ’ εκείνους που δεν κατέκτησαν θέση στο πάνθεον των «τιμημένων επωνύμων» (σελ.101). Θα εκφράσουμε, όμως, αποτροπιασμό για ιδέες που ευθέως ωθούν στην αυτοκαταστροφή και την άρνηση της ζωής. Και ο σπόρος της νοσηρότητας εύκολα βλασταίνει σε έναν εύθραυστο και παραπαίοντα ψυχισμό...

Απ’ όσα εκτίθενται στο βιβλίο, θα σταθούμε επιγραμματικά σε τρία σημεία:

1. Την κατά βάση θρησκοληπτική αντίληψη (αν και ο συγγραφέας απεχθανόταν τη θρησκεία!) πως κάθε χαρά θα πρέπει να τιμωρείται με ισόποση λύπη, αλλιώς η ζωή θα είναι «αφύσικη» και «ψεύτικη ως τη ρίζα της», επισύροντας τον «αφανισμό απ’ τον πλανήτη» (σελ.145).

2. Το νοσηρό δόγμα ότι στον πυρήνα κάθε ουσιαστικής ερωτικής σχέσης οφείλει να φωλιάζει η καταστροφή, η συμφορά κι ο θάνατος, αλλιώς ο έρωτας είναι «θέμα της κωμωδίας» (σελ.14)!

3. Την συγκεκαλυμμένη πρόταση ευθανασίας «μετά τα σαράντα», αφού το μόνο που απομένει πλέον στον άνθρωπο είναι η «παραλυσία και αθλιότητα των γηρατειών» (σελ.218).

Απόψεις σαν τις παραπάνω (και άλλες που, λόγω ελλείψεως χώρου, δεν εκτίθενται εδώ) απαξιώνουν την ίδια τη ζωή, ηρωοποιούν την αυτοκαταστροφή και κατ’ ουσίαν γελοιοποιούν την αναζήτηση της ευτυχίας. Όσο κι αν ακούγεται ιερόσυλο, μας παραπέμπουν στον εξοντωτικό δογματισμό θεωριών περί «αρίας φυλής». Η μόνη, ίσως, ηθική τους δικαίωση (αν όχι απλά δικαιολόγηση) βρίσκεται στον πυρετό της παραφροσύνης. Και σπεύδω εδώ, πριν προκαλέσω την μήνιν του αναγνώστη, να επικαλεστώ τον ίδιο τον Λιαντίνη: «Όλοι οι σπουδαίοι άνθρωποι της γης, όσοι προσέγγισαν δηλαδή το βυθό της αλήθειας για τη φύση και για τη ζωή, υπήρξαν σχιζοφρενικοί. Είναι απλός και κοινός και αρχαίος ο λόγος ότι μεγαλοφυΐα σημαίνει παραφροσύνη» (Γκέμμα, σελ.137)!

ΤΟ ΒΗΜΑ

Γιατί καταζητείται ο κύριος Higgs...

Ένα από τα βασικά θέματα της επιστημονικής επικαιρότητας είναι τα πειράματα που κορυφώνονται αυτή την εποχή στο ερευνητικό κέντρο του CERN στη Γενεύη. Σκοπός τους, ανάμεσα στα άλλα, η πειραματική επιβεβαίωση της ύπαρξης (ή η διαπίστωση, τελικά, της μη ύπαρξης) ενός μυστηριώδους σωματίου που, σε επίπεδο θεωρίας τουλάχιστον, αποτελεί θεμελιώδες συστατικό του «Καθιερωμένου Μοντέλου» (Standard Model) που πιστεύουμε πως περιγράφει τα δομικά στοιχεία της ύλης και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Το μποζόνιο Higgs είναι αναμφισβήτητα το μεγάλο στοίχημα των ερευνών, και η εύρεσή του θα αποφέρει σίγουρα το πολυπόθητο γνωστό βραβείο σε περισσότερους του ενός επιστήμονες, τόσο θεωρητικούς όσο και πειραματικούς...

Τι το σημαντικό, όμως, θα σημάνει η εύρεση αυτού του «σωματίου-φαντομά» ώστε να δικαιολογήσει μια δαπάνη της τάξης αρκετών δις δολαρίων που απαιτήθηκαν για το κυνήγι του, και μάλιστα σε εποχές παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο, ίσως, από έναν βαθύ αναστεναγμό ανακούφισης των Φυσικών, εκείνων τουλάχιστον που δεν προσβλέπουν στην κατάρρευση της σύγχρονης Φυσικής στοιχειωδών σωματίων ώστε να τους δοθεί η ιστορική ευκαιρία να την χτίσουν απ’ την αρχή!

Το Καθιερωμένο Μοντέλο αποτελεί σύνθεση όλων των πειραματικά δοκιμασμένων θεωριών για τη δομή της ύλης και τη φύση των αλληλεπιδράσεων σε θεμελιώδες επίπεδο. Υπάρχει όμως ένα ζήτημα που μένει ακόμα να επιβεβαιωθεί: ο μηχανισμός με τον οποίο τα στοιχειώδη σωμάτια (και, εν τέλει, η ίδια η ύλη) αποκτούν μάζα (ή, όπως λέμε, αδράνεια). Σύμφωνα με τη θεωρία, η μάζα δεν είναι μια εγγενής ιδιότητα των σωματίων (πράγμα που θα ήταν ασύμβατο με τη βασική υπόθεση της θεωρίας ότι οι αλληλεπιδράσεις αποτελούν εκφάνσεις «κρυμμένων» συμμετριών της Φύσης), αλλά οφείλεται στην αλληλεπίδρασή τους με το «αόρατο» πεδίο Higgs, το οποίο κατανέμεται ομοιόμορφα σε όλο το χώρο. Για να γίνει το πεδίο αυτό «ορατό» σε μας, θα πρέπει να βρούμε το στοιχειώδες κβάντο του, το μποζόνιο Higgs. Λόγω της μεγάλης μάζας του σωματίου αυτού (αφού και το ίδιο αλληλεπιδρά -και μάλιστα ισχυρά- με το ίδιο του το πεδίο!), η εργαστηριακή παραγωγή και ανίχνευσή του απαιτεί πειράματα πολύ υψηλών ενεργειών. Τέτοιες ενέργειες εκτιμάται ότι διαθέτει ο πολυδάπανος επιταχυντής Large Hadron Collider (LHC) στο CERN.

Τώρα πλέον όλοι (ή σχεδόν όλοι...) εύχονται οι προσπάθειες των επιστημόνων –και τα χρήματα που δαπανήθηκαν- να έχουν αίσιο αποτέλεσμα, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την επιβεβαίωση της ύπαρξης του φευγαλέου μποζονίου, και την τελική επαλήθευση των υποθέσεων του Καθιερωμένου Μοντέλου (τουλάχιστον, για την περιοχή των ενεργειών που είναι σήμερα προσιτές). Σε αντίθετη περίπτωση, θα χρειαστεί ίσως να ξαναγράψουμε απ’ την αρχή ένα μεγάλο μέρος της Φυσικής του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Και κάποιοι -ελάχιστα ψύχραιμοι- ίσως μπουν ακόμα και στον πειρασμό να σκίσουν τα διπλώματά τους!

ΤΟ ΒΗΜΑ