Υπάρχει πάντα το δικαίωμα στην ομαδική αυτοχειρία;

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Με αφορμή την απαγόρευση των μαζικών εκδηλώσεων για την επέτειο του Πολυτεχνείου εν μέσω φονικής πανδημίας, γίνεται συζήτηση πολλή τούτες τις μέρες για το δικαίωμα κάποιου να θέτει τις συνταγματικές του ελευθερίες πάνω από την ίδια του την υγεία και τη ζωή. Με απλά λόγια, αν επιθυμώ να ρισκάρω τη ζωή μου συμμετέχοντας σε μία δημόσια συνάθροιση – ακόμα περισσότερο αν αυτή γίνεται για να τιμήσει μία ιστορική πράξη αντίστασης απέναντι σε ένα αυταρχικό καθεστώς – ποιος νόμος μίας δημοκρατικής πολιτείας μπορεί να μου το απαγορεύσει;

Δεν είμαι νομικός, έτσι η πιο κάτω τοποθέτησή μου αντανακλά την προσωπική μου λογική και μόνο, χωρίς να διεκδικεί δάφνες νομικής αυθεντίας...

Όσοι αντιτίθενται στην απαγόρευση των συγκεντρώσεων υποστηρίζουν, κατ' ουσίαν, την ύπαρξη συνταγματικού δικαιώματος στην ομαδική αυτοχειρία. Γιατί, μόνο ως οιονεί απόπειρα αυτοκτονίας μπορεί να αξιολογηθεί μία αυτόβουλη μαζική συνάθροιση κάτω από τις παρούσες πανδημικές συνθήκες!

Ίσως και να συμφωνούσε κάποιος, καταρχήν, με αυτή την ιδιότυπη δικαιωματική άποψη, υπό μία όμως προϋπόθεση: Η υποψήφια προς αυτοχειρία ομάδα να είναι περίκλειστη και απομονωμένη από το λοιπό κοινωνικό σύνολο, έτσι ώστε η εκούσια, γι’ αυτήν, έκθεση σε θανάσιμο κίνδυνο να μην επεκτείνεται de facto και σε άτομα που δεν επιθυμούν να ανήκουν στην ομάδα.

Ας εξηγήσω: Είναι κατανοητό να θέλουν κάποιοι να εξασκήσουν το (θεωρούμενο από εκείνους ως) «συνταγματικό τους δικαίωμα» στην ομαδική έκθεση σε ακραίο κίνδυνο, ως πράξη απείθειας απέναντι σε μία «αυταρχική» (όπως πιστεύουν) εξουσία. Αρκεί όμως να μην διασταυρωθούν οι δρόμοι τους με κάποιους άλλους που παίρνουν συνειδητά την απόφαση να παραιτηθούν από το δικαίωμα αυτό προς χάριν της προστασίας της ζωής τους. Γιατί, όπως καλά γνωρίζουμε, η πηγή του κινδύνου είναι άκρως μεταδοτική και δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε «εθελοντές» και ακουσίως παρατυγχάνοντες!

Στην πράξη, βέβαια, μία τέτοια προϋπόθεση απόλυτης τήρησης αποστάσεων θα ισοδυναμούσε με «γκετοποίηση», πράγμα που – πέραν του ότι είναι πρακτικά ανέφικτο – θα παραβίαζε και κάθε έννοια συνταγματικής ηθικής.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι, ακόμα και αν κάποιοι, για λόγους ιδεολογίας και εν μέσω ακραίας πανδημικής κρίσης, είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το τίμημα της ανυπακοής τους στο «σύστημα» με την ίδια τους τη ζωή, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο να το πληρώσουν εκείνοι και μόνο. Γιατί, στην περίπτωση που θα συναπαντηθούν μαζί μου, ίσως κληθώ εν αγνοία μου να το πληρώσω κι εγώ. Και οι νόμοι της πολιτείας οφείλουν τότε να με προστατέψουν...

Aixmi.gr

Lockdown: Όταν η Ιστορία επαναλαμβάνεται...

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Για δεύτερη φορά μέσα σε ένα χρόνο η χώρα βιώνει την εμπειρία μίας πανεθνικής καραντίνας. Και, αν την πρώτη φορά υπήρχε η δικαιολογία της έλλειψης προϋπάρχουσας εμπειρίας απέναντι σε μία πρωτόγνωρη πανδημική κρίση, τούτη τη φορά υπάρχει μία de facto απόδειξη μερικής, έστω, ανευθυνότητας κυβερνωμένων και σχετικής ανεπάρκειας κυβερνώντων.

Οι ομοιότητες ανάμεσα στο ανοιξιάτικο και το φθινοπωρινό σενάριο αντιμετώπισης της πανδημίας κάνουν το δεύτερο σενάριο να μοιάζει με αυτοεκπληρούμενη προφητεία! Ας θυμηθούμε συνοπτικά την πορεία των γεγονότων:

Αρχικά, μετά από εισηγήσεις ειδικών επιστημόνων, η κυβέρνηση ανακοινώνει μία σειρά σχετικά ήπιων μέτρων για την ανακοπή του επιδημικού κύματος. Τα μέτρα αυτά δεν περιορίζουν σε ακραίο βαθμό τις μετακινήσεις των πολιτών καθώς και την κίνηση του εμπορίου. Σύμφωνα με επιστημονικές εκτιμήσεις, η σχολαστική τήρηση των μέτρων θα καθιστούσε ελάχιστα πιθανή μία μελλοντική αυστηροποίησή τους.

Το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, αντιλαμβανόμενο την σοβαρότητα της κατάστασης, συμμορφώνεται απόλυτα και εφαρμόζει τα μέτρα. Υπάρχει όμως μία ισχυρή μειοψηφία «αντιρρησιών» που αντιδρά δυναμικά σε αυτά. Σε αυτήν θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει δύο (συχνά αλληλοεπικαλυπτόμενες) ιδεολογικές ή/και συμπεριφορικές ομάδες:

1. Αρκετοί ασπάζονται και διακινούν (κυρίως στα social media) ψευδο-επιστημονικές θεωρίες του τύπου «ο κορωνοϊός είναι μία απλή γρίπη και τίποτα περισσότερο», ή συνωμοσιολογικά σενάρια που αποδίδουν την παγκόσμια κινητοποίηση για την πανδημία σε δόλια τεχνάσματα σκοτεινών διεθνών κέντρων εξουσίας. Στην ομάδα αυτή έχει ενταχθεί ένα σημαντικό μέρος των λεγόμενων «αντιμνημονιακών» της περιόδου της οικονομικής κρίσης, που αποτέλεσαν και τη ραχοκοκαλιά των ψηφοφόρων τού «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα του καλοκαιριού του 2015. Κοινό χαρακτηριστικό τους η ασυμβίβαστη «αντισυστημικότητα», που δεν είναι τίποτ’ άλλο από ένα καλλωπισμένο προσωπείο του ακατέργαστου λαϊκισμού. Την ίδια στιγμή, κάποιοι εκπρόσωποι μίας υποτιθέμενα «αντισυμβατικής» επιστήμης ενισχύουν με την δημοσιοποίηση των θέσεών τους το ρεύμα του επιστημονικού ανορθολογισμού, προσφέροντας άλλοθι στους αντιρρησίες. Οι «οικονομολόγοι της δραχμής» έχουν τώρα δώσει τη θέση τους στους κάθε λογής «ειδικούς» της θεωρίας «covid-19 ίσον γρίπη» και των συνωμοσιολογικών  παρελκόμενών της...

2. Υπάρχουν και πολλοί που, λόγω υπερφίαλης εμπιστοσύνης στις βιολογικές τους άμυνες, και αδιαφορώντας απόλυτα για τις άμυνες των άλλων, συνεχίζουν αδιατάρακτα την μαζική «κανονικότητα» της κοινωνικής τους ζωής. Η συμπεριφορά τους, έτσι, παίρνει συχνά τον χαρακτήρα ανεπίγνωστης ομαδικής αυτοκτονίας! Το ηλικιακό κέντρο βάρους αυτής της ομάδας δείχνει να είναι σχετικά χαμηλό, όμως καμία ηλικιακή κατηγορία δεν μπορεί να αποκλειστεί σε μεμονωμένη βάση.

Αν και μειοψηφούν κοινωνικά, οι «αντιρρησίες» είναι εκείνοι που κυρίως χαράζουν την υγειονομική μοίρα της χώρας, συμβάλλοντας με τις πράξεις τους στο να οδηγηθούν τα επιδημιολογικά δεδομένα στα όρια του μη - διαχειρίσιμου. Πώς αντιδρά, εν τω μεταξύ, η πολιτεία; Κατ’ ουσίαν δεν αντιδρά, υπό τον φόβο της «ρετσινιάς» του αυταρχισμού απέναντι σε ένα κομμάτι της κοινωνίας που έχει «άλλη άποψη». Αρκείται έτσι σε πατερναλιστικά πρωθυπουργικά διαγγέλματα και αυστηρές υπουργικές προειδοποιήσεις «σαρωτικών ελέγχων» τήρησης των υφιστάμενων μέτρων, παραμένοντας στην πράξη θεατής των καταστάσεων.

Όταν, τελικά, η κατάσταση λαμβάνει χαρακτήρα εθνικής υγειονομικής κρίσης, η κυβέρνηση καταφεύγει αναπόφευκτα στο έσχατο μέτρο: την ολική απαγόρευση των μετακινήσεων και, παράλληλα, τον σημαντικό περιορισμό του εμπορίου. Μέτρο εκ των πραγμάτων ισοπεδωτικό και άδικο, αφού ουσιαστικά τιμωρεί τους πολλούς για την ανευθυνότητα των λίγων αλλά και για την αδυναμία άσκησης ελέγχου εκ μέρους του ίδιου του κρατικού μηχανισμού.

Με το τέλος του πρώτου lockdown και με δεδομένο το θετικό του αποτέλεσμα, ένα κλίμα ευφορίας απλώνεται στη χώρα. Μία ασυγκράτητη ανθρωπομάζα – στην οποία περιλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός ξένων επισκεπτών που έχουν περάσει από αμφίβολης αξιοπιστίας τεστ για covid – ξεχύνεται ανέμελα προς όλους τους τουριστικούς προορισμούς της χώρας, υπό τις ευλογίες της κυβέρνησης. Όταν, τελικά, πέφτει η αυλαία της τουριστικής περιόδου, τα καμπανάκια αρχίζουν να χτυπούν προειδοποιώντας για εκ νέου επιδείνωση των επιδημιολογικών δεικτών. Και ο κύκλος ξεκινά να διαγράφει μία νέα πορεία προς ένα καθολικό lockdown...

Ο Μαρξ είπε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, πρώτα σαν τραγωδία και κατόπιν σαν φάρσα. Η φθινοπωρινή επανάληψη της ανοιξιάτικης ακολουθίας αλληλοαναιρούμενων εξαγγελιών και πολιτικών αποφάσεων, και η εκ νέου επίδειξη αμηχανίας του κράτους απέναντι στην προκλητική μαζική παραβίαση των νόμων από απείθαρχες μειοψηφίες, θα συντηρήσουν για λίγο ακόμα την εικόνα της τραγικότητας των περιστάσεων. Την επόμενη φορά (αν τυχόν υπάρξει) θα μιλούμε πλέον για φάρσα. Μια φάρσα που θα έχουμε στήσει όλοι μαζί, κυβερνώντες και κυβερνώμενοι, για να διασκεδάσουμε στην ανέμελη πορεία μας προς τον γκρεμό...